در حالی که ایران در سحرگاه ۲۳ خرداد ۱۴۰۴ زیر سایه تجاوز رژیم صهیونیستی سپری کرد، گمرکات کشور با فعالیت شبانه‌روزی خود، چرخ تجارت را بدون توقف به حرکت درآوردند. محمد لاهوتی، رئیس کمیسیون صادرات غیرنفتی اتاق ایران، از تداوم بی‌وقفه روند صادرات و واردات خبر داد و این سیاست را کلید موفقیت تجارت ایران در شرایط بحرانی دانست.

در شرایطی که منطقه خلیج فارس به دلیل تشدید تنش‌های سیاسی و امنیتی، یکی از پرمخاطره‌ترین پهنه‌های آبی جهان تلقی می‌شود، حفظ پایداری تجارت دریایی برای کشور ما اهمیتی مضاعف یافته است. اظهارات دبیرکل انجمن کشتیرانی نشان می‌دهد که علیرغم وضعیت ناپایدار ژئوپلیتیکی، تردد کشتی‌ها، صادرات و واردات دریایی ایران بدون اختلال ادامه دارد. این مسئله نه‌تنها نشانگر توانمندی مدیریتی در حوزه حمل‌ونقل دریایی است، بلکه گواهی بر هوشیاری و آمادگی نیروهای دفاعی کشور در تأمین امنیت مسیرهای آبی نیز محسوب می‌شود.

وزیر امور اقتصادی و دارایی از افزایش ۵۳درصدی واردات کالاهای اساسی در هفته گذشته خبر داد.

در پی افزایش تقاضا برای واردات کالاهای اساسی و ضروری، ایران به‌صورت رسمی مرزهای تجاری خود را باز نگه داشته و روند ترخیص کالاها در گمرکات بدون وقفه ادامه دارد. مسئولان اتاق بازرگانی ایران می‌گویند، واردات در تمامی مبادی رسمی کشور جریان دارد و هیچ‌گونه توقف یا اختلالی در فرآیند تأمین نیازهای بازار داخلی مشاهده نمی‌شود.

بیش از ۴۰ واحد تولیدی صادرات‌محور در مناطق آزاد و ویژه اقتصادی کشور با رفع موانع تعهد ارزی، بار دیگر به چرخه تجارت بازگشتند. این اقدام نتیجه پیگیری‌های مستمر و همکاری بین دستگاه‌های مختلف برای حل مشکلات ناشی از عدم آشنایی با قوانین مناطق آزاد و فرآیندهای گمرکی است.

معاون سازمان بنادر و دریانوردی از ادامه فعالیت بنادر و توزیع مناسب نهاده‌های تولید و آذوقه به مراکز استان‌ها خبر داد و گفت: فعالیت توزیع بدون کوچکترین وقفه‌ای در حال انجام است.

گمرک جمهوری اسلامی ایران با صدور دستورالعملی فوری، فرآیند ارزش‌گذاری و ترخیص خودروهای وارداتی از جمله آمبولانس، آتش‌نشانی، جرثقیل، بالابر و سایر خودروهای اساسی و حیاتی را تسریع کرد. این دستورالعمل شامل خودروهای برقی، هیبریدی، موتور سیکلت، دوچرخه و ماشین‌آلات راهسازی نیز می‌شود تا مسیر ترخیص این کالاهای ضروری هموارتر شود.

در حالی که کشور درگیر شرایط فوق‌العاده و حملات دشمنان است، گمرکات کشور با تمام توان در حال فعالیت هستند؛ ترخیص کالاهای حیاتی، بدون وقفه ادامه دارد و زنجیره تأمین اقلام اساسی همچنان برقرار است.

در شرایطی که بسیاری از کشورهای جهان نسبت به حمله مستقیم به خاک ایران سکوت پیشه کردند، تنها یک متحد منطقه‌ای با صراحت و بدون ملاحظه در کنار ایران ایستاد. این حمایت، نه‌تنها در مواضع سیاسی و رسانه‌ای مشهود بود، بلکه در حفظ مناسبات اقتصادی، تداوم تبادلات مرزی و حمایت‌های پشت‌پرده نیز خود را نشان داد؛ اقدامی که از «اتحاد استراتژیک» فراتر رفت و به نماد «وفاداری در بحران» تبدیل شد.

تجارت ایران با کشورهای عضو سازمان همکاری اقتصادی (اکو) در سال ۱۴۰۳ با رشدی خیره‌کننده به ۳۶.۲ میلیون تن و ارزش ۲۷.۶ میلیارد دلار رسید. این آمار نشان‌دهنده افزایش قابل‌توجه صادرات و واردات غیرنفتی ایران با این کشورها است. در ادامه، جزئیات این موفقیت تجاری را بررسی می‌کنیم.

وزیر صنعت، معدن و تجارت از توافق با عمان و پاکستان برای صادرات کالا با تعرفه ترجیحی خبر داد و بر نقش کلیدی بانک مرکزی در نظارت بر تراکنش‌های ارزی و ساده‌سازی فرآیندهای صادراتی و وارداتی تأکید کرد. این اقدامات در راستای تقویت تولید داخلی و کاهش هزینه‌های تأمین مالی انجام می‌شود.

