در سال ۱۴۰۳، صادرات ایران بار دیگر در پیچ‌وخم بوروکراسی، ناهماهنگی‌های دولتی و تحریم‌های بین‌المللی گرفتار شد. فعالان اقتصادی بخش خصوصی هشدار می‌دهند که بدون اصلاحات اساسی در قوانین و سیاست‌های تجاری، تراز تجاری منفی ۱۴.۵ میلیارد دلاری و کاهش رقابت‌پذیری کالاهای ایرانی در بازارهای جهانی ادامه خواهد یافت. آیا ایران می‌تواند با اعتماد به بخش خصوصی و رفع موانع، جایگاه خود را در تجارت جهانی باز یابد؟

رئیس کل گمرک ایران از کاهش ارزش صادرات و واردات کشور در دو ماهه نخست سال ۱۴۰۴ خبر داد. در حالی که وزن کالاهای صادراتی و وارداتی افزایش یافته، ارزش این مبادلات کاهش یافته است. پروپان مایع‌شده و طلای خام به ترتیب در صدر اقلام صادراتی و وارداتی قرار دارند و چین و امارات متحده عربی همچنان اصلی‌ترین شرکای تجاری ایران هستند.

گمرک ایران با ابلاغ بخشنامه‌ای جدید، امکان واردات کشنده‌ها بدون نیاز به انتقال ارز را فراهم کرد. این بخشنامه که بر اساس قانون بودجه سال ۱۴۰۳ تنظیم شده، با ارائه کد رهگیری بانک مرکزی، راه را برای تسهیل واردات این خودروها هموار می‌کند.

مدیرکل گمرکات گلستان از صادرات ۱۱۹ هزار و ۴۰۱ تُن انواع کالای غیرنفتی به کشور از مبادی گمرکی این استان در بازه زمانی اول فروردین تا ۳۱ اردیبهشت امسال خبر داد. ارزش واردات کالاهای غیرنفتی از چین در ۲ ماهه ابتدای امسال بیش از چهار میلیون و ۳۸۴ هزار دلار و ارزش کالاهای وارداتی از مبدا ترکیه هم حدود چهار میلیون و ۵۹ هزار دلار بوده است.

در دو ماهه نخست سال ۱۴۰۴، صادرات غیرنفتی ایران با رشدی چشمگیر به ۲۴.۶ میلیون تن و ارزش ۸.۲ میلیارد دلار رسید. این در حالی است که واردات کشور نیز با حجم ۵.۹ میلیون تن به ارزش ۸.۴ میلیارد دلار ثبت شد. آمارهای گمرک ایران نشان‌دهنده تحولات قابل‌توجهی در تجارت خارجی کشور است.

در حالی که عراق یکی از مهم‌ترین مقاصد صادراتی ایران به‌شمار می‌رود، اتاق بازرگانی ایران با تشکیل شورای سیاست‌گذاری تجارت با عراق، عزم خود را برای عبور از موانع قدیمی و ساختن نقشه راهی نو برای تعاملات اقتصادی جزم کرده است. این شورا، با بهره‌گیری از ظرفیت‌های استان‌های مرزی و تجار باسابقه، هدف‌گذاری بلندمدتی را برای افزایش صادرات، کاهش ناترازی تجاری و ورود گسترده‌تر بخش خصوصی به پروژه‌های سرمایه‌گذاری در عراق در دستور کار قرار داده است. اکنون در سایه همکاری دیپلماتیک و تلاش هماهنگ برای توسعه زیرساخت‌های حمل‌ونقل، تسهیل امور گمرکی و ایجاد ضمانت‌های بانکی، چشم‌انداز یک تجارت متوازن و پایدار میان دو کشور بیش از هر زمان دیگری دست‌یافتنی شده است.

تازه‌ترین آمارهای گمرکی نشان می‌دهد که کشورهای عضو سازمان همکاری اقتصادی (اکو) بیش از ۲۱ درصد از صادرات غیرنفتی ایران را در سال گذشته به خود اختصاص داده‌اند. این سهم قابل‌توجه، جایگاه راهبردی منطقه اکو در تجارت خارجی ایران را بیش از پیش برجسته می‌کند.

معاون امور باغبانی وزارت جهاد کشاورزی گفت: در سال گذشته ۳۰۰ هزار تن پسته در کشور تولید شد و صادرات این محصول راهبردی با افزایش ۱۴۳ درصدی همراه بود.

