نقش دانشگاه‌ها در بهبود بهره‌وری معادن

سنجش، پایش و بهبود بهره‌وری در معادن از اهمیت بسیاری برخوردار است؛ ضمن اینکه با توجه به شرایط تحریمی که هم‌اکنون با آن مواجه هستیم و به دلیل کمبود منابع سرمایه، تنها راه برون رفت از مشکلات فعلی، ارتقای بهره‌وری تولید است.

تفکر کلیدی در این رابطه این است که بهبود بهره­‌وری در شرکت‌های معدنی، یک منبع مزیت رقابتی است. بنابراین شرکت‌هایی که همزمان به سمت نوآوری حرکت می‌کنند، خالق یک مزیت رقابتی پایدار و لایزال در دوره­‌های طولانی هستند. با این دیدگاه، گرایش عمومی مدیران شرکت‌های معدنی موفق در سطح جهانی در افزایش سود، نه تنها از طریق افزایش تولید، بلکه از طریق بهره­‌وری فزاینده و مستمر حاصل می‌شود.

ظرفیت­‌های موجود دانشگاهی در کشور می‌­تواند زمینه ساز تحقق این مهم باشد. از یک سو مشاور در شناسایی و تقویت پیشران­های بهره­‌وری و از دیگر سو، محرک نوآوری در بخش معدن کشور از طریق ارتباط مستمر با بخش صنعت معدن کشور. رتبه رشته مهندسی معدن برخی از دانشگاه­های تراز اول کشور از جمله دانشگاه تربیت مدرس بر اساس سیستم رتبه‌بندی شانگهای در سال ۲۰۲۰-۲۰۱۹ در رده ۴۵ تا ۷۵ دانشکده‌های مهندسی معدن دنیا بوده (بسیار پیشگام تر از سایر رشته‌های مهندسی کشور است) و نوید بخش تقویت یک نظام درون‌زای پژوهشی و توسعه فناوری در معادن کشور است.

در همین ارتباط گفت‌وگویی با احمدرضا صیادی، دانشیار اقتصاد معدن، مدیرگروه استخراج معدن دانشگاه تربیت مدرس و رئیس انجمن مهندسی معدن ایران ترتیب داده‌ایم که در ادامه می‌‌خوانید با ما همراه شوید:

بهبود بهره‌وری نیاز اصلی معادن کشور

این استاد دانشگاه با اشاره به نقش دانشگاه‌ها در کمک به توسعه معادن گفت: با توجه به شرایط تحریم و محدودیت‌های ورود فناوری و تجهیزات به کشور، رفع بسیاری از نیازهای کلان‌های حوزه معدن با دشواری همراه است. ضمن آنکه می‌توان از طریق میان‌برهایی که دانشگاه‌ها در راس‌ آن قرار دارند، این نیازها را برطرف ساخت.

وی ادامه داد: به منظور توسعه صنعت معدن می­توان دو مسیر را دنبال کرد که یکی از آنها سرمایه‌گذاری جدید و دیگری استفاده بهینه از سرمایه‌های موجود و واقع همان مسیر بهبود بهره‌وری در معادن است. با توجه به کمبود منابع سرمایه در شرایط فعلی‌ ناچار هستیم تا به سمت بهبود بهره‌وری حرکت کنیم که در این میان استفاده از ظرفیت بخش دانشگاهی بسیار کارگشا است.

مدیرگروه استخراج معدن دانشگاه تربیت مدرس تصریح کرد: هرگونه بهبود بهره­‌وری در هر کدام از حلقه­‌های زنجیره تولید معادن و صنایع به استفاده مطلوب‌تر از سرمایه­‌های صرف شده، زیرساخت‌­های تولیدی موجود، ماشین‌­آلات در اختیار و سرمایه­‌های انسانی کشور منتهی می‌شود. در نتیجه کاهش نیاز به نهاده­‌های مصرفی، کاهش واردات مواد و قطعات مورد نیاز زنجیره­‌های تولید و همچنین افزایش تولید مواد و محصولات معدنی و در نتیجه دستیابی به سودآوری بیشتر و رشد اقتصادی از جمله دستاوردهای مستقیم بهبود بهره‌وری است. عدم کارایی در یک بخش از زنجیره می­‌تواند منجر به عدم بهره‌وری در کل زنجیره شود. در نگاهی دیگر، نادیده گرفتن یا ضعف بهره­‌وری در هرکدام از حلقه­‌های زنجیره ارزش یا زنجیره تأمین باعث انتقال چالش به سطوح پسین زنجیره ارزش و چه بسا با پیامدهای مخرب­‌تر می‌شود.

وی ادامه داد: مطالعات دانشگاهی و همکاری نزدیک با بخش صنعت زمینه رشد بهره‌‌‌وری در معادن را فراهم می‌کنند. در یک تعریف ساده می‌­توان بهره‌وری را در قالب یک کسر نیز تعریف نمود. به طوری که صورت کسر خروجی سیستم و مخرج کسر نیز ورودی‌ها را شامل می‌شود و در صورتی که بتوان این نسبت را بیشینه کرد، بهره‌وری بهبود خواهد یافت. یکی از راه‌حل‌هایی که درحال‌حاضر توصیه می‌شود کاهش مخرج کسر است که از طریق کاهش هزینه‌ نهاده‌های تولید صورت می‌گیرد و دانشگاه‌‌ها می‌توانند با ارائه راهکارهایی میزان هزینه‌‌ها و نرخ تمام شده محصولات معدنی را کاهش داده و از این طریق به توسعه بخش معدن کمک کنند.

