چه کسی لباس مرا ساخته است؟

ریزش ساختمان 8 طبقه «رانا پلازا» در سال ۲۰۱۳، جزو اخبار تاسفبار و نگران‌کننده بود. این ساختمان 8طبقه، کارگاه بزرگ تولید و پخش پوشاک در بنگلادش بود که ریزش آن باعث مرگ بیش از هزار و صد تن کارگر مشغول به کار و زخمی شدن 2 هزار و 500 تن دیگر شد؛ فاجعه‌ای که باوجود هشدارهای امنیتی از سوی کارشناسان که تا روز قبل از حادثه موردبی‌توجهی مدیران آن قرار گرفت، جنبشی جهانی در صنعت مد سریع و تولید لباس را پایه‌ریزی کرد؛صنعتی که در یک سمت، برندهای بزرگ و سودهای کلان و در سمتی دیگر، کارگران قرار دارند و البته تولیدکنندگانی هم هستند که در بین این دو و در میانه طیف فعال هستند. از آنجایی که تعداد تولید‌کنندگان زیاد است و برندها محدود، برای تصاحب انحصار تولید، رقابت شدیدی بین کارگاه‌ها ایجاد می‌شود. گفتنی است، این روند چیزی جز نبود توازن بین خریدار و فروشنده به‌وجود نمی‌آورد که در نهایت، به پایین آوردن نرخ تمام‌شده برای جلب‌رضایت صاحبان برندهای بزرگ و در واقع فساد مالی می‌انجامد. به‌طورطبیعی این فشار از سوی کارفرما منجر به به پایین آمدن دستمزد کارگران و ظالمانه شدن شرایط کاری و طولانی شدن ساعات شیفت آنها می‌شود.در این موقعیت، کارفرما و صاحب تولیدی مجبور است گاهی نرخ پیشنهادی برندها را که پایین‌تر از نرخ تمام‌شده کالا است، بپذیرد، چرا که در غیر این صورت، کارش را از دست خواهد داد.

جالب است بدانید که بیشتر کارگران نیز زنان و دختران کم‌سن و سالی هستند که علاوه بر شرایط نامناسب ذکرشده در محل کار، از نظر اخلاقی نیز از امنیت کافی برخوردار نیستند؛ این شرایط کاری دشوار در کشورهای در حال توسعه‌ای چون هند و پاکستان نیز گزارش شده است.

اما این سوال پیش می‌آید که تاثیر آن در تغییر روند صنعت تولید لباس به‌عنوان یک زنجیره تامین در مقیاس جهانی چه بوده است؟

فاجعه رانا پلازا تنها یک مورد، از صدها موردی است که هرساله در جهان رخ می‌دهد، اما توانست واقعیت‌های دردناکی از جمله فشارهای مضاعف، شرایط کاری و دستمزدهای بسیار ناچیز و حتی امن نبودن ساختمان‌ها را که در نتیجه نبود توازن قدرت و فساد سیستم است، آشکار کند. از آن زمان تلاش‌های بسیاری در راستای بهبود شرایط کارگران این صنعت انجام شده است. بسیاری از شرکت‌های پخش و خرده‌فروشی اروپایی مجبور به امضای مصوبه‌های مربوط به ایمن‌سازی ساختمان‌ها در بنگلادش شدند که باعث تغییر بزرگی در شرایط آنها شد.

گفتنی است، این اتفاق باعث انجام فعالیت‌های جهانی مختلفی به‌منظور کمک به بهتر شدن شرایط شغلی کارگران شد؛ فعالیت‌هایی از جمله به‌راه افتادن کارزارهایی برای آگاهی بخشیدن به افراد در سطح جهانی که حتی برای اطلاع‌رسانی تاثیر خرید این نوع تولیدات بر آلودگی‌های زیست‌محیطی هم موثر بوده است؛ این کارزارها با عناوینی چون «چه کسی لباس من را حاضر کرده» یا کارزار «لباس‌های تمیز» شناخته می‌شوند.

از روش‌های دیگر آگاهی‌رسانی جهانی، ساخت فیلم و مستندهای سریالی مانند سریالی با عنوان «تاثیر فشن» که با همکاری رهبران شرکت‌های مد پایدار در تولید شده و نگاهی همه‌جانبه به تاثیرات اقتصادی، اجتماعی و محیطی این صنعت داشته است.

متاسفانه با همه‌گیری ویروس کرونا، این فشار و شرایط بد کاری، زمانی که بسیاری از شرکت‌ها از پرداخت مبالغ سفارشات، خودداری کردند، شدت بیشتری گرفت.باوجود فشارهای کارزارها، هنوز تعداد بسیاری از کارگران، حقوق خود را از برندهایی مانند زارا و گپ دریافت نکرده‌اند. در سال ۲۰۱۸ ،هشتگ‌هایی مثل «چه کسی لباس من را تولید کرده» یا «من لباس تو را تولید کرده‌ام»به‌راه افتاد و در روز اول، به ترند نخست شبکه‌های اجتماعی جهان تبدیل شد.این امر نشانه‌ای است برای لزوم توجه نسل امروزی بشر به موضوعاتی که شاید تا پیش از این زمان، در هنگام خرید لباس چندان به آن توجه نمی‌کردیم.

بر طبق آمار سازمان جهانی کار (ILO)، هزار و ۹۷ مورد حادثه در محل کار در مقیاس جهانی رخ داده و بالا بردن آگاهی عمومی و ایجاد حقوق برابر و امنیت شغلی برای کارگران همچنان از اهمیت زیادی برخوردار است. گفتنی است، سودهایی که با خریدهای ضروری یا غیرضروری انسان‌ها به‌دست آمده، به‌صورت عمده به جیب برندها و نام‌ها می‌رود و حتی نقطه کوچکی سهم افراد اصلی این صنعت نمی‌شود، بنابراین نیاز است برندهای خریدمان و هدف از خریدن هر تکه لباس را برای خود و اطرافیان‌مان، بار دیگر مرور کنیم.