حادثه چیست؟

هر نوع اتفاق یا پیامد غیرقابل‌پیش‌بینی که صدمات جسمی یا خسارت‌های مالی به دنبال بیاورد، حادثه نام دارد و به‌طورمعمول به 3 دسته جزئی، شدید و خیلی‌شدید تقسیم می‌شود.

همه معادن مستعد حادثه هستند، اما متاسفانه در کشور ما آمار حوادث معدنی دقیق و به‌تفکیک منتشر نمی‌شود. معادن زغال‌سنگ به‌واسطه شرایط خاصی که دارند، زیرذره‌بین هستند و حوادث آنها بیشتر به‌چشم می‌آید و رسانه‌ای می‌شود، در حالی که به‌عنوان مثال در معادن سنگ‌های تزئینی و دیگر زیرمجموعه‌های این صنعت هم هر سال سوانح زیادی رخ می‌دهد. شاید آمار سالانه حوادث، منجر به فوت در معادن روباز، به‌اندازه معادن زیرزمینی و به‌ویژه زغال‌سنگ است، اما میزان توجهی که به آنها می‌شود، با هم تفاوت دارد.

شاید به این دلیل که بعضی از حوادثی که در معادن زغال‌سنگ اتفاق افتاده‌، در دسته بسیار شدید قرار داشته‌اند، به‌همین دلیل در ذهن مردم نقش بسته و افکار عمومی را بیشتر آزرده است.

معادن از هر نوعی که باشند، ملزم هستند استانداردهای ایمنی را رعایت کنند. این استانداردها که در کتابچه‌ای گرد آمده است، از سوی وزارت کار یا صنعت، معدن و تجارت ابلاغ می‌شود، بنابراین معدنکار موظف است که این استانداردها را رعایت کند. در این کتابچه، نکات ایمنی بخش‌های مختلف، از کارگاه استخراج گرفته تا کارگاه پیشروی، حمل‌ونقل و دیگر قسمت‌ها بسیار مفصل و با جزئیات ذکر شده است و این استانداردها باید در معدنکاری کشور رعایت شود. به‌عنوان‌مثال، کارگاه استخراج در معادن زغال‌سنگ باید مجهز به سیستم تهویه مصنوعی باشد یا دستورالعمل‌های ویژه‌ای درباره لباس و کفش کارگران ذکر شده است. اگر نسبت به استانداردها بی‌توجهی انجام گیرد، به معدن اخطار می‌دهند و اگر تخلف خیلی جدی باشد یا تکرار شود، آن واحد صنعتی تعطیل خواهد شد.

مسئولیت اصلی بازرسی برعهده وزارت کار است، اما ناظران نظام مهندسی معدن هم، از سوی وزارت صمت بازرسی‌هایی انجام می‌دهند، البته در نظر داشته باشیم که استاندارد کشور ما شاید به‌شکل دقیق، منطبق با استانداردهای بین‌المللی نباشد، همین‌طور که درباره استانداردهای خودرو، تفاوت‌هایی وجود دارد.

نظارت برعهده مهندس ناظر است که وظیفه و مسئولیتی دولتی است. مهندس ناظر باید حضور کمابیش مستمری داشته باشد، البته این موضوع بستگی زیادی به شرایط معدن دارد. برای مثال درباره معادن بزرگ، شاید بیش از یک ناظر وجود داشته باشد و درباره معادن بسیار کوچک شاید نظارت فقط یک بار در هفته انجام شود.

این سیستم به نیابت از وزارت صمت است. بازرسی‌های ادواری و سرزده‌ای هم هست که از سوی وزارت کار و باز هم با همکاری زیرمجموعه‌های وزارت صنعت، معدن و تجارت انجام می‌شود.

هر فردی که می‌خواهد وارد حوزه معدنکاری زغال‌سنگ شود، ابتدا باید تحت معاینات پزشکی خاصی قرار گیرد تا توانایی بدنی او سنجیده شود. علاوه بر این، کارگران معدن زغال‌سنگ در هنگام کار هم، به‌صورت دوره‌ای موردمعاینه قرار می‌گیرند. گذراندن دوره آموزشی ایمنی از دیگر پیش‌نیازهای فعالیت در این حوزه است. در این دوره‌ها متقاضی یاد می‌گیرد که چگونه با ابزار و تجهیزات برقی و مکانیکی کار ، چطور از تجهیزات خودنجات استفاده و اگر حادثه‌ای اتفاق افتاد و مصدوم شد، چه باید بکند؟ مخاطب این دوره کارگران و مهندسان شاغل درون معدن هستند.

بار اصلی آموزش برعهده معدندار است و باید هزینه‌های آن را تقبل کند. درباره معادن زغال‌سنگ، ما در مواردی حتی از تونل شبیه‌ساز استفاده می‌کنیم تا کارگر قبل از شروع فعالیت در کارگاه اصلی، در این تونل‌ها آموزش عملی ببیند و روش استخراج زغال‌سنگ، حفاری، کارگذاشتن چوب‌بست و مانند آن را یاد بگیرد. علاوه بر این، سازمان نظام مهندسی هم دوره‌های آموزشی خاصی برگزار می‌کند.

از طرف دیگر، بعضی فعالیت‌های معدنکاری ـ مثل آتشباری در معادن یا رانندگی بولدوزر و مشاغل تخصصی دیگری از این دست ـ نیاز به دریافت گواهینامه‌های خاص دارند. دوره آموزشی این مشاغل زیر نظر سازمان آموزش فنی و حرفه‌ای برگزار می‌شود و متقاضی فقط پس از گذراندن موفقیت‌آمیز امتحانات، اخذ گواهینامه پایان دوره و تایید صلاحیت حرفه‌ای اجازه فعالیت در آن بخش را به‌دست می‌آورد.