دو عارضه بزرگ زایمان‌های لوکس

هفته گذشته اخبار مربوط به سزارین‌های لوکس در تاریخ از پیش تعیین ‌شده نهم آذر ۱۳۹۹ و همین‌‌طور انجام بیش از ۵۰ سزارین در یک روز توسط یک پزشک، تلنگری به ذهن‌مان می‌زند که آیا خدمات سلامت می‌تواند این‌گونه برای بیماران فراهم شود؟ برای پاسخ به این پرسش لازم است چندین قدم دورتر از مسئله بایستیم و به آن نگاه کنیم.

البته باید توجه داشت که فراوانی چنین خدماتی باتوجه به محدودیت تاریخ‌های رند اندک است اما این اتفاق‌ها هرچند اندک می‌تواند تاثیرات منفی خود را در جامعه به‌جا بگذارد.

هزینه‌های مستقیم

چشمگیرترین موضوع در خبرهای مربوط به این اتفاق، مبالغ مطرح‌شده برای سزارین بود؛ پرداخت مبالغی خارج از تعرفه تعریف‌شده که می‌تواند چالش‌‌های زیادی را در این عرصه ایجاد کند.

اول اینکه دریافت این هزینه باعث بروز بی‌عدالتی بین متخصصان مختلف پزشکی می‌شود و زمینه رشد خارج از استاندارد درآمد پزشکان در یک تخصص نسبت به سایر تخصص‌ها را فراهم می‌کند. همین امر به مرور زمان ممکن است باعث افزایش تعرفه‌ها برای ایجاد رضایت نسبی در گروه‌های مختلف پزشکی شود.

دوم اینکه بار مالی خدمات سلامت برای بیماران دیگر با نیاز واقعی را افزایش می‌دهد، چراکه آنها مجبور می‌شوند برای دریافت خدمت ضروری به‌دنبال پزشک یا بیمارستانی باشند که با همان تعرفه مصوب ارائه خدمت داشته باشد.

سوم اینکه افرادی که در این زمان نیاز به سزارین دارند و پول کافی برای پرداخت ندارند، ممکن است از دریافت خدمات به‌موقع محروم شوند و اینجاست که عدالت زیر سوال می‌رود.

چهارم اینکه چنین خدماتی می‌تواند بار مالی بیشتری در طولانی‌مدت برای سیستم سلامت ایجاد کند. بیماران به‌واسطه عوارض ناشی از زایمان‌های زودرس یا دیرهنگام، مراجعات مکرر خواهند داشت.

پنجم، افزایش میزان سزارین است که درحال‌حاضر هم در ایران بسیار بالا است. مطالعات شیوع سزارین در ایران را ۴۸ درصد بیان کرده‌ و نشان داده‌اند که افراد با طبقه اقتصادی-اجتماعی بهتر، بیشتر تقاضای سزارین می‌کنند.

هزینه‌های بعدی

علاوه بر این، پدیده زایمان‌های لوکس دو عارضه سلامت بزرگ دارد که در ادامه می‌تواند هزینه‌های زیادی را به دریافت‌کنندگان این خدمات تحمیل کند؛ اول اینکه در صورتی که مادر برای این هدف مجبور باشد زایمان زودرس یا دیرهنگام را تجربه کند، سلامت وی به خطر می‌افتد و همچنین ممکن است نوزاد دچار آسیب‌هایی شود و هزینه‌های زیادی برای خانواده، سیستم سلامت و در نهایت جامعه ایجاد کند. دوم اینکه اگر پزشک بیش از استاندارد، بیمار پذیرش کند که در این موضوع اتفاق افتاده است، کیفیت خدمت کاهش پیدا می‌کند و همین امر باعث ایجاد آسیب برای مادر و کودک می‌شود. البته کاهش کیفیت خدمت جز عوارض بالینی، عوارض روانی هم برای گیرندگان خدمت خواهد داشت که اعتماد آنها را به ارائه‌دهنده خدمت کاهش می‌دهد و رابطه بین پزشک و بیمار را خدشه‌دار می‌کند و هزینه‌های فراوانی را بر دوش نظام سلامت جامعه می‌گذارد.

اخلاق پزشکی

البته بخش مهم دیگری از پدیده زایمان‌های لوکس به موضوعات اخلاقی برمی‌گردد. سیستم سلامت موظف است خدمات پایه تعریف شده را به بیماران براساس نیاز ارائه دهد. حال اگر نیاز یک بیمار دریافت خدمت زایمان است، سیستم، وظیفه فراهم‌آوری آن را دارد. در این بین در صورتی که زایمان طبیعی برای بیمار ممکن نباشد، عمل سزارین، یکی از خدمات پایه در کشور است. البته بیمار حتی باوجود امکان زایمان طبیعی می‌تواند درخواست سزارین داشته باشد که منجر می‌شود بخش زیادی از هزینه‌ها را از جیب پرداخت کند. پرداخت از جیب بیماران شرایط مخاطره اخلاقی و تقاضای القایی را فراهم می‌کند زیرا نقش بیمه‌ها را کم‌رنگ کرده و ارائه‌دهنده خدمت و بیمار هر دو آزادی بیشتری دارند تا خدماتی که می‌خواهند را دریافت یا هزینه‌ای که می‌خواهند را درخواست کنند.

لزوم یک سیستم مالیاتی مناسب

اما اگر بخواهیم به این سوال پاسخ دهیم که آیا خدمات سلامت می‌تواند این‌گونه برای بیماران فراهم شود؟ پاسخ منفی خواهد بود. سیستم سلامت در هر کشوری موظف است عدالت در مراقبت‌های بهداشتی و درمانی را برای افراد فراهم و نیازهای سلامت افراد را بدون توجه به وضعیت اقتصادی اجتماعی آنها تامین کند. ارائه‌کننده خدمت مثل پزشک هم وظیفه دارد خدمات خود را مبتنی بر استانداردهای از پیش تعریف شده به بیمار ارائه کند؛ بدون آنکه آسیبی به بیمار وارد شود. شاید بخش هزینه‌های مالی پدیده سزارین‌های لوکس، ساده‌ترین پیامد قابل لمس آن باشد اما سایر پیامدهای آن مثل تاثیر بر سلامت مادر و کودک، بی‌عدالتی و تبعیض در دسترسی به خدمات سلامت و مسائل اخلاق پزشکی کمتر مورد توجه قرار می‌گیرد. برای ارائه یک خدمت درمانی مناسب، باید سیستم شفاف و یکپارچه‌ای برای ثبت و ارائه وجود داشته باشد تا بتواند خدمات را برای بیماران براساس نیاز آنها فراهم کند. از طرفی وجود یک سیستم مالیاتی مناسب در کشور کمک می‌کند تا مالیات بر درآمد به‌عنوان ابزاری برای کنترل درآمدهای خارج از استاندارد استفاده شود.