حسن پیرسا، یکی از اعضای انجمن تولیدکنندگان لوازم خانگی با انتقاد از بی‌ثباتی در تخصیص ارز، افزایش هزینه‌های گمرکی و واردات غیرقانونی، هشدار داد که بسیاری از واحدهای تولیدی در آستانه تعطیلی قرار گرفته‌اند و دولت نیز در عمل حمایت مؤثری از تولید ندارد. برخی کالاها از مرز عراق وارد می‌شوند و در داخل مونتاژ می‌شوند و با برچسب تولید داخل روانه بازار می‌شوند و حتی بعضی واحدهای به ظاهر تولیدی نیز در این مسیر وارد شده‌اند که نه‌ تنها قاچاق محسوب می شود بلکه خیانت به تولید داخلی است.

تجارت خارجی ایران در شش‌ماهه نخست سال ۱۴۰۳ با کسری بی‌سابقه ۷.۱۶ میلیارد دلاری مواجه شده است. گزارشی از مرکز پژوهش‌های مجلس نشان می‌دهد که وابستگی ۷۲.۴ درصدی واردات به سه کشور امارات، چین و ترکیه، کاهش شدید ارزش کالاهای صادراتی و افزایش قاچاق، زنگ خطر را برای اقتصاد ایران به صدا درآورده است.

افزایش چشمگیر شاخص رابطه مبادله ریالی در زمستان ۱۴۰۳، خبر از رشد درآمد صادراتی ایران در مقابل هزینه واردات می‌دهد؛ با این حال، جهش قیمت کالاهای پایه وارداتی مانند روغن و خوراک دام، زنگ خطر افزایش هزینه تولید را به صدا درآورده است.

روابط تجاری ایران و پاکستان، با وجود اشتراکات فرهنگی، جغرافیایی و اقتصادی، از ظرفیت‌های بالقوه خود فاصله زیادی دارد. بر اساس آخرین گزارش‌های تجاری، سهم ایران از بازار صادراتی پاکستان تنها حدود ۴ درصد است که نشان‌دهنده فرصت‌های ازدست‌رفته در این حوزه است. این گزارش به بررسی وضعیت کنونی تجارت دوجانبه، پتانسیل‌های موجود، موانع و راهکارهای پیشنهادی برای ارتقای مبادلات تجاری می‌پردازد.

طبق ابلاغیه بانک مرکزی، واردات کامیون‌های کشنده‌ای که پیش از ۲۸ اردیبهشت ۱۴۰۲ تأمین ارز شده و حداکثر تا ۸ ماه بعد وارد کشور شده‌اند، مشمول پرداخت مابه‌التفاوت ارزی نیستند.

تجارت میان ایران و عراق، با وجود فراز و نشیب‌های سیاسی و اقتصادی، همچنان یکی از پایدارترین و پراهمیت‌ترین شراکت‌های منطقه‌ای به شمار می‌رود. حجم مبادلات دو کشور در سال ۱۴۰۳ به مرز ۱۲ میلیارد دلار رسید و پیش‌بینی می‌شود این عدد در سال ۱۴۰۴ با رشد حداقل ۲۰ درصدی، به ۱۳ میلیارد دلار افزایش یابد. جهانبخش سنجابی شیرازی، دبیرکل اتاق بازرگانی مشترک ایران و عراق، در گفت‌وگویی مفصل به بررسی ابعاد مختلف این شراکت اقتصادی پرداخت؛ از جایگاه عراق به عنوان دومین شریک تجاری ایران، تا چالش‌هایی نظیر اختلافات گمرکی، نبود حمل‌ونقل یکپارچه، و ضعف زیرساخت‌های مرزی که مانع بهره‌برداری کامل از این بازار استراتژیک شده‌اند. با این حال، وی معتقد است در صورت رفع موانع لجستیکی و هماهنگی بیشتر میان دستگاه‌های تصمیم‌گیر، رسیدن به تراز تجاری ۱۵ میلیارد دلاری تا پایان سال ۱۴۰۵ دست‌یافتنی است.

در گامی تازه برای ساماندهی واردات و افزایش شفافیت اقتصادی، دولت در قانون بودجه ۱۴۰۴ دست به بازطراحی اساسی نظام تعرفه‌ای زد. کاهش تعداد گروه‌های تعرفه‌ای و تعیین نرخ‌های ورودی جدید، پیام‌آور تغییراتی جدی در ترکیب کالاهای وارداتی و مسیر فعالیت‌های تولیدی کشور خواهد بود.

وزیر جهاد کشاورزی با بیان اینکه بخش زیادی از درآمد ارزی نفت صرف واردات کالاهای اساسی می‌شود، گفت: مصرف برخی از این اقلام مثل روغن و شکر در کشور ۱.۵ تا ۲ برابر متوسط جهانی و حتی استاندارد مصرفی تعیین شده خودمان است.

در حالی که صادرات غیرنفتی ایران در دو ماه نخست سال ۱۴۰۴ از نظر وزنی با رشد همراه بوده، کاهش متوسط ارزش دلاری هر تن کالا – که به ۳۳۵ دلار رسیده – نشان می‌دهد کیفیت سبد صادراتی کشور رو به کاهش است. این روند، از گرایش بیشتر به صادرات کالاهای خام و کم‌ارزش یا کاهش قیمت جهانی برخی محصولات حکایت دارد. در این میان، پتروشیمی‌ها همچنان ستون اصلی صادرات غیرنفتی ایران هستند، اما ترکیب پنج قلم اصلی صادرات که همگی مشتقات نفت و گازند، تصویر روشنی از وابستگی صادرات ایران به منابع هیدروکربنی ارائه می‌دهد.از سوی دیگر، بازارهای هدف نیز محدود مانده‌اند؛ چین و عراق، همچنان مهم‌ترین مقاصد صادراتی ایران‌اند و این وابستگی جغرافیایی، ضعف در توسعه بازارهای جدید را آشکار می‌سازد.