ساخت مسکن ملی در کلان‌شهرها؛ وقتی زمین دولتی هم راه به جایی نمی‌برد!
طرح مسکن ملی در کلان‌شهرها با چالش‌های اساسی از همان مراحل اولیه مواجه است. یکی از بزرگ‌ترین مشکلات، تأمین زمین مناسب برای ساخت واحدهاست.
با توجه به افزایش قیمت زمین در شهرهای بزرگ، حتی زمین‌های دولتی نیز با موانع حقوقی و اداری متعدد روبه‌رو هستند و این موضوع روند اجرایی طرح را کند کرده است. بسیاری از پروژه‌ها با تأخیر مواجه می‌شوند و برخی زمین‌ها هنوز آماده ساخت نیستند، که باعث طولانی شدن زمان تحویل واحدها به متقاضیان نهضت ملی شده است.
یکی دیگر از مشکلات اصلی، افزایش بی‌رویه هزینه ساخت و مصالح در کلان‌شهرهاست. با توجه به تورم مصالح ساختمانی و نوسانات قیمت، هزینه تمام‌شده هر واحد مسکونی در مقایسه با پیش‌بینی‌های اولیه افزایش یافته است. این وضعیت، فشار مضاعفی بر بودجه دولت و متقاضیان وارد می‌کند و باعث می‌شود بسیاری از خانوارها، حتی با بهره‌مندی از تسهیلات دولتی، در پرداخت اقساط و هزینه‌های جانبی مشکل داشته باشند.
در کنار مشکلات ساخت، کمبود زیرساخت‌های شهری نظیر آب، برق، شبکه فاضلاب و دسترسی به حمل‌ونقل عمومی، یکی دیگر از چالش‌های مسکن ملی در کلان‌شهرهاست. بسیاری از پروژه‌ها در حاشیه شهرها و مناطق کم‌برخوردار ساخته می‌شوند، جایی که اتصال به امکانات شهری زمان‌بر و پرهزینه است. این امر می‌تواند کیفیت زندگی ساکنان را تحت تأثیر قرار دهد و حتی باعث مهاجرت معکوس به مناطق مرکزی شود.
فشار بر نظام بانکی و تأمین مالی
تسهیلات بانکی برای مسکن ملی یکی از ابزارهای کلیدی اجرای طرح محسوب می‌شود، اما فشار بر نظام بانکی نیز از جمله مشکلات جدی است. تأمین مالی پروژه‌های بزرگ با حجم انبوه متقاضیان در کلان‌شهرها، نیازمند همکاری مؤثر بانک‌ها و ارائه وام‌های با نرخ ترجیحی است. هرگونه تأخیر یا محدودیت در پرداخت تسهیلات می‌تواند روند ساخت و تحویل واحدها را به شدت کند کند.
طرح مسکن ملی نیازمند هماهنگی دقیق بین وزارت راه و شهرسازی، بنیاد مسکن، سازمان ملی زمین و مسکن و شهرداری‌ها است. در بسیاری از کلان‌شهرها، این هماهنگی هنوز کامل نشده و مشکلات اداری، تأخیر در صدور مجوزها و اختلافات بین دستگاه‌ها باعث ایجاد ناهماهنگی و کاهش سرعت اجرای پروژه‌ها شده است.
مسکن ملی نه تنها یک طرح اقتصادی، بلکه یک پروژه اجتماعی است. در برخی شهرها، توزیع ناعادلانه واحدها و مشکلات در تعیین اولویت‌ها، نگرانی‌هایی میان متقاضیان ایجاد کرده است. علاوه بر این، فاصله مکانی واحدها از محل کار یا مراکز خدماتی، مشکلاتی نظیر رفت‌وآمد طولانی و کاهش کیفیت زندگی را برای خانوارها به همراه دارد.
برای موفقیت مسکن ملی در کلان‌شهرها، نیازمند اقدامات چندجانبه هستیم. این اقدامات شامل تسهیل تأمین زمین، کنترل هزینه‌ها، توسعه زیرساخت‌ها، ارائه تسهیلات مالی مناسب و هماهنگی میان دستگاه‌های اجرایی است. تنها با اجرای دقیق این سیاست‌ها است که می‌توان امیدوار بود مسکن ملی بتواند نیاز اقشار کم‌درآمد و متوسط در کلان‌شهرها را پاسخ دهد و تأثیر مثبت بر بازار مسکن داشته باشد.
از مسکن ملی کلان‌شهرها چه خبر؟
دنیای اقتصاد: میزان پیشرفت فیزیکی طرح‌های حمایتی مسکن در شهرهای جدید به ۳۳درصد رسید، این در حالی است که دولت چهاردهم در حالی کار را آغاز کرد که میزان پیشرفت فیزیکی این پروژه‌ها ۱۸درصد بود. ساخت شهرهای جدید با هدف اسکان مازاد جمعیت ساکنان کلان‌شهرها در کشور در دهه ۷۰ کلید خورد و قرار بود اجرای طرح مسکن ملی در این شهرهای جدید پاسخی به نیاز مسکن اقشار کم‌درآمد ساکن کلان‌شهرها باشد.
با وجود این، ساخت مسکن ملی در شهرهای جدید کلان‌شهرها نیز مانند سایر طرح‌های مسکن ملی به دلیل چالش‌های متعدد در تامین آورده مالی به کندی پیش می‌رود. به گفته پایگاه خبری وزارت راه و شهرسازی ساخت ۱۵۳ هزار و ۵۰۰واحد در قالب طرح مسکن حمایتی در شهرهای جدید برنامه‌ریزی شده بود که در شرایط کنونی پروژه، ۱۴۱ هزار واحد آن از مرحله تعریف عبور کرده و وارد فاز اجرایی شده است.
در حالی سیاستگذار به دنبال حل چالش مسکن اقشار کم‌درآمد از طریق ساخت مسکن حمایتی در شهرهای جدید است که این شهرها به دلیل موقعیت قرارگیری و عدم توسعه حمل‌ونقل عمومی و تامین زیرساخت شهری در جذب مخاطب موفق نبوده‌اند.
