عراق پرچم ایران را اساسی بالا بُرد

اتصال ریلی ایران به کشورهای همسایه نظیر آذربایجان، ترکمنستان، افغانستان، پاکستان، عراق و ترکیه، در کنار توسعه راه‌های جاده‌ای و مرزی، باعث تسهیل صادرات و واردات، کاهش هزینه‌های لجستیکی و افزایش جذابیت ایران برای سرمایه‌گذاری‌های خارجی می‌شود. از سوی دیگر، در شرایط تحریم، این همکاری‌ها می‌تواند راهی برای دور زدن فشارهای بین‌المللی و تقویت تاب‌آوری اقتصادی کشور باشد.

همچنین همکاری در حوزه حمل‌ونقل، بستر مناسبی برای توسعه روابط فرهنگی، گردشگری و تقویت امنیت منطقه‌ای فراهم می‌کند. ایجاد مناطق مشترک لجستیکی، گمرکات یکپارچه، و سرمایه‌گذاری‌های دوجانبه در توسعه بنادر و خطوط ریلی، می‌تواند ایران را به یکی از قطب‌های ترانزیت منطقه‌ای و حتی جهانی تبدیل کند.

به طور خلاصه، توسعه همکاری‌های حمل‌ونقلی با همسایگان، نه فقط یک سیاست اقتصادی، بلکه ابزاری مؤثر برای قدرت‌سازی نرم، تنوع‌بخشی به مسیرهای تجاری و کاهش وابستگی به مسیرهای محدود سنتی است.

کارشناس صنعت ریلی با اشاره به وضعیت خط ریلی شلمچه - بصره گفت: با توجه به تردد میلیونی زائران در ایام اربعین، تمرکز فعلی بر اتصال ریلی پیوسته بین دو کشور ایران و عراق است.

محمدجواد شاهجویی کارشناس صنعت ریلی، با اشاره به اهمیت راه‌آهن شلمچه - بصره به‌عنوان یک پروژه استراتژیک، اظهار کرد: این پروژه نزدیک به دو دهه است که در دستور کار قرار دارد، اما در این مدت به دلایل مختلفی همچون کارشکنی طرف عراقی و ناهماهنگی نهادهای داخلی، پیشرفت قابل توجهی نداشت.

وی افزود: خوشبختانه در حال حاضر پروژه در مسیر مناسبی قرار گرفته و شرکت راه‌آهن جمهوری اسلامی ایران عزم جدی برای تسریع در تکمیل آن دارد. با توجه به موقعیت جغرافیایی و مزیت‌های این مسیر، اتصال ریلی ایران به عراق از طریق شلمچه، یکی از اولویت‌های مهم در حوزه حمل‌ونقل بین‌المللی به شمار می‌رود.

شاهجویی با اشاره به اینکه مسیر شلمچه - بصره، فعلاً تنها گزینه در حال پیشرفت برای اتصال ریلی دو کشور است، گفت: علاوه بر این مسیر، پروژه راه‌آهن کرمانشاه - خسروی نیز مطرح است که قرار است به خانقین عراق و در ادامه به بغداد متصل شود. اگرچه مسیر دوم از نظر فنی و ظرفیت حمل بار و مسافر اهمیت بالایی دارد، اما به دلیل نیاز به سرمایه‌گذاری بیشتر، فعلاً پروژه شلمچه - بصره اولویت دارد.

فرصتی برای تجارت ۱۱ میلیارد دلاری با عراق

وی تصریح کرد: کل مسافت این پروژه ریلی تنها ۳۲ کیلومتر است که با ساخت یک پل شلمچه به جزیره سندباد در عراق و سپس به ایستگاه بصره متصل می‌شود. از ایستگاه بصره به بعد نیز شبکه ریلی عراق تا بغداد موجود است که امکان اتصال کامل فراهم می‌شود.

این کارشناس حمل‌ونقل ریلی با اشاره به اهمیت استراتژیک این مسیر، گفت: هم‌اکنون ۷ مرز فعال تجاری و مسافری میان ایران و عراق وجود دارد و حجم تجارت بین دو کشور حدود ۱۱ میلیارد دلار برآورد می‌شود. علاوه بر آن، تبادل گسترده زائران عتبات عالیات و زائران عراقی مشهد، نیاز به زیرساخت‌های حمل‌ونقل ایمن، سریع و پیوسته بین دو کشور را دوچندان کرده است.

