تدوین الگوی کشاورزی شهری در پارک‌‌ها

مدیرکل دفتر طرح‌ ریزی شهری و طرح‌‌های توسعه و عمران وزارت راه و شهرسازی از تدوین الگوی کشاورزی شهری در پارک‌‌ها و فضاهای تجهیز شده شهری خبر داد.

غلامرضا کاظمیان، مدیرکل دفتر طرح‌ریزی شهری و طرح‌های توسعه و عمران وزارت راه و شهرسازی اظهارکرد: معاونت شهرسازی و معماری وزارت راه و شهرسازی قرارداد پژوهشی را با عنوان تدوین الگوی کشاورزی شهری در پارک‌ها و فضاهای تجهیزشدۀ شهری در سال ۱۳۹۸ برای امکان‌سنجی کشاورزی شهری در شهرها با دانشگاه شهید بهشتی منعقد کرد.

وی افزود: هدف این پژوهش توجه و زمینه‌سازی مشارکت در تحقق برنامه‌های شهری با اتکا بر فعالیت‌های کوچک مقیاس به‌مثابه بستری مناسب برای تقویت روابط رودررو در شهرهاست که به تحقق برنامه‌ها از طریق ایجاد خوشه‌های همیاری کمک می‌کند.

وی ادامه داد: افزون بر این، کشاورزی شهری تاثیر بسزایی بر کاهش حجم پسماندهای قابل‌ بازیافت و کاهش هزینه‌های جمع‌آوری دفع زباله‌ها دارد که می‌تواند تاثیری معنادار بر هزینه‌های مدیریت شهری داشته باشد. در کنار این اهداف، کشاورزی شهری فضاهای سبز را از لکه‌های بزرگ به رشته‌های در هم‌تنیده در بافت شهری تبدیل می‌کند. این امر به نوبۀ‌خود می‌تواند در بلندمدت بر کاهش درجۀ حرارات و جلوگیری از ایجاد جزیره‌های حرارتی مؤثر باشد.

وی افزود: در نهایت کشاورزی شهری به دلیل ماهیت زیبایی‌شناختی‌اش با جلب‌نظر ساکنان شهری می‌تواند به اشراف بر مسائل و ظرفیت‌ها و همچنین همبستگی اجتماعی دامن بزند و ابزار موثری را به‌طور غیرمستقیم در اختیار مدیریت شهری قرار دهد.

کاظمیان عنوان کرد: کشاورزی شهری به مجموعه فعالیت‌های مرتبط با کشت، تولید، پردازش، و بازاریابی برای تولید غذا و دیگر محصولات کشاورزی، دامی و گیاهی (مانند داروهایی با منشأ گیاهی و جانوری، فیبر و سوخت) در زمین یا در آب، داخل شهرها یا پیرامون آنها گفته می‌شود. پژوهش دربارۀ میانکنش کشاورزی، به‌مثابه یکی از مؤلفه‌های خدمات اکوسیستمی و برنامه‌ریزی فضایی شهرها حوزۀ جدید پژوهشی و کاربردی است.

وی افزود: این حوزه، در برخی از کشورها در واکنش به کمیابی مواد غذایی یا افزایش قیمت‌های این محصولات و ایجاد بیابان‌های شهری و فشارهای جمعیتی، به‌دنبال تولید مواد غذایی در شهرها و نواحی پیرامونی آنها و خودکفایی شهرها، کارآفرینی، کاهش زنجیره‌های جابه‌جایی مواد غذایی و هزینه‌های آن‌ (از جنبۀ مالی، زیرساختی و انرژی) مطرح شده است.

وی ادامه داد: از جنبه‌ای دیگر نیز کشاورزی شهری به دلیل مزیت‌های اجتماعی‌‌ ـ‌ کالبدی آن و به‌مثابه فعالیت جمعی اثرگذار بر حیات و همبستگی اجتماع محلی، کمک به سازماندهی و جذب گروه‌های به حاشیه رانده‌شده، راهی برای کنشگری ساکنان در محل زندگی خود و اثرگذاری آنها در برابر ساختارهای از بالا به پایین قدرت، افزایش فعالیت‌های جسمانی ساکنان، ارتباط شهروندان با طبیعت، ارتقاء آگاهی آنها از طبیعت و ایجاد حساسیت‌های زیست‌محیطی برای کودکان و جوانان مطرح شده است.

