اعلان جنگ عربستان به ایران؛ این بار در بازار خودرو
در حالی که جهان به‌سرعت از نفت فاصله می‌گیرد و به سمت انرژی‌های پاک و فناوری‌های نو حرکت می‌کند، عربستان سعودی با سرمایه‌گذاری‌های میلیاردی در صنعت خودرو، به‌دنبال خلق یک اقتصاد پسانفتی است. اما این کشور در رقابتی نانوشته با ایران که سابقه‌ای نیم‌قرنی در خودروسازی دارد، آیا می‌تواند از تجربه‌نکرده‌ها عبور کرده و به قطب خودروسازی منطقه تبدیل شود?
با تغییر الگوهای انرژی در دنای امروزی، کشورهای خاورمیانه دیگر نمی‌توانند تنها به درآمدهای نفتی متکی باشند. در این میان، عربستان سعودی با استراتژی مشخص «چشم‌انداز ۲۰۳۰»، گام‌های بلندی در جهت تنوع‌بخشی اقتصاد برداشته است. یکی از حوزه‌هایی که سعودی‌ها به طور ویژه به آن توجه کرده‌اند، صنعت خودرو است — حتی با وجود نبود زیرساخت‌های لازم.
اما چرا عربستان با وجود نبود سابقه و زیرساخت، به سرمایه‌گذاری در صنعت خودرو پرداخته است؟
هدف اصلی؛ کاهش وابستگی به نفت
هدف اصلی عربستان از سرمایه‌گذاری در صنعت خودرو، کاهش وابستگی اقتصاد به صادرات نفت است. این کشور با ایجاد یک صنعت غیرنفتی بزرگ مثل خودروسازی، دنبال ایجاد درآمدهای پایدار و متنوع است. افزون بر این، بیش از ۶۰٪ جمعیت کشور زیر ۳۵ سال سن دارند و نیازمند فرصت‌های شغلی هستند. توسعه صنعت خودرو می‌تواند ده‌ها هزار شغل مستقیم و غیرمستقیم در حوزه‌های تولید، مهندسی، تحقیق و توسعه، قطعه‌سازی و خدمات پس از فروش ایجاد کند.
همچنین، عربستان با همکاری برندهای جهانی مثل Lucid Motors و راه‌اندازی برند ملی Ceer، قصد دارد تصویر خود را به عنوان یک کشور صنعتی و پیشرو در فناوری بهبود دهد. این اقدام همچنین می‌تواند سرمایه‌گذاران خارجی را به سایر بخش‌ها جذب کند.
سرمایه‌گذاری‌های چشم‌گیر و اقدامات عملی
عربستان تاکنون بیش از ۸ میلیارد دلار در شرکت آمریکایی Lucid Motors سرمایه‌گذاری کرده و کارخانه‌ای در شهر اقتصادی ملک عبدالله راه‌اندازی کرده که تا سال ۲۰۲۶ سالانه ۱۵۰ هزار خودرو تولید کند. هدف نهایی، تولید نیم میلیون خودروی برقی در سال تا ۲۰۳۰ است.
همچنین، برند Ceer که به‌صورت مشترک با شرکت تایوانی فاکسکان توسعه یافته، قرار است نخستین خودروی برقی خود را در سال ۲۰۲۵ روانه بازار کند. حضور شرکت‌هایی مانند هیوندای و پیرلی در پروژه‌های مشترک با صندوق سرمایه‌گذاری عمومی عربستان (PIF) نیز نشان از تمایل به ایجاد یک «خوشه صنعتی» منسجم دارد.
صندوق سرمایه‌گذاری عمومی (PIF)، موتور محرکه
صندوق سرمایه‌گذاری عمومی عربستان با دارایی بیش از ۷۰۰ میلیارد دلار، نقش کلیدی در اجرای این استراتژی‌ها ایفا می‌کند. این صندوق با قدرت مالی بالا، قادر است ریسک‌های بلندمدت صنعتی را بپذیرد و روند صنعتی‌شدن کشور را سرعت بخشد.
همراه با این سیاست‌ها، عربستان با ایجاد بنادر راهبردی مانند بندر ملک عبدالله و جده، صادرات خودرو را تسهیل کرده و با ارائه معافیت‌های مالیاتی و خرید تضمینی (تا ۱۰۰ هزار دستگاه از Lucid)، سرمایه‌گذاران خارجی را به تولید داخل ترغیب می‌کند.
چالش‌های جدی در مسیر خودروسازی
با تمام این تلاش‌ها، عربستان با چالش‌های بزرگی مواجه است:
کمبود زیرساخت‌های صنعتی: نبود خطوط تولید داخلی و وابستگی به واردات قطعات از جمله مهم‌ترین مشکلات است.
کمبود نیروی متخصص: در مقایسه با کشورهای صنعتی، عربستان با تربیت مهندسان خودرو و زنجیره تامین داخلی فاصله دارد.
مشکل تأمین مواد باتری EV: نبود ذخایر لیتیوم و وابستگی به واردات یا پروژه‌های جدید استخراج، این کشور را در دسترسی به اهداف خودرویی با چالش مواجه می‌کند.
وابستگی به مدل SKD: خط تولید Lucid در عربستان در حال حاضر تنها به مونتاژ کیت‌های وارداتی محدود می‌شود و ارزش افزوده داخلی کم است.
علاوه بر این، عربستان باید با رقبایی چون ترکیه و امارات نیز رقابت کند. ترکیه با برند TOGG و امارات با توسعه خطوط مونتاژ خودروهای چینی، پیش افتاده‌اند.
مقابل‌العمل با خودروسازی ایران
در سوی دیگر منطقه، ایران با سابقه‌ای بیش از ۵۰ سال در صنعت خودرو، همچنان بزرگ‌ترین تولیدکننده خودرو در غرب آسیا محسوب می‌شود. برندهایی مانند ایران‌خودرو و سایپا دهه‌ها پیش از تاسیس Ceer، خطوط تولید گسترده‌ای داشتند.
اما محدودیت‌های سیاسی، تحریم‌های خارجی، ساختار دولتی و قیمت‌گذاری دستوری، باعث شده این صنعت در طول زمان فرسایش یابد و از رقابت جهانی باز بماند. خودروسازان ایرانی به‌دلیل محدودیت در ارتباط با شرکت‌های خارجی، مجبورند به تولید پلتفرم‌های قدیمی یا داخلی‌سازی ناقص بسنده کنند.
در حالی که عربستان با تمرکز بر خودروهای برقی وارد آینده می‌شود، خودروسازی ایران هنوز درگیر بحران قیمت‌گذاری، کسری قطعه و تولید خودروهای با مصرف سوخت بالاست.
آینده‌نگری؛ آیا عربستان می‌تواند ایران را در صنعت خودرو پشت سر بگذارد؟
این سوال همچنان بی‌پاسخ است. عربستان با منابع مالی فراوان و رویکردی بین‌المللی، شتاب زیادی دارد، اما فاصله واقعی با یک صنعت خودروی واقعی هنوز بزرگ است.
ایران نیز با اصلاح ساختار، حذف انحصار، افزایش رقابت و بازنگری در سیاست‌های کلان صنعتی، هنوز می‌تواند به بازی بازگردد. اما زمان برای تصمیم‌گیری محدود است.
نتیجه‌گیری
عرشستان در مسیر درستی گام برداشته، اما راه درازی در پیش دارد. ایران نیز با اصلاحات واقعی، همچنان شانس بازگشت به جایگاه رهبری صنعتی منطقه را دارد — اگر اراده سیاسی و اقتصادی لازم فراهم شود.
ارسال نظر