آمریکا نیشش را به دو یار همیشگی زد

به گزارش وب‌سایت تحلیلی اویل پرایس، بازگشت دونالد ترامپ به ریاست‌جمهوری آمریکا و اجرای سیاست «فشار حداکثری» منجر به تحریم گسترده تجار، واسطه‌ها و زیرساخت‌های مرتبط با نفت ایران شده است. این تحریم‌ها که در بحبوحه تنش‌های ایران و اسرائیل شدت گرفته، ابتدا پالایشگاه‌های کوچک «چای‌پز» در استان شاندونگ چین و سپس اپراتورهای بندری و شرکت‌های میان‌جریانی این کشور را هدف قرار داده است. بیش از ۴۰۰ نفتکش در فهرست سیاه آمریکا قرار گرفته و حدود ۵۰ فرد و ۲۰ شرکت مرتبط با ایران مستقیماً تحریم شده‌اند، فشار بی‌سابقه‌ای که جریان نفت ایران به چین را مختل کرده است.

انباشت بی‌سابقه نفت در تنگه مالاکا

داده‌های شرکت کپلر نشان می‌دهد که ذخایر شناور نفت خام ایران از ۹ میلیون بشکه در ژانویه ۲۰۲۵ به ۳۳٫۴ میلیون بشکه در اوایل اوت افزایش یافته، که بالاترین سطح از سال ۲۰۲۰ است. اکثر این تانکرها در آب‌های سرزمینی سنگاپور و مالزی، مراکز اصلی انتقال کشتی‌به‌کشتی (STS) نفت ایران، لنگر انداخته‌اند. برخلاف امکان ارسال مستقیم نفت به چین، معامله‌گران ایرانی ترجیح می‌دهند تانکرها را در نزدیکی بنادر لینگی و تانجونگ پلاپاس نگه دارند، که نشان‌دهنده محاسبات لجستیکی و امنیتی تهران است.

کاهش خرید چین از نفت ایران

انباشت نفت ایران در تنگه مالاکا همزمان با کاهش چشمگیر واردات نفت این کشور توسط چین رخ داده است. در حالی که در سه‌ماهه اول ۲۰۲۵، چین به‌طور میانگین روزانه ۱٫۵ میلیون بشکه نفت از ایران وارد می‌کرد و در مارس به رکورد ۲ میلیون بشکه رسید، این رقم در ژوئن به ۱٫۵ میلیون و در ژوئیه به ۱٫۱ میلیون بشکه در روز کاهش یافت. این افت، نه به دلیل کمبود عرضه، بلکه به دلیل نگرانی‌های فزاینده خریداران چینی از تحریم‌های آمریکا است. وزارت خزانه‌داری آمریکا در بهار ۲۰۲۵ سه پالایشگاه در شاندونگ را به فهرست تحریم‌ها اضافه کرد:

• پتروشیمی شاندونگ شوگوآنگ لوچینگ: ۱۰۰,۰۰۰ بشکه در روز، تحریم در ۲۰ مارس ۲۰۲۵

• شرکت شیمیایی شاندونگ شن‌سینگ: ۴۴,۰۰۰ بشکه در روز، تحریم در ۱۶ آوریل ۲۰۲۵

• گروه شیمیایی هبی شین‌های: ۱۲۰,۰۰۰ بشکه در روز، تحریم در ۸ می ۲۰۲۵

این تحریم‌ها، پالایشگاه‌های بزرگ‌تر چینی را به احتیاط بیشتر در معاملات با ایران واداشته است.

ملاحظات استراتژیک ایران

تصمیم ایران برای ذخیره‌سازی حجم عظیمی از نفت در جنوب شرق آسیا به دلایل امنیتی و لجستیکی است. جنگ ۱۲ روزه با اسرائیل، خطر نگهداری نفت در نزدیکی سواحل ایران را افزایش داده است. ذخیره‌سازی در سنگاپور و مالزی، امکان تحویل سریع‌تر به چین (۷ تا ۸ روز از سنگاپور به چینگدائو در مقابل ۲۰ روز از جزیره خارگ) را فراهم می‌کند.

موقعیت حساس مالزی در تجارت نفت ایران

انباشت تانکرهای ایرانی، مالزی را در موقعیت ژئوپلیتیکی دشواری قرار داده است. آمریکا تهدید کرده که اگر مالزی در جلوگیری از تجارت غیرقانونی نفت منفعل عمل کند، ممکن است با تعرفه‌های تجاری مواجه شود. هرچند مالزی اقداماتی مانند بازداشت چند تانکر در سال‌های ۲۰۲۳ و ۲۰۲۴ انجام داده، اما صلاحیت قضایی این کشور محدود به آب‌های سرزمینی است. مالزی که به دنبال تقویت روابط تجاری با چین است، باید تعادل ظریفی بین آمریکا و چین حفظ کند.

تنوع‌بخشی چین به منابع نفتی

چین برای کاهش وابستگی به نفت ایران و مخاطرات تحریم‌ها، به سمت منابع دیگر روی آورده است. در ژوئیه ۲۰۲۵، واردات نفت خام ESPO روسیه به بیش از ۹۰۰,۰۰۰ بشکه در روز رسید، که ۳۰ درصد بیشتر از مارس و بالاترین سطح در چهار ماه گذشته است. این تغییر، بخشی از استراتژی چین برای کاهش ریسک‌های سیاسی و تضمین امنیت انرژی است.

تخفیف‌های وسوسه‌انگیز نفت ایران

با وجود کاهش خرید چین، تخفیف‌های عمیق نفت ایران ممکن است پالایشگران چینی را دوباره جذب کند. قیمت نفت خام ایرانی لایت، که در مارس ۲۰۲۵ با تخفیف ۰٫۸۰ دلار نسبت به برنت معامله می‌شد، تا پایان ژوئیه به تخفیف ۳٫۵ تا ۴ دلار در هر بشکه رسید. این تخفیف‌ها برای پالایشگاه‌های کوچک و حساس به قیمت چین، انگیزه‌ای قوی برای ازسرگیری خرید ایجاد می‌کند.

تحریم‌های ثانویه و آینده تجارت نفت

دولت ترامپ با اعمال تعرفه ۲۵ درصدی بر پالایشگران هندی واردکننده نفت روسیه از ۲۷ اوت ۲۰۲۵، نشانه‌هایی از گسترش تحریم‌های ثانویه را نشان داده است. با پایان مذاکرات آتش‌بس بین واشنگتن و پکن در ۱۲ اوت، احتمال تحریم‌های بیشتر علیه چین وجود دارد. این وضعیت ممکن است چین را به بازنگری در تعامل با نفت ایران وادارد، به‌ویژه با توجه به تخفیف‌های جذاب نفت ایرانی که می‌تواند جایگزینی برای منابع پرریسک دیگر باشد.