اگر مسلط نیستید این کار را در بورس انجام ندهید

معاملات در بازار سرمایه همیشه مقید به رفتار عقلانی نیست و گاهی انحراف هایی در معاملات وجود دارد که ناشی از رفتارهای مختلف سهامداران در یک بازه زمانی هستند که "وترین ناواچ" نویسنده کتاب "رفتار معامله‌گری" به این اتفاق "رفتارگری ناعاقل" می‌گوید، یعنی اینکه سهامداران چه با تجربه و چه بی تجربه گاهی اوقات رفتارهای ناعاقلانه از خود بروز می‌دهند.

معامله گران همه نوع انحراف و سوگیری‌های شناختی دارند، گاهی ممکن است دچار اعتماد به نفس کاذب شوند، یا اینکه رفتار گله‌ای داشته باشند و به دنبال بقیه حرکت کنند و یا اینکه اصلا اهل حساب و کتاب نباشند و بسیاری از موارد دیگر، به همین دلیل است که نباید انتظار داشت که بازار همیشه بهینه عمل کند؛ به عنوان مثال نوسان‌های بازار بسیار بیش از آن چیزی هست که با در نظر گرفتن عوامل عقلانی پیش بینی می‌شود.

در روزهای که بسیاری از تحلیل‌گران بر این باورند که رشد شاخص کل به تغییر دولت ارتباط دارد، برخی از فعالین بازار می‌گویند که رشد شاخص کل با بالا و پایین بردن سهم‌های شاخص ساز و بازی الاکلنگی در سهم‌ها توسط برخی از سهامداران عمده، تنها به دلیل نوسانگیری و جمع کردن سهم است که تعدادی از سهامداران خرد هم به دنبال سهامداران عمده می‌خواهند از فضای ایجاد شده با نوسانگیر سود کسب کنند.

برنده جایزه نوبل؛ هیچ وقت فکر نکنید از بازار عقلانی‌تر عمل می‌کنید

"رابت شیلر" کسی است که به خاطر تحقیق بر روی انحراف رفتاری در بازار جایزه نوبل دریافت کرد، اهمیت این موضوع آنقدر مهم می‌داند و این انحرافات را یک جور رفتار مبتنی بر تخیلات و غیر حقیقی می‌داند. این اقتصاددان اینکه برخی از افراد بر این باورند که بازار در برخی از زمان‌ها به دلیل رفتار سهامداران دچار یک رفتار غیر منطقی می‌شود را رد کرده و به سهامداران و معامله ‌گران این گوشزد را کرده که به هیچ عنوان رفتار بازار از رفتار سهامداران غیر عقلانی‌تر نیست و بازار در همه زمان‌ها از سهامداران بهتر و منطقی تر عمل می‌کند.

انحراف رفتاری، یک رفتار اکتسابی است که به مرور بر بازارهای سرمایه تحمیل شده و عمده‌ فعالین بازار با همین انحراف‌ها اقدام به معامله می‌کنند، به عنوان مثال رشد شاخص کل در یک روز خاص یا اینکه گفته می‌شود با بررسی عملکرد قبلی سهم عملکرد بعدی آن را پیشبینی کرد یعنی اگر سهمی قبلا رشد خوبی داشته حتما در میان مدت هم رشد خواهد کرد. انحراف رفتاری به اندازه‌ای قدرت دارد که حتی در برخی از مواقع که اطلاعات درستی به دست سهامداران می‌رسد که با به دست آوردن این اطلاعات رفتار خود نسبت به سهم را تغییر دهند و عقلانی تصمیم بگیرند، مشاهده می‌شود تغییر در رفتار سهامدار نسبت به سهم رخ نمی‌دهد.