کاظمیان ادامه داد: کشاورزی شهری ظرفیتی است برای کار و فعالیت جمعی شهروندان، تا همسایگانی که در زندگی اجتماعی خود تعاملی با هم ندارند یکدیگر را بشناسند، کودکان در کنار سالمندان فعالیت کنند، به طبیعت نزدیک‌تر شوند و از وابستگی ذاتی حیات بشر به طبیعت به‌مثابه مادر هستی آگاه شوند. کشاورزی شهری چه با اهداف اقتصادی و چه با اهداف اجتماعی، از بُعد زیست‌محیط شهری نیز به کاهش ضایعات شهری، بازچرخانی آب، کاهش اثرات جزایر گرمایشی و بهبود خُرداقلیم شهری، حفاظت از گونه‌های گیاهی و جانوری ارزشمند شهرها و نواحی پیرامونی آنها کمک می‌کند و زمینه‌ساز زندگی سالم در فضاهای نیمه‌خصوصی و عمومی شهری است.

مدیرکل دفتر طرح‌ریزی شهری و طرح‌های توسعه و عمران وزارت راه و شهرسازی خاطرنشان کرد: انواع و گونه‌های کشاورزی شهری در جوامع و شهرهای مختلف بسته به ظرفیت‌ها و یا ضرورت‌هایی که هریک از شهرها با آنها روبه‌رو هستند، به‌کار گرفته شده است. در یک دسته بندی بر اساس سطح می‌توان سه گونه اصلی زیر را برشمرد. در سطح خرد، شامل باغچه‌ها و باغ‌های فردی و خانوادگی در بام‌ها و دیوارهای سبز، حیاط‌ها و حیاط پشتی‌ها و بالکن‌ها که به صورت فردی و خانوادگی و با انگیزه تأمین مصرف خانواده، سرگرمی و ارتباط با طبیعت اداره می‌شوند.

وی افزود: در سطح میانه، شامل باغچه‌های محله‌ای و باغ‌های اشتراکی، فضاهای تجهیز شده شهری و باغ‌های نهادی و شرکتی در کارخانه‌ها، مدارس، بیمارستان‌ها، مراکز نگهداری سالمندان، زندان‌ها و مانند آنها که به‌صورت مشترک توسط افراد و خانوارها، شهرداری‌ها و نهادهای محلی، انجمن‌های ساکنان و یا موسسات عمومی و خصوصی اداره می‌شود.

وی تصریح کرد: از کشاورزی شهری در این سطح انگیزه‌های متفاوتی از تأمین مواد غذایی و آموزش و توانمندسازی فنی و حرفه‌ای گرفته تا تعاملات اجتماعی و احیاء فضاهای شهری دنبال می‌شود. در سطح کلان نیز شامل مزارع تولید لبنیات، باغ‌های میوه، پرورش اسب، گلخانه‌ها و مانند آن‌ها. این گونه از کشاورزی شهری در فضاهای رها شده بزرگ مقیاس درون شهرها، نواحی پیرامون شهرها به ویژه در نزدیکی مسیرهای عبوری راه‌اندازی می‌شود و اهداف آن تولید مواد غذایی برای فروش در بازار مواد غذایی و کارآفرینی است.

طرح تدوین الگوهای کشاورزی شهری در فضاها و پارک‌های تجهیزشدۀ شهری در مرحله ارائه به شورای‌عالی شهرسازی و معماری است. این طرح پس از بررسی کمیتۀ فنی ۵ و تصویب شورا به‌شکل مصوبه‌ای برای اعمال در برنامه‌های توسعۀ فضایی شهری ابلاغ خواهد شد.