تنها چند روز به انتخابات انجمنهای حمایت از مصرفکنندگان مانده و انجمنها، اعضای هیئت رئیسه خود را خواهند شناخت.
گسترشنیوز: آیا انجمنهای حمایت از حقوق مصرفکنندگان میتوانند بر سیاستگذاریهای اقتصادی تاثیر بگذارند؟ آیا آنها تواناییهای و اختیارات قانونی که برای رسیدن به اهدافشان، لازم است را دارند؟ برای یافتن پاسخ این سوالات با مدیرکل دفتر نظارت بر تشکلهای سازمان حمایت از حقوق مصرفکنندگان و تولیدکنندگان به گفتگو نشستیم. با بخش دوم این گفتگو همراه باشید.
تاریخچه و ساختار انجمنهای حمایت از حقوق مصرفکنندگان
مجید ارغندهپور، مدیرکل دفتر نظارت بر تشکلها و هماهنگی امور استانهای سازمان حمایت از حقوق مصرفکنندگان و تولیدکنندگان اظهار داشت: انجمن حمایت از حقوق مصرفکنندگان مطابق فصل سوم قانون حمایت از حقوق مصرفکنندگان که در سال ۱۳۸۸ به تصویب مجلس رسید تشکیل شده است. اساسنامه انجمنها در سال ۱۳۹۰ به تصویب هیئت مؤسسی که قانون تصویب کرده بود رسید. این اساسنامه در سال ۹۳ موردبازنگری قرار گرفت تا زمان تشکیل انجمنها در سراسر کشور یکسان شود. در سال ۹۴، ۳۰۰ شهرستان موفق به ایجاد انجمنهای خود شدند. ساختار انجمنها به این شکل است: در هر شهرستان اعضایی که اعلام آمادگی کردهاند یک مجمع عمومی شکل میدهند و از طریق انتخاباتی که برگزار میکنند هیئت هیات مدیره انجمن را مشخص میکنند. هیئتمدیره شهرستانها طبق سهمیه مشخصشده در اساسنامه، نمایندگانی را به سطح استان میفرستند. نمایندگان وارد مجمع استان میشوند و باز از طریق انتخاب، مجمع استانی انجمن هم تشکیل میشود. در دور دوم این انتخابات، ۲۷ مجمع عمومی استانی شکل گرفت. برای تشکیل مجمع استانی باید حداقل در ۳ شهرستان، انجمن تشکیل شده باشد. انجمنهای استانی هم طبق سهمیه تعریفشده، نمایندگان خود را معرفی میکنند تا در نهایت انجمن ملی انجمن حمایت از حقوق مصرفکنندگان شکل بگیرد.
حمایت از حقوق مصرفکننده، وظیفه ذاتی انجمنهای حمایت
ارغندهپور در ادامه اظهار داشت: در آستانه دور جدیدی از انتخابات انجمنها قرار داریم. در کشور ما عمدتا خود دولت، متولی حمایت از حقوق مصرفکنندگان شده است. این در حالی است که دولت باید از حقوق تولیدکنندگان، تجار و اتحادیهها هم حمایت کند. تنها نهادی که وظیفه مشخص و ذاتی آن حمایت از حقوق مصرفکنندگان است سازمان حمایت مصرفکنندگان و تولیدکنندگان است. بههرحال قبل از تصویب قانون حمایت، هیچ نهاد غیردولتی که عهدهدار حمایت از مصرفکنندگان باشد وجود نداشت. مصرفکننده، حامی خاصی نداشت که صدایش را برساند. اما اکنون قانون، این امکان را فراهم آورده است. طبق ماده ۱۲ قانون حمایت از مصرفکنندگان، چند اختیار برای انجمنهای حمایت از حقوق مصرفکنندگان در نظر گرفته شده است: اطلاعرسانی، آموزش، آگاهسازی. البته یکسری وظایف اجرایی هم برای انجمنها دیده شده است. انجمنها در مقام نمایندگان مردم میتوانند مطالبات و شکایات مردم را پیگیری کنند. طبق قانون، انجمنها میتوانند شکایات مردم را دریافت و آنها را به سازمانها و نهادهایی مثل سازمان تعزیرات حکومتی ارجاع دهند.
وظایف و اهداف هشتگانه
وی در ادامه تصریح کرد: در همه جای دنیا ۸ اختیار و وظیفه را برای انجمنها در نظر گرفتهاند. انجمنهای حمایت از حقوق مصرفکنندگان باید بتوانند این ۸ مورد را پیگیری و استیفا کنند. در این راستا باید بتوانند اطلاعرسانی شفافی برای مصرفکننده انجام دهند. مصرفکننده از طریق اطلاعرسانی به اطلاعات معتبر و قابلاعتماد دسترسی خواهد داشت. انجمنها باید این مورد مهم را به یک مطالبه عمومی تبدیل کنند. باید بهجایی برسیم که همه دولت و هم بخش خصوصی این حقوق را برای انجمن و موکلان آن یعنی مردم، قائل باشند.
