تولید در دی ماه به در بسته خورد

 بخش صنعت کشور در حالی در دی‌ماه ۱۴۰۰ کمترین تعداد مجوزهای تاسیس صنعتی را دریافت کرده است که در آذرماه ۱۴۰۰ تقاضای تولید و دریافت مجوز تاسیس صنعتی رکورد زده بود. دلایل این نوسان هنوز روشن نیست؛ اما به نظر می‌رسد در نتیجه اثر فرساینده تورم و رکود نسبی حاکم بر فضای تولید حادث شده و از نبود تصویری روشن در بین سرمایه‌گذاران حکایت دارد.

عوامل ضدتولید که مدت‌‌‌هاست اثر خود را به شکل مشخصی به صنایع تحمیل می‌کنند، درآمد و هزینه صنایع را طی یک‌دهه اخیر به‌شدت تحت‌‌‌الشعاع قرار داده و سبب جهت‌‌‌گیری‌‌‌های خاصی در حوزه تولید شده‌‌‌اند. شواهد گزارش وزارت صنعت، معدن و تجارت نشان می‌دهد فشار روزافزون تورم به بخش صنعت موجب شده است تا این بخش به دلیل هزینه بالای تجهیز بنگاه به ماشین‌آلات و خطوط روباتیک، روی روش‌های تولید کاربر متمرکز شده و نیروی انسانی بیشتری نسبت به قبل استخدام کند. این ادعا از مجرای کاهش سرمایه مجوزهای تاسیس، افزایش میزان اشتغال‌زایی مجوزها و نیز افت صدور این مجوزها قابل رصد است؛ موضوعی که صحت آن، می‌‌‌تواند نشانه تازه‌‌‌ای از بی‌‌‌میلی برای تقویت سرمایه صنعت نیز باشد.

با اینکه در دی‌ماه ۱۴۰۰ تعداد مجوزهای تاسیس صادرشده نسبت به آذر امسال و دی‌ماه سال گذشته افتی شدید را تجربه کرده؛ اما صدور پروانه بهره‌‌‌برداری تشدید شده و رشد ۷درصدی را تجربه کرده است که از تمایل بیشتر سرمایه‌گذاران برای بهره‌‌‌برداری از واحد تولیدی خود حکایت دارد. در این ماه با صدور ۸۰۴پروانه بهره‌‌‌برداری می‌‌‌توان ادعا کرد یکی از بالاترین سطوح تکمیل طرح‌‌‌های صنعتی طی سال‌های اخیر به ثبت رسیده است. کنار هم قرار دادن نزول دریافت مجوز تاسیس صنعتی و صعود پروانه بهره‌‌‌برداری احتمالا یک معنا بیشتر ندارد؛ اینکه سرمایه‌گذاران به آینده بلندمدت صنعت امیدی ندارند؛ اما در پی استفاده از فرصت‌‌‌های سودآور و در دسترسی هستند که پیش‌تر برای آن سرمایه‌گذاری کرده‌‌‌اند.

اما در دی ۱۴۰۰ در حالی مجموعا ۳هزار و ۳۴۰مجوز برای متقاضیان تولید صادر شده که این مجوزها بیش از ۹۶هزار شغل ایجاد کرده‌‌‌اند. این میزان اشتغال‌زایی ناشی از مجوزهای تاسیس صنعتی طی پنج‌سال اخیر در دی‌ماه بی‌‌‌سابقه بوده است.

رشد ۹۹درصدی سرمایه و افزایش ۱۳درصدی اشتغال ناشی از مجوزهای تاسیس در ۱۰ ماه اخیر نیز به‌خوبی نشان می‌دهد که چه‌میزان هزینه استخدام نیروی کار و اشتغال‌زایی در بخش صنعت بالا رفته است. این عدد البته احتمالا همچنان کمتر از هزینه خرید و واردات ماشین‌‌‌آلات تولید است که به دلیل نوسانات ارزی و تحریم، برای بسیاری از صنایع کمرشکن بوده و تشکیل سرمایه در بخش صنعت را نزولی کرده است.