مدیرگروه استخراج معدن دانشگاه تربیت مدرس گفت: در این دانشگاه دو رشته استخراج معدن و اقتصاد معدن در کنار سایر گرایش‌های رشته مهندسی معدن فعال بوده و دانشگاه تربیت مدرس تنها دانشگاهی است که در حوزه اقتصاد معدن نیز آموزش و پژوهش دارد.

تشکیل کنسرسیوم­‌های دانشگاهی برای انجام پروژه‌­ها

این مدرس دانشگاه در ادامه گفت: یکی از رهیافت‌های موثر در بهبود عملکرد پژوهش‌های دانشگاهی و صنعتی، هم افزایی از طریق مشارکت مراکز درون و برون دانشگاهی در انجام پروژه هاست. در همین راستا دانشگاه تربیت مدرس تجارب بسیار موفقی در سال گذشته و امسال داشته است. ضمن اینکه این دانشگاه تجربه بسیار موفقی از همکاری با دانشکده اقتصاد و مدیریت در اجرای پروژه‌های مورد نیاز بخش معدن در ۱۰ ساله گذشته را در کارنامه خود دارد.

مدیرگروه استخراج معدن دانشگاه تربیت مدرس تصریح کرد: هم اینک این دانشگاه از یک سو با تنها نهاد علمی غیر دولتی کشور در بخش معدن یعنی انجمن مهندسی معدن ایران همکاری تنگاتنگی را آغاز کرده و از سویی دیگر از طریق کنسرسیوم دانشگاهی با سایر دانشگاه­‌ها وارد همکاری شده­ است به عنوان نمونه این دانشگاه همکاری پژوهشی کارآمدی را با دانشگاه صنعتی اصفهان در سال گذشته و همچنین دانشگاه تهران در امسال آغاز کرده است که امیدواریم که ارتباط کاری بین دانشگاهی زمینه توسعه فعالیت‌ها در بخش معدن را افزایش دهد.

 عمر تایرهای کامیون‌های معدنی افزایش می‌یابد

وی در ارتباط با اقدامات دانشگاه تربیت مدرس در مشارکت جهت کاهش مشکلات بخش معدن گفت: در همین ارتباط چند پروژه از سال گذشته تعریف شده که یکی از آنها پروژه کاهش مصرف لاستیک کامیون‌های معدنی در یکی از معادن بزرگ سنگ آهن کشور با همکاری دانشگاه صنعتی اصفهان بود. در شرایط فعلی نرخ هر تایر کامیون معدنی نزدیک به ۴۰۰ میلیون بوده و با در نظر داشتن ۶ تایر برای هر کامیون به رقمی نزدیک به ۲.۵ میلیارد تومن می‌رسد که با داشتن یک ناوگان متشکل از ۵۰ و یا ۱۰۰ کامیون، هزینه همین یک قلم نهاده مصرفی در سال به رقم قابل توجهی خواهد رسید و با توجه به علل متفاوت، تایرها عمر اسمی خود را طی نمی‌کنند و به صورت زودهنگام دچار فرسودگی شده و از کار می‌افتد بنابراین در این پروژه، فراوانی انواع خرابی­‌های تایرها و دلایل وقوع آنها بررسی و اقدامات اصلاحی لازم در دست اقدام قرار گرفت.

اهمیت تعمیر و نگهداری ماشین‌آلات معدنی بیش از گذشته

وی ادامه داد: در پروژه دیگری هم که با همکاری دانشگاه صنعتی اصفهان و ایمیدرو داریم بهبود مدیریت تعمیر و نگهداری ماشین‌آلات معدنی در دو معدن بزرگ در حال بررسی است که فاز اول آن ارائه شده و فاز دوم آن نیز در حال انجام است.

بهبود بهره‌وری بیشتر مورد کاوش قرار می­گیرد

این مدرس دانشگاه افزود: اخیرا با مشارکت دانشگاه تهران در قالب یک کنسرسیوم بین دانشگاهی، به طرح‌های ارائه شده در سامانه ساتع ورود کردیم و موفق به جلب نظر ایمیدرو شدیم که حاصل آن انعقاد یک قرارداد مهم در زمینه بهره‌وری در معادن بود.

دانشجویان حضور جدی تری در معادن پیدا می‌کنند

مدیرگروه استخراج معدن دانشگاه تربیت مدرس درباره پایان‌نامه‌های دانشجویی و حضور دانشجویان در معادن گفت: با توجه به ارتباطاتی که میان دانشگاه و معادن ایجاد می‌شود، موضوعات پایان‌نامه به معادن را به معادن ارائه می‌کنیم که در صورت موافقت آنها زمینه حضور دانشجو در معدن فراهم می‌شود. سال گذشته دانشگاه تربیت مدرس به منظور تسهیل حضور دانشجویان در معادن، تمامی هزینه‌های مربوط به بیمه حوادث آنها را پرداخت کرد.

این استاد دانشگاه خاطرنشان کرد: برخی از معادن مانند گل‌گهر و سرجشمه در مرکز تحقیقات خود دارای فرآیند مشخصی برای همکاری هستند و پس از آن که پروپوزال دانشجویی به مرکز تحقیق و توسعه آنها ارائه و تایید شد، با دانشجویان همکاری مضاعفی خواهند کرد و در همین راستا بخشی از هزینه آنان را نیز تأمین می‌کنند.

ایشان در پایان از اهتمام مدیریت پژوهش و فناوری ایمیدرو، مدیر و کارشناسان تحقیق و توسعه شرکت گل گهر و همچنین از معاونت برنامه­‌ریزی شرکت آرمان گهر سیرجان که موجب شدند تا مسیر طرح و اجرای پروژه‌­های پژوهشی و فناوری هموار شود تشکر و قدردانی کردند.