انجمنهای حمایت، عضو رسمی ستاد تنظیم بازار
مجید ارغندهپور در ادامه گفت: منظور از آموزش آن است که مصرفکننده در زمینه کالایی که مصرف میکنند آموزش کامل دیده باشد. یکی دیگر از سرفصلها، کمک به داشتن محیطزیست سالم است. دو مورد دیگر به مقوله ایمنی و سلامت و نیز حق داشتن تشکل مربوط میشود. حق اخیر باعث میشود که مصرفکنندگان و نمایندگان آنها در انجمن بتوانند در روند تصمیمگیری و سیاستگذاری مشارکت داشته باشند. تشکیل انجمن به معنای آن است که دولت این حق را به رسمیت شناخته است. اما این ظرفیت بدون فعالیت مستمر اعضا کامل نخواهد شد. اتفاق خجستهای که در سال جاری افتاده، آن است که رئیس سازمان حمایت از مصرفکنندگان و تولیدکنندگان به وزیر صمت پیشنهاد داد که انجمنهای حمایت از حقوق مصرفکنندگان هم عضو رسمی ستاد تنظیم بازار شوند که در حوزههایی مثل قیمتگذاری و سیاستگذاریهای اقتصادی مشارکت داشته باشند. خوشبختانه وزیر صمت هم با این پیشنهاد موافقت کرد و در نهایت به تصویب هیئت دولت رسید. انجمنها اکنون عضو رسمی ستاد تنظیم بازار و دارای رای مستقل هستند. اگر وزیر صنعت، معدن و تجارت یک رای دارد انجمنها هم یک رای دارند.
انجمنها، عضو کمیسیونهای نظارت بر اصناف
مدیرکل دفتر نظارت بر تشکلها و هماهنگی امور استانهای سازمان حمایت از حقوق مصرفکنندگان و تولیدکنندگان در ادامه افزود: سعی کردهایم که انجمنها در حوزههای دیگر هم حضور داشته باشند. بهعنوانمثال عضو کمیسیونهای نظارت بر اصناف هستند و حق رای دارند. سایر نهادها هم باید کمک کنند که انجمنها از حق داشتن تشکل بهرهمند شوند. در حوزه استاندارد و کیفیت کالا که یکی دیگر از حقوق هشتگانه انجمن است توافقاتی انجام شده که انجمنها بتوانند در شوراهای مربوطه حضور پیدا کند. بههرحال نهاد انجمن فعلاً نوپاست و با فعالیت کارآمد و موثر میتواند مشارکت و تاثیرگذاری خود را به مراتب افزایش دهد.
جلوگیری از ایجاد بازار انحصاری
وی در پایان این بخش از سخنان خود گفت: یکی دیگر از اهداف و وظایف انجمنها جلوگیری از ایجاد انحصار و بازار انحصاری است. بازار باید با رقابت همراه باشد و مصرفکننده قدرت انتخاب داشته باشد. رسیدن به این اهداف ۸ گانه کار آسانی نیست و بعضی از کشورها با داشتن تجربه صدساله توانستهاند به این نقطه برسند. بههرحال این هشت هدف و کارکرد در ساختار حقوقی سازمان ملل به تصویب رسیده و ما هم بهعنوان یکی از اعضایی که این منشور را امضا کردهایم به آن پایبند هستیم.
تعداد اعضای انجمنهای حمایت از مصرفکنندگان
ارغندهپور در ادامه به کم و کیف انتخابات انجمنهای حمایت پرداخت و گفت: در دورههای اول و دوم ثبتنام اعضا بهصورت غیرالکترونیک بود. به دنبال اصلاح اساسنامه یک سامانه پیشنهاد شد. این خواسته در انتخابات سال ۹۴ محقق نشد چون کمی قبل از آن (اسفند ۹۳) به تصویب رسیده بود. بههرحال این سامانه شکل گرفت. انجمن ملی حمایت از حقوق مصرفکنندگان در سال ۹۷ توانست سامانه را کامل کند. تقریبا ۱۰۰ شهرستان اعضای خود را به سامانه وارد کردهاند و شهرستانهای دیگر هم بهمرور ملحق میشوند. پیشبینی میکنیم که سامانه تا چند ماه آینده بتواند در رابطه با اعضای انجمن، اطلاعات کاملی ارائه کند. بههرحال تاکنون ۲۳ هزار نفر در انجمنهای حمایت از حقوق مصرفکنندگان عضو شدهاند. فکر میکنیم تعداد اعضای انجمنها ۵ برابر تعدادی باشد که اکنون ثبت شده است.