نگاهی به آمارهای سه‌فصل اخیر صدور مجوز تاسیس‌هم نشان می‌دهد که از بین استان‌‌‌های ۳۱گانه، پنج‌استان «یزد»، «آذربایجان‌شرقی»، «سمنان»،‌‌‌ «آذربایجان‌غربی»و«خراسان‌رضوی» بیشترین میزان مجوز را طی ۹ماه منتهی به آذر۱۴۰۰ دریافت کرده‌‌‌اند؛ امری که به این معناست که استان‌‌‌های مورد اشاره بیشترین تقاضای تولید را نسبت به دیگر استان‌های کشور دارند. از آن سو در استان‌‌‌های «کهگیلویه و بویراحمد»، «گیلان»، «ایلام »، «بوشهر» و «خراسان‌جنوبی» بدترین وضعیت ممکن تجربه شده و کمترین تقاضای تولید ثبت و به آن مجوز داده شده است.

از بین رشته‌‌‌فعالیت‌‌‌های تولیدی محبوب و پرتقاضا نیز پنج حوزه‌‌‌ «سایر محصولات کانی غیرفلزی»، «ساخت مواد و محصولات شیمیایی»، «ساخت مواد غذایی و آشامیدنی»، «ساخت محصول از لاستیک و پلاستیک» و «محصولات فلزی فابریکی» جزو بخش‌‌‌هایی هستند که بیشترین تقاضای تولید برای آنها وجود دارد.

جزئیات بیشتر از وضعیت دی‌‌‌ماه

در دی‌ماه وضعیت خاصی بر بخش صدور مجوز تاسیس و دریافت پروانه بهره‌‌‌برداری حاکم بوده است که نمی‌‌‌توان درباره آن قضاوتی دقیق انجام داد. مهم‌ترین نکته درباره دی‌ماه این است که میزان مجوزهای دریافتی و سرمایه ناشی از آنها کاهش چشمگیری داشته؛ ولی اشتغال ناشی از صدور مجوزها به‌شدت بالا رفته است. از آن سو میزان صدور پروانه بهره‌‌‌برداری نیز افزایش یافته و به بالاترین سطح خود از ابتدای سال تاکنون رسیده است. کنار هم قرار دادن این قطعات احتمالا موید این نکته است که سبک و سیاق تولید به شکل عجیبی تغییر کرده و به سمت ایجاد بنگاه‌‌‌های کاربر سوق پیدا کرده است.

این موضوع می‌‌‌تواند تا حدی روند نزولی پیوسته تشکیل سرمایه بخش صنعت (به‌ویژه از منظر ماشین‌‌‌آلات) را معنادار کند و بر اثرات هزینه بالای تاسیس واحد تولیدی و ایجاد شغل صنعتی در کشور مهر تایید بزند؛ روندی که از ابتدای دهه با شروع تحریم و افزایش چشمگیر تورم شروع شده و به نظر در بالاترین نقطه ممکن در پایان دهه معنا پیدا می‌کند.

آمارهای ۹ماهه استان‌‌‌ها چه می‌‌‌گویند؟

در این سه فصل روند استانی دریافت مجوز مسیر قبلی و پیوسته خود را پشت سر گذاشته و استان‌‌‌هایی که همواره در ردیف متقاضیان اصلی تولید بوده‌‌‌اند، در این دوره بیشترین مجوزها را از وزارت صمت دریافت کرده‌‌‌اند.

یزد با بیش از ۲هزار و ۱۶۰مجوز در بالاترین نقطه قرار دارد و بعد از آن، آذربایجان‌شرقی و سمنان قرار دارند که به ترتیب ۲هزار و ۱۰۹ و ۲هزار و ۱۹مجوز تاسیس صنعتی دریافت کرده‌‌‌اند. این سه استان در نتیجه این تقاضا، اشتغال‌زایی بالایی به ترتیب معادل ۶۳هزار و ۵۶۳، ۴۷هزار و ۵۵۶ و ۳۷هزار و ۲۲۹نفر را در مجوزهای تاسیس صنعتی اعلام کرده‌‌‌اند. سرمایه ناشی از مجوزهای صنعتی این سه‌استان نیز به ترتیب معادل ۹۴هزار و ۳۲۶میلیارد تومان، ۳۹‌هزار و ۶۸۷میلیارد تومان و ۲۵‌هزار و ۴۶۵میلیارد تومان پیش‌بینی شده‌است. البته در زمینه بیشترین میزان اشتغال‌زایی در کل کشور استان تهران با بیش از ۷۳هزار شغل وضعیت مناسبی دارد. در بخش بیشترین سرمایه ناشی از مجوزها نیز استان کرمان با بیش از ۱۶۵‌هزار میلیارد تومان بالاترین جایگاه را دارد.

از آن سو در بین استان‌‌‌هایی که وضعیت نامناسبی در زمینه دریافت مجوز صنعتی دارند، نام سه استان «کهگیلویه و بویراحمد»، «گیلان» و «ایلام» بیش از همه به چشم می‌‌‌خورد. این سه استان به ترتیب ۱۳۵، ۱۴۰ و ۲۱۰ مجوز در این دوره زمانی دریافت کرده‌‌‌اند. سرمایه‌‌‌ ناشی از مجوزهای این سه استان نیز به ترتیب معادل ۹‌هزار و ۶۴۱میلیارد تومان، ۳‌هزار و ۱۰۸میلیارد تومان و ۲‌هزار و ۷۲میلیارد تومان بوده است. اشتغال ناشی از مجوزهای این سه استان نیز به ترتیب معادل ۲هزار و ۹۵۹، ۳هزار و ۶۹۷ و ۳هزار و ۳۵۷نفر بوده است.

محبوب‌‌‌ترین صنایع تولیدی برای سرمایه‌گذاران

صنایع پرمتقاضی در ۹ماه منتهی به آذر۱۴۰۰ تقریبا همان صنایع همیشگی هستند؛ با این تفاوت که کم و کیف جایگاه آنها تغییر کرده است. «سایر محصولات کانی غیرفلزی»، «ساخت مواد و محصولات شیمیایی»، «ساخت مواد غذایی و آشامیدنی»، «ساخت محصول از لاستیک و پلاستیک» و «محصولات فلزی فابریکی» به ترتیب با ۳هزار و ۶۴۱، ۲هزار و ۹۴۱، ۲هزار و ۹۰۷، ۲هزار و ۷۹۳ و ۲هزار و ۳۱۹مجوز، پرمتقاضی‌‌‌ترین بخش‌‌‌های تولید صنعتی برای سرمایه‌گذاران هستند و سال‌هاست محبوبیت دارند.

سرمایه‌گذاری ناشی از مجوزهای تاسیس صنعتی صادرشده برای این پنج‌بخش به ترتیب معادل ۱۰۹هزار و ۷۱۴میلیارد تومان، ۱۰۰هزار و ۴۸میلیارد تومان، ۴۷‌هزار و ۱۵۵میلیارد تومان، ۴۶‌هزار و ۸۵۲میلیارد تومان و ۲۲‌هزار و ۷۹۱میلیارد تومان بوده است. اشتغال ناشی از این مجوزها در این پنج‌بخش نیز به ترتیب حدود ۹۶‌هزار و ۸۰۹نفر، ۶۳هزار و ۲۲۲نفر، ۶۸هزار و ۷۱۱نفر، ۴۶هزار و ۳۱نفر و ۴۰هزار و ۱۲ نفر بوده است.

 به طور کلی و با لحاظ وضعیتی که در بخش مجوزتاسیس دیده می‌شود، می‌‌‌توان ادعا کرد وضعیت کسب‌وکارها در نخستین ماه از زمستان ۱۴۰۰ چندان پررونق نبوده است.

 در سه فصل ابتدایی سال اما وضعیت پرنوسان بوده و تولید و تجارت با فراز و فرود بسیاری همراه بوده است. شرایط حاکم بر آمارها نیز اگر نوسانی بوده یا گاه معانی خاصی را به ذهن منتقل نمی‌‌‌کند، عمدتا ناشی از وضعیت پرنوسان اقتصاد کلان و افق پیش‌‌‌روی اقتصاد است که هنوز تصویر روشنی را به سرمایه‌گذاران مخابره نمی‌‌‌کند.