آقای اتاق تصادفا شما مرفه بی‌درد هستید (بخش دوم)

ناصربزرگمهر- مدیر مسئول

رئیس اتاق بازرگانی ایران به‌تازگی فرموده‌اند «ما مرفه بی‌درد نیستیم» و باید این ذهنیت که جامعه از اتاق بازرگانی ساخته و فکر می‌کند در این اتاق تعدادی ثروتمند بی‌درد حاضر هستند و بدون داشتن هیچ‌گونه شناختی از دردهای اقتصادی مردم فقط کارهای خود را انجام می‌دهند، اصلاح شود.

در یادداشت دیروز ۱۵ تیر نوشتم که تصادفا اعضای اتاق عین مصداق واژه مرفهین بی‌درد هستند و توضیح دادم که دنیای سرمایه‌داری هم، همین را می‌طلبد و چند سوال مطرح کردم که از اساس مگر یک ثروتمند قرار است از مترو و اتوبوس و بازار میوه و تره‌بار شهرداری استفاده کند و گفتم به هزارویک دلیل اعضای این اتاق به‌عنوان سرمایه‌دار همانطور که رئیس اتاق هم تشخیص داده جزو مرفهین بی‌درد قرار می‌گیرند.

با نگاهی به تاریخچه اتاق‌های بازرگانی متوجه می‌شویم که سنگ این بنا برای مواظبت از سرمایه‌گذاران و حفظ سرمایه‌ها و استفاده از تسهیلات دولتی گذاشته شده که خارج از بحث‌های پوپولیستی و عوام‌گرایانه، به اعتقاد من اگر به ضرر مردم عمل نکنند، هیچ نکته منفی در این موضوع وجود ندارد، اما متاسفانه چون چنین نیست، شاید نقطه اختلاف تفکری ما با یکدیگر همین باشد.

اتاق بازرگانی تشکلی است که تاجران عمده و صاحبان صنایع برای هماهنگی فعالیت‌های خود و چانه‌زنی با نهادهای حکومتی و تامین منافع‌شان ایجاد کرده‌اند و در آن تلاش می‌کنند امتیازهای بیشتری را برای اعضا که بیشتر واردکننده و صادرکننده هستند دریافت کنند.

سابقه اتاق‌های بازرگانی و گستردگی آنها از شهرها و استان‌ها گرفته تا سطح ملی، این نهاد را به نهادی فراگیر و بالادستی نسبت به سایر تشکل‌ها بدل کرده و به این ترتیب سایر تشکل‌ها و انجمن‌های کارفرمایی را به‌نوعی زیر چتر خود قرار داده است.

در همه جای جهان، با وقوع انقلاب صنعتی در غرب و اهمیت یافتن روزافزون تولیدات صنعتی در مقایسه با تولیدات دست‌ساز، بخش صنعت ماهیت مستقل خود را از بازرگانی شناسایی کرد و به‌تدریج اتاق‌های صنعت در کنار اتاق‌های بازرگانی به وجود آمدند تا تجارت شکل کامل‌تری پیدا کند.

در جریان تکامل نهادهای بخش خصوصی و احساس نیاز فعالان اقتصادی به یکپارچگی برای تقویت اثرگذاری و گفتمان‌شان با دولت‌ها، اتاق‌های بازرگانی و اتاق‌های صنایع در بیشتر کشورها با هم ادغام شدند و با نام اتاق‌های بازرگانی و صنایع دوره جدیدی از فعالیت را آغاز کردند. البته در برخی کشورها به‌تناسب اهمیت، بخش‌هایی دیگر از اقتصاد و عنوان‌هایی چون معدن، کشاورزی، ماهی‌گیری، تعاون، صنایع‌دستی و مانند اینها به آن اضافه شد.

اتاق‌های امروز، سازمان‌های بالادستی و فراگیر بخش خصوصی هستند که ماموریت‌ خود را بهبود محیط کسب‌وکار ملی از طریق گفتمان با حاکمیت، توسعه کسب‌وکار اعضا از طریق گسترش روابط داخلی و بین‌المللی (شبکه‌سازی) و تسهیل نقش‌آفرینی فعالان اقتصادی در معادلات داخلی و خارجی و همین‌طور رابطه آنها با جامعه پیرامون‌شان، قرار داده‌اند.

پیشینه تشکیل نخستین اتاق بازرگانی در ایران به حدود ۱۳۰ سال پیش (۱۲۶۳ خورشیدی) برمی‌گردد که حاج محمدحسن امین‌الضرب به اتفاق تنی چند از تاجران معتبر و صاحب‌نام وقت «مجلس وکلای تجار» را پایه گذاشتند؛ بنابراین سنگ بنای اولیه این اتاق برای دفاع از حقوق مردم طراحی نشده که امروز ما از آن انتظار حمایت از مصرف‌کننده داشته باشیم.

در دهه ۱۳۲۰ «قانون تشکیل اتاق بازرگانی» در مجلس به تصویب رسید و نام «اتاق بازرگانی» از آن زمان مورد استفاده قرار گرفت. تا سال ۱۳۴۱ فقط اتاق بازرگانی در کشور وجود داشت و در این سال با فشار برخی صاحبان صنایع «اتاق صنایع و معادن» نیز در کشور به‌وجود آمد و در سال ۱۳۴۸ با ادغام «اتاق بازرگانی» و «اتاق صنایع و معادن»، «اتاق بازرگانی، صنایع و معادن ایران»، برای نخستین بار پا به عرصه وجود نهاد و در سال ۱۳۹۰ نیز براساس قانون بهبود مستمر محیط کسب‌وکار، واژه کشاورزی به نام اتاق اضافه شد و نام این تشکل به «اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی ایران» تغییر یافت.

تاریخچه اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی ایران را از زمان راه‌اندازی می‌توان به چند دوره تقسیم‌بندی کرد که به آنها اشاره خواهم کرد.

البته مهم‌ترین نکته در بررسی کارنامه اتاق این است که در ۱۳۰ سال گذشته اتاق‌ها هرگز در راستای منافع مردم گامی برنداشته‌اند و همانطور که نوشتم براساس اساسنامه و قانون هم قرار نبوده در این زمینه کار کنند، اما از طرف دیگر قرار هم نبوده عده‌ای سرمایه‌دار با سرمایه‌های خود، دولت‌ها را که منتخب مردم هستند، برای منافع شخصی و منافع گروه خاصی که فقط عضو این اتاق‌ها هستند زیر فشار قرار دهند.

آقای اتاق در صحبت‌های خود مظلوم‌نمایی کرده‌اند که باید امروز مورد نقد قرار گیرد.

آقای اتاق در صحبت‌های خود به مسئولیت اجتماعی اتاق اشاره کرده‌اند که من پیش از این دست‌کم در ۱۲ یادداشت مفصل به این موضوع اشاره کرده‌ام که جای اتاق و سرمایه‌داری ایران در مسئولیت‌های اجتماعی خالی یا کمرنگ است.

آقای اتاق در صحبت‌های خود به اپوزیسیون اشاره کرده‌اند و رسما دولت را امر و نهی فرموده‌اند.

آقای اتاق به تیرهای داخلی اشاره و تلاش کرده‌اند راه نقد را به‌گونه‌ای بر همه نقادان ببندند که امیدوارم شامل حال نقد ما نشود.

این یادداشت ادامه دارد....