۵ مانع و اختلاف اصلی در مذاکرات وین

اما بازگشت به شرایط توافق اصلی آسان به نظر نمی‌رسد ، زیرا از زمان حصول برجام تاکنون، شرایط بسیار تغییر کرده است.

استفاده از سانتریفیوژهای پیشرفته و تولید فلز اورانیوم، دستاوردهای علمی غیرقابل بازگشتی به ایران داده است

ایران با مذاکرات بعدی پس از احیای برجام موافقت کند، مذاکرات مدنظر غرب نه تنها تطویل و تمدید مفاد و تحکیم محدودیت‌های توافق هسته‌ای را در نظر دارد، بلکه خواهان بحث درباره موارد غیر هسته ای از جمله موشک‌های بالستیک و سیاست‌های منطقه‌ای ایران است.

بن‌بست اخیر میان تهران و آژانس نیز اگرچه خود یک مانع دخیل در مسیر توافق نیست و بیشتر با هدف تشدید فشار به طرف مقابل است، اما بطور خاص می تواند خطرناک باشد.

اما دقیقاً چه موانع و اختلاف‌هایی در مسیر بازگشت به توافق هسته‌ای وجود دارد؟

۱. مسئله تعیین توالی اقدامات، حل شده است

اکونومیست مدعی است که مسئله تعیین توالی، دیگر مانعی که قبلاً بوده، برطرف شده است. هر دو طرف قبول دارند که می‌توانند در یک سری مراحل همزمان به معامله برگردند تا اینکه منتظر بمانند که دیگری ابتدا همه کارها را انجام دهد. اما چالش های دیگر همچنان باقی است.

۲. تحریم‌های چالش‌برانگیز

ایران گفته است که از آمریکا می خواهد همه تحریم‌های اعمال شده توسط دولت ترامپ را لغو کند. آمریکا اظهار می‌کند که فقط مواردی از تحریم‌ها که ناقض برجام هستند را برطرف می‌کند. حتی در ماه مارس دولت بایدن تحریم های جدیدی را علیه دو عضو سپاه پاسداران انقلاب اسلامی (IRGC) با ادعای نقض حقوق بشر اعمال کرد.

هنری رُم کارشناس گروه اوراسیا، می گوید: «این نوع تحریم ها از نظر اقتصادی بی نتیجه اما از نظر سیاسی بسیار حساس و چالش برانگیز است». این موارد شامل درج نام سپاه پاسداران به عنوان یک گروه تروریستی ، و تحریم علیه بیت رهبر عالی ایران، فرماندهان نظامی ایران و شخص آقای رئیسی است.

۳. تضمین عدم خروج دوباره از توافق

همچنین در تاریخ ۳۰ ژوئن ، مجید تخت روانچی، سفیر ایران در سازمان ملل متحد ، گفت که این کشور «خواستار تضمین‌هایی است که دولت ایالات متحده بار دیگر از برجام خارج نخواهد شد تا از سرمایه گذاری بالقوه در ایران جلوگیری کند».

مقامات آمریکایی می گویند که ارائه چنین تضمینی غیرممکن است، حداقل به این دلیل که برجام بدون حمایت دو سوم سناتورهای آمریکا نمی تواند به یک پیمان الزام آور یا معاهده تبدیل شود. جمهوری خواهان که نیمی از مجلس سنا را تشکیل می دهند ، از همان ابتدا به تندی با این توافق مخالفت کردند. یک مقام آمریکایی ، حتی قبل از اظهارات آقای روانچی، گفت: «ارائه چنین ضمانتی امکان‌پذیر نیست و من فکر می کنم ایران این را می داند».

۴. پیشرفت‌های برگشت‌ناپذیر

به ادعای اکونومیست کشورهای غربی هم شکایت های خاص خود را دارند. آنها استدلال می کنند که اگرچه ایران نقض این معامله را قابل جبران و برگشت‌پذیر توصیف کرده است، اما استفاده از سانتریفیوژهای پیشرفته و تولید فلز اورانیوم، دستاوردهای علمی غیرقابل بازگشتی به ایران داده است. توافق  اصلی قرار بود چنین فعالیتی را به سالهای بعد موکول کند تا پیشرفت هسته ای ایران را کند نماید.