یا اینکه خبر خوبی در مورد یک سهم منتشر شده اما این خبر در قیمت سهم منعکس نمی‌شود چرا که سهامدار به دلیل اینکه این سهم در گذشته عملکرد مثبتی نداشته، تغییر نسبت به رفتار خود در سهم نمی‌کند. در حال حاضر هم برخی از سهامداران به نوعی به دنبال حفظ فضای نوسانگیری هستند و به گفته کارشناسان با ترفندهای مختلف این فضا را تاکنون حفظ کردند که "وارن بافت" سرمایه گذار مشهور به سهامداران توصیه کرده که به دنبال کسب سود در بازار سرمایه از انحرافات رفتار نباشند.

ایجاد فضای نوسان‌گیری در بازار سرمایه رد شرایط حال حاضر، یک نوع انحراف رفتار محسوب می‌شود که با واقعیت بازار هم خوانی ندارد اما به گفته برخی از کارشناسان بازار، تعدادی از سهامداران عمده به منظور کسب سود بیشتری از طریق تولید محتوا ر فضای مجاز به دنبال این هستند که واقعیت فضای بازار را با دلایلی که ازخودشان مطرح می‌کنند جور دیگری نشان دهند.

اما سوال این جاست یک فرد آگاه چگونه از انحراف رفتار سود ببرد، آیا لازم است که از این فضا سود کسب کند؟

وارن بافت به افراد که تجربه و عمل کافی ندارند جواب منفی داده و از آن‌ها خواسته به هیچ عنوان به دنبال کسب سود از انحرافات بازار نباشند. موافقان هم گفتند در صورتی می‌توان از انحراف رفتاری سود کسب کرد که تنوع سبد سهام داشته باشند تا در زمانی که بازار این رفتار غیر منطقی به آن‌ها لطمه زد، کمترین میزان زیان را دیده باشند.

به خودتان در بورس لطمه نزنید

این سوال را هم در گفتگو با دکتر ایمان کرمی یکی از نویسندگان مقالات رفتارهای مالی در بازار سرمایه و یکی از تالیف کنندگان کتوب مختلف در زمینه مالی است، پرسیدم که او این گونه پاسخ داد: نوسانگیری از انحرافات رفتاری اولین تصمیم یک سهامدار است که و تقریبا تمامی سهامداران رفتار دیگر در قبال انحرافات بازار ندارند مثلا شخصی در این زمان به دنبال چینش یک پرتفوی مناسب یا اخبار بسیاری از سهم‌ها نیست.

او به کسانی که به دنبال نوسانگیری در بازار کنونی ایران هستند پیشنهاد داد: اگر دلایلی شما را قانع نکرد که از نوسانگیری دست بردارید، در این زمان سعی کنید که تنوع سهامتان بالا باشد و با شناخت سهم‌های شاخص ساز که به صورت الاکلنگی شاخص را بالا و پایین می‌برد می‌توانید از این بازار نوسان کسب کنید اما باید نوسانات با بازه زمانی بسیار کوتاهی باشد.

این تحلیل‌گر رفتار مالی به سهامداران پیشنهاد داد: به هیچ عنوان به محتوای غیر عقلانی و سیگنال دهی توجه نکنند و اگر به دنبال اخبار درست هستند تنها سامانه کدال را چک کنند چرا که با شناختی که از بورس سهام داخلی دارم بازار ما چندان به اخبار اقتصاد کلان توجه نمی‌کند بلکه بیشتر به عملکرد حقوقی‌ها بستگی دارد.

"رابت شیلر" می‌گوید که چه ناکاری هایی در بازار وجود داشته باشد یا نه؛ که به آن دل خوش کردید، به آن امید چندانی نداشته باشید و سعی کنید که مبنای تصمیم‌گیر خود را به روز کنید. در بسیاری از موارد بازار عقلای تر از شما رفتار می‌کند اینکه حتی تعداد زیادی از سهامداران رفتار غیر منطقی داشته باشند.

به گفته "وترون" اگر به دنبال نوسانگیری در این فضا هستید، نوسان بلند مدت را کنار بگذارید و به صورت میلی نوسان، از سهم‌ها سود بگیرید، اما به هر حال نوسان نگرفتن در زمان انحراف رفتاری بهترین اقدام سک سهامدار است.