ثروت۳۰ میلیارد دلاری در انتظار کشور | پزشکیان گل کاشت !
سفر منطقه‌ای مسعود پزشکیان، رئیس‌جمهور ایران به عمان، در حالی انجام شد که مسقط در حال ایفای نقش میانجی‌گری در مذاکرات بین ایران و آمریکا بود. این سفر به‌عنوان یک حرکت فراتر از تشریفات تلقی شده و به‌ویژه در شرایط حساسی که گفت‌وگوها میان تهران و واشنگتن در حال انجام است، مورد توجه قرار گرفت. بسیاری این سفر را به‌عنوان نشانه‌ای از اولویت‌بندی روابط ایران با همسایگان و تقویت همکاری‌های اقتصادی و دیپلماتیک بین دو کشور دانسته‌اند.
در همین حال، وز گذشته مسعود پزشکیان در دیدار با فعالان اقتصادی عمانی تأکید کرد که حجم مبادلات اقتصادی میان ایران و عمان می‌تواند به ۲۰ تا ۳۰ میلیارد دