ایران شاهکار تازه خلق کرد
پس از ۱۴ سال تحقیق و توسعه فشرده، متخصصان ایرانی موفق به بومی‌سازی ساخت روتور ۲۰۰ مگاواتی و بدنه شیر ۴۲ اینچی شدند؛ دستاوردی که وابستگی حیاتی صنعت نیروگاهی کشور به شرکت‌های خارجی مانند زارشمید آلمان را در هم شکسته و کلید کاهش ناترازی انرژی از طریق استمرار بهره‌برداری نیروگاه‌ها به شمار می‌رود.
مجید ربانی، رئیس تحقیق و توسعه این شرکت دانش‌بنیان، اعلام کرد: این مجموعه موفق به ساخت دو محصول راهبردی شده است: نخستین روتور ۲۰۰ مگاواتی ایرانی با وزن ۵۳ تن و همچنین بدنه شیر ۴۲ اینچی که این قطعه نیز برای اولین بار در کشور بومی‌سازی شده است.
ریشه استراتژیک و بومی‌سازی؛ غلبه بر وابستگی وارداتی
وی با اشاره به اهمیت این دستاورد، اظهار کرد: ساخت روتور ۲۰۰ مگاواتی حاصل حدود ۱۴ سال کار تحقیق و توسعه مستمر بوده است. این فعال فناور ریشه این فعالیت را نیاز مبرم کشور به آمادگی در زمان اورهال نیروگاه‌هایی دانست که تجهیزات اصلی آن‌ها وارداتی بوده و تأمین آن‌ها وابسته به شرکت‌هایی مانند «زارشمید آلمان» است. ربانی خاطر نشان کرد: پیش از این مطرح می‌شد که اگر شرکت زارشمید به ما شفت ژنراتور ندهد، با توقف صنایع نیروگاهی و تشدید ناترازی‌های شدید در حوزه انرژی مواجه خواهیم شد. صورت مسئله از سال ۱۳۸۹ تعریف شد و تکمیل زنجیره تولید نیز حیاتی بود.
نوآوری‌های فنی در تولید روتور سنگین
رئیس تحقیق و توسعه این شرکت دانش‌بنیان ضمن اشاره به اینکه ساخت این روتور مستلزم غلبه بر چالش‌های فنی پیچیده‌ای بود، توضیح داد: فولاد مورد استفاده در این قطعه، از نوع «کلین استیل» (فولاد تمیز) است که باید مقاومت بالایی در برابر خستگی داشته باشد. تمام زنجیره تولید شامل فولادسازی، ریخته‌گری، آهنگری، عملیات حرارتی و ماشین‌کاری نهایی، با رعایت استانداردهای کیفی رقبای خارجی در این شرکت بومی‌سازی شده است. وی یکی از نوآوری‌های کلیدی این محصول فناورانه را غلبه بر محدودیت تجهیزات موجود خواند و افزود: از نوآوری‌های متعدد بهره گرفتیم و تیم مهندسی ما با طراحی اختصاصی توانست با کوره‌ای ۵۰ تنی، قطعه‌ای به وزن خام ۱۲۰ تن بریزد که خروجی نهایی آن ۵۳ تنی به طول ۱۲ متر شد. ربانی همچنین اشاره کرد: خواص مکانیکی باید در سراسر قطعه ۱۲ متری یکنواخت باشد که این امر نیازمند دقت فنی در تمامی مراحل تولید بوده است.
توسعه گام‌به‌گام ظرفیت و نقش در کاهش ناترازی انرژی
این دستاورد، حاصل توسعه گام‌به‌گام ظرفیت‌های تولیدی بوده است. روتورهای ساخته شده در پنج سال گذشته به ترتیب از ۴۵ به ۵۵، سپس به ۱۸۵ و نهایتاً به ۲۰۰ مگاوات ارتقاء یافته‌اند. این پیشرفت با افزایش تناژ نیز همراه بوده است؛ روتور ۱۸۵ مگاواتی دو سال پیش ۳۷ تن وزن داشت، در حالی که نمونه ۲۰۰ مگاواتی جدید ۵۳ تن وزن دارد (افزایش ۱۵ تنی). وی با بیان اینکه در حال حاضر نیز آمادگی ما برای تولید روتورهای بزرگ‌تر در کنار توسعه‌ای که شرکت مپنا در این زمینه دنبال می‌کند، اعلام شده است، ادامه داد: در مقایسه جهانی، تنها حدود ۱۰ کشور دارای فناوری ساخت چنین شفت ژنراتوری هستند و تولید آن به‌صورت انحصاری صورت می‌گیرد.
دانش ساخت این قطعات به کشورهای دیگر منتقل نمی‌شود و عدم فروش آن‌ها توسط این کشورها می‌تواند منجر به توقف نیروگاه‌ها شود. به نقل از معاونت علمی ریاست‌جمهوری، وی خاطرنشان کرد: در حال حاضر، این تولیدات داخلی در حال کاهش ناترازی انرژی کشور است. امسال چهار روتور ۲۰۰ مگاواتی به شرکت مپنا تحویل می‌دهیم. سال گذشته نیز چهار روتور ۱۸۵ مگاواتی تحویل شد که هم‌اکنون در حال بهره‌برداری هستند و استمرار این بهره‌برداری موجب کاهش ناترازی در بخش انرژی شده است.