وی تأکید کرد: آنچه فعلاً برای این پروژه اهمیت بیشتری دارد، زاویه جابه‌جایی مسافری آن است. به‌ویژه در ایام اربعین که حجم جابه‌جایی زائران ایرانی به عراق به اوج می‌رسد، راه‌اندازی یک خط ریلی پیوسته بدون توقف و نیاز به حمل‌ونقل ترکیبی می‌تواند تحولی در تسهیل سفرهای زیارتی ایجاد کند.

شاهجویی با بیان اینکه در حال حاضر انتقال مسافر به عراق از طریق ترکیب قطار و اتوبوس انجام می‌شود، اظهار کرد: در صورت بهره‌برداری از خط ریلی پیوسته شلمچه - بصره، این مسیر می‌تواند بار زیادی از دوش حمل‌ونقل جاده‌ای بردارد و به تعادل ترافیکی بین دو کشور کمک کند.

وی ادامه داد: با وجود ظرفیت بالای این مسیر، هنوز طرف عراقی تمایل چندانی به تجاری‌سازی خط ریلی شلمچه - بصره نشان نداده است. در حال حاضر پیگیری‌ها بیشتر از جانب ایران نیز برای راه‌اندازی حمل‌ونقل مسافری از این خط ریلی است.

گاوم اول اتصال پیوسته خط ریلی ایران و عراق است

کارشناس صنعت ریلی با اشاره به چشم‌انداز تجاری‌سازی خط ریلی شلمچه - بصره اظهار کرد: اگر این مسیر در گام نخست به بهره‌برداری برسد و زیرساخت‌های مسافری آن فعال شود، در آینده می‌توان آن را به‌عنوان یک مسیر تجاری نیز توسعه داد.

وی افزود: مسیر ریلی شلمچه - بصره می‌تواند در ادامه، حلقه اتصال کشورهای آسیای میانه، افغانستان و پاکستان به خاک عراق از طریق ایران باشد. در گذشته نیز این مسیر به‌عنوان مسیر بالقوه اتصال ایران به دریای مدیترانه از طریق سوریه مطرح بود، اما با توجه به تحولات در سوریه، فعلاً چنین افقی قابل تصور نیست.

شاهجویی با تأکید بر اینکه این پروژه در شرایط فعلی باید با تمرکز بر رابطه دو کشور ایران و عراق دنبال شود، گفت: گام نخست این است که این مسیر با هدف جابه‌جایی زائران عتبات عالیات و مسافران عراقی مشهد مقدس تکمیل و راه‌اندازی شود. پس از بهره‌برداری، می‌توان به تدریج توسعه تجاری مسیر را بررسی کرد.

وی با اشاره به اینکه امکان استفاده کشورهای مختلف از این مسیر وجود دارد، تصریح کرد: در آینده، این خط می‌تواند نقش مکمل برای بنادر جنوبی و شمالی ایران ایفا کند و بخشی از تبادلات منطقه‌ای را پوشش دهد. با این حال، نباید انتظار داشت که تحولی چشمگیر در حجم ترانزیت ایران ایجاد کند.

زیرساخت ریلی فرسوده در عراق مانع جهش تجاری است

این کارشناس حمل‌ونقل ریلی خاطرنشان کرد: مسیر طراحی‌شده برای راه‌آهن شلمچه - بصره، نهایتاً ظرفیت جابجایی سالانه ۷ میلیون تن بار را خواهد داشت. حتی اگر با ظرفیت کامل هم فعالیت کند، به دلیل فرسودگی و محدودیت ظرفیت خطوط ریلی در خاک عراق، احتمال ایجاد گلوگاه‌هایی وجود دارد.

شاهجویی درباره آخرین توافقات اجرایی در این پروژه توضیح داد: بر اساس تفاهمات جدید، ساخت پل روگذر از اروند و زیرسازی، روسازی و مین‌روبی مسیر در بخش ایرانی پروژه برعهده ایران خواهد بود. در مقابل، ساخت بخش واقع‌شده در خاک عراق از پل تا ایستگاه بصره، به یک شرکت پیمانکار اسپانیایی واگذار شده است.

وی در پایان اظهار کرد: طبق اعلام مدیرعامل شرکت راه‌آهن، پل و مسیر بخش ایرانی طی مدت ۱۸ ماه ساخته خواهد شد. از سوی دیگر، طرف عراقی وعده داده است که طی ۳۶ ماه عملیات احداث مسیر در خاک خود را به پایان برساند.