کاهش سهم بدهی بانک‌ ها از پایه پولی

آمار و ارقام بدهی بانک‌ها به بانک مرکزی در یک سال و نیم اخیر روند نزولی داشته است که البته سهم عمده این بدهی به بانک‌های خصوصی و غیردولتی اختصاص داشت.

بدهی بانک‌ها به بانک مرکزی در اوج خود که مهر ماه ۹۷ بود به ۱۶۰ هزار و ۵۴۰ میلیارد تومان رسید و از ماه بعد یعنی آبان ماه روند نزولی آن آغاز شد.

در شهریور ماه ۹۲ بدهی بانک‌ها به بانک مرکزی ۵۵ هزار و ۶۴۶ میلیارد تومان بود که از این رقم ۴ هزار و ۹۲۳ میلیارد تومان بدهی بانک‌های تجاری دولتی، بدهی بانک‌های تخصصی دولتی به بانک مرکزی که عمدتا ناشی از خط اعتباری مسکن مهر بوده است، ۴۷ هزار و ۶۹۶ میلیارد تومان و بدهی بانک‌های غیردولتی، خصوصی و موسسات اعتباری ۳ هزار و ۱۴۹ میلیارد تومان بوده است.

میزان پایه پولی در شهریور ۹۲ معادل ۹۶ هزار و ۱۲۳ میلیارد تومان بوده است. بنابراین نسبت کل بدهی بانک‌ها به بانک مرکزی به پایه پولی معادل ۵۷.۸ درصد بوده است. سهم بدهی بانک‌های خصوصی از کل پایه پولی ۵.۶ درصد، ۸.۸ درصد و سهم بانک‌های تخصصی ۴۹.۶ درصد بوده است

اما در مهر ماه ۹۷ یعنی به فاصله ۵ سال بدهی بانک‌ها به بانک مرکزی ۲.۸ برابر می‌شود و به ۱۶۰ هزار و ۵۴۰ میلیارد تومان افزایش می‌رسد. در مهر ۹۷ بدهی بانک‌های دولتی به بانک مرکزی ۳ هزار و ۹۴۰ میلیارد تومان، بدهی بانک‌های تخصصی دولتی ۴۶ هزار و ۸۶۰ میلیارد تومان و بدهی بانک‌های خصوصی، غیردولتی و موسسات اعتباری ۱۰۹ هزار و ۷۴۰ میلیارد تومان درج شده است.

ارقام مهر ماه ۹۷ نشان می‌دهد که بدهی بانک‌های تجاری و تخصصی دولتی در مقایسه با شهریور ۹۲ نه تنها رشد نداشته بلکه کاهش هم داشته است اما بدهی بانک‌های خصوصی، غیردولتی و موسسات اعتباری به بانک مرکزی ۳۴.۸ برابر شده است.

پایه پولی در مهر ماه ۹۷ معادل ۲۳۶ هزار و ۵۵۰ میلیارد تومان بوده که این رقم بیانگر آن است که ۶۷.۸ درصد از کل پایه پولی را بدهی بانک‌ها به بانک مرکزی تشکیل داده است. از طرف دیگر بدهی بانک‌های خصوصی، غیردولتی و موسسات اعتباری به بانک مرکزی معادل ۴۶.۳ درصد است. به عبارت دیگر بدهی بانک‌های خصوصی به بانک مرکزی حدود نیمی از کل پایه پولی را به‌وجود آورده است.

بررسی وضعیت بدهی بانک‌ها در آخرین گزارش بانک مرکزی که برای خرداد ماه سال ۹۹ است، کل بدهی بانک‌ها به بانک مرکزی به ۱۱۳ هزار و ۲۹۰ میلیارد تومان کاهش یافته است. درواقع از مهر ۹۷ تا خرداد ۹۹ به میزان ۷۷ هزار و ۲۵۰ میلیارد تومان افت کرده است. بدهی بانک‌های تجاری دولتی به بانک مرکزی ۹ هزار و ۸۲۰ میلیارد تومان، بدهی بانک‌های تخصصی دولتی ۴۶ هزار و ۸۵۰ میلیارد تومان و بدهی بانک‌های خصوصی، غیردولتی و موسسات اعتباری ۵۶ هزار و ۶۲۰ میلیارد تومان شده است.

حجم پایه پولی در پایان خرداد ماه ۳۸۳ هزار و ۳۵۰ میلیارد تومان است که با این حساب نسبت بدهی بانک‌ها به بانک مرکزی به پایه پولی به عدد ۲۹.۵ درصد کاهش یافته است.

با افزایش کنترل‌های مدیریتی بانک‌های پرریسک و متخلف توسط بانک مرکزی زمینه کاهش بدهی شبکه بانکی به بانک مرکزی فراهم شد چرا که بانک‌های پرریسک هم در جانب جذب سپرده و هم در اعطای تسهیلات با عدم رعایت ضوابط بانکی باعث افزایش نرخ‌های سود سپرده و تشدید شکاف بین سود حاصل از تسهیلات اعطایی و سود علی‌الحساب پرداختی به سپرده‌های بانکی می‌شدند. همین مساله ناترازی شدیدی را هم برای بانک‌ها متخلف و به نسبت‌های مخلتف برای سایر بانک‌ها به‌وجود آورد.

در کنار نرخ سود سپرده بالا، افزایش مطالبات معوق بانک‌ها باعث رشد صعودی بدهی بانک‌ها به بانک مرکزی، به‌ویژه بانک‌های خصوصی به بانک مرکزی شد. باوجود کاهش بدهی بانک‌های خصوصی اما هنوز با سطح شهریور ماه ۹۲ فاصله زیادی دارد.