قیمت برنج ایرانی در دو ماه گذشته تا ۳۶ درصد افزایش یافته و از مرز ۲۳۰ هزار تومان عبور کرده است؛ روندی که نه به سود کشاورز تمام شده و نه به نفع مصرف‌کننده، بلکه تنها واسطه‌ها و دلالان از آن منتفع شده‌اند.

در نود و ششمین سالگرد برقراری روابط دیپلماتیک میان ایران و ژاپن، مقامات عالی‌رتبه دو کشور در دیداری رسمی بر اراده مشترک برای تقویت همکاری‌های تجاری تأکید کردند. در این دیدار، بهره‌گیری از توانمندی‌های فنی، تجربی و سرمایه‌گذاری ژاپن در ایران به‌عنوان محور اصلی همکاری‌ها مطرح شد. در همین حال، نماینده ژاپن با ابراز تأسف از تأثیر منفی تحریم‌ها بر روابط اقتصادی، بر ادامه فعالیت سازمان جترو در ایران تأکید کرد.

فتح‌الله توسلی، نماینده مجلس شورای اسلامی تأکید کرد: هیچ‌گونه کالایی که نشان یا مهر رژیم صهیونیستی را داشته باشد، اجازه ورود به جمهوری اسلامی ایران را نخواهد داشت.

عراق واردات چند محصول کشاورزی را تا پایان فصل برداشت به‌طور موقت متوقف کرد. با توجه به اینکه عراق یکی از بازارهای اصلی برای محصولات کشاورزی ایران است، کاهش یا توقف واردات می‌تواند منجر به افزایش عرضه در بازار داخلی ایران و در نتیجه کاهش قیمت‌ها شود.

در حالی که جهان تجارت به سمت روش‌های نوین بانکداری الکترونیک و اعتباری پیش می‌رود، ایران همچنان در دام تجارت نقدی گرفتار مانده و این موضوع، همراه با تحریم‌ها و محدودیت‌های بانکی، سهم کشور از بازار جهانی را به کمتر از ۰.۳ درصد رسانده است. گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس نشان‌دهنده کاهش شدید تنوع شرکای تجاری ایران و هشدار درباره آسیب‌پذیری اقتصاد کشور است. آیا راه‌حلی برای برون‌رفت از این بحران وجود دارد؟

وزیر جهاد کشاورزی از اختصاص ۴۰۰ میلیارد تومان تسهیلات برای اجرای سیاست‌های تنظیم بازار و خریدهای حمایتی توسط بانک‌های عامل و بر اساس تکلیف بانک مرکزی خبر داد.

پی افزایش نگرانی‌ها از انبار شدن کالاهای پرخطر در بنادر کشور، گمرک ایران با صدور دستورالعملی فوری خواستار ترخیص بدون تأخیر این محموله‌ها شد. مقامات هشدار داده‌اند که ماندگاری این اقلام در محوطه‌های گمرکی، می‌تواند امنیت بنادر و جان کارکنان را با تهدید جدی مواجه کند.

تجارت خارجی ایران در دو دهه گذشته با چالش‌های جدی مواجه بوده است. از کاهش تنوع شرکای تجاری و افت رتبه جهانی صادرات تا تاثیر تحریم‌ها بر ساختار تجارت، اقتصاد ایران مسیری پرنوسان را طی کرده است. گزارشی از بازوی پژوهشی مجلس نشان می‌دهد که در حالی که جهان به سمت بازتر شدن اقتصادها پیش می‌رود، ایران با کاهش سهم تجارت و تمرکز بیش از حد بر چند بازار محدود، در برابر آسیب‌های اقتصادی شکننده‌تر شده است.

وزارت جهاد کشاورزی از آغاز ثبت سفارش واردات برنج برای سهمیه تابستان ۱۴۰۴ خبر داد. طبق اطلاعیه‌ای که معاونت توسعه بازرگانی این وزارتخانه منتشر کرده، واردکنندگان از تاریخ ۱۰ خرداد می‌توانند برای واردات برنج اقدام کنند.

پس از چند ماه توقف به دلیل واردات نامتعارف و اشباع بازار، وزارت جهاد کشاورزی از آغاز دوباره واردات انبه خبر داد. بر اساس اعلام معاونت توسعه بازرگانی، ثبت سفارش این میوه از دهم خرداد ۱۴۰۴ از سر گرفته خواهد شد.

اگرچه صادرات غیرنفتی ایران به کره جنوبی در سال ۲۰۲۴ رشد خیره‌کننده‌ای به میزان ۱۸۰ درصد را تجربه کرد، اما این روند دیری نپایید و در چهار ماه نخست سال ۲۰۲۵، صادرات ایران به این کشور با سقوط شدید ۸۴ درصدی روبرو شد.