۵. تعهد به مذاکرات گسترده‌تر پس از احیای برجام

اکونومیست نوشت: یک مانع جدی دیگر این است که اکنون آمریکا می‌خواهد ایران با مذاکرات بعدی پس از احیای برجام موافقت کند، مذاکرات مدنظر غرب نه تنها تطویل و تمدید مفاد و تحکیم محدودیت‌های توافق هسته‌ای را در نظر دارد، بلکه خواهان بحث درباره موارد غیر هسته ای از جمله موشک‌های بالستیک و سیاست‌ های منطقه‌ای ایران است. آقای رئیسی می گوید برنامه موشکی و حمایت از هم‌پیمانان منطقه‌ای ایران «غیرقابل مذاکره» است.

* بن‌بست میان تهران و آژانس

بن‌بست اخیر میان تهران و آژانس نیز اگرچه خود یک مانع دخیل در مسیر توافق نیست و بیشتر با هدف تشدید فشار به طرف مقابل است، اما بطور خاص می‌تواند خطرناک باشد.

در ماه فوریه ، ایران از بسیاری از مقررات بازرسی سخت برجام ، مانند نصب دوربین در سایت های هسته‌ای ، صرف نظر کرد ، اما بلافاصله موافقت کرد که "دسترسی فنی موقت" به بازرسان آژانس را حفظ کند. این تفاهم دو بار تمدید شد اما در ۲۴ ژوئن ، چند روز پس از پایان راند ششم گفتگوها در وین ، منقضی شد.

دولت ایران می گوید که هنوز درباره تمدید آن تصمیم نگرفته است و تهران هشدار می‌دهد می کند که ممکن است داده های موجود در دوربین ها را حذف کند. به ادعای اکونومیست به نظر می رسد قصد ایران تحت فشار گذاشتن آمریکاست، اما مطمئنا منجر به بی‌‌اعتمادی می‌شود. در تاریخ ۱ ژولای خبرگزاری رویترز گزارش داد که ایران دسترسی آژانس به سایت اصلی غنی سازی خود در نطنز را به دنبال اقدام خرابکارانه منتسب به اسرائیل در ماه آوریل، محدود کرده است.

اکونومیست در پایان نوشت: با وجود همه سیگنال‌های مثبتی که از وین ساطع می شود، نگرانی جدی در مورد میزان بالا رفتن ذخایر اورانیوم با غنای بالا نیز وجود دارد. میخائیل اولیانوف، نماینده روسیه، می‌گوید که احیای توافق هسته‌ای از ایجاد «هرگونه عدم اطمینان که ممکن است تأثیرات منفی غیرقابل توجیه درازمدت داشته باشد»، جلوگیری می‌کند. مارک فیتزپاتریک، دیپلمات کهنه‌کار آمریکایی، این ادعا را کمی صریح‌تر بیان کرد: «ایران با آتش بازی می‌کند».

در رویداد دیپلماتیک دیگری که در فضای کنونی می‌تواند مهم تلقی شود، رئیس جمهور سوئیس گای پارملین در پیامی پیروزی سید ابراهیم رئیسی رئیس جمهور منتخب ایران در سیزدهمین دوره انتخابات ریاست جمهوری را تبریک گفت و بر تقویت همکاری های دو جانبه بین دو کشور تأکید کرد.

این پیام تبریک از آن جهت حائز اهمیت است که سوئیس سال‌ها به عنوان رابط دیپلماتیک تلاش کرده است در غیاب روابط بین ایران و آمریکا، نقش واسطه را ایفا کند.

رئیس جمهور سوئیس در این پیام ضمن ابراز موفقیت برای ابراهیم رئیسی در سمت جدید خود ، ابراز اطمینان کرد که روابط دو جانبه خوب بین ایران و سوئیس در دوره ریاست جمهوری رئیسی بیش از هر زمان دیگری تقویت خواهد شد. وی همچنین تأکید کرد که سوئیس متعهد به تقویت گفتگو و همکاری با ایران با هدف افزایش ثبات و رفاه در منطقه است و آن را به نفع همه می داند. پارملین خاطرنشان کرد که سوئیس از تلاش های ایران برای تقویت گفتگو و همکاری جهانی برای ارتقاء صلح و امنیت حمایت خواهد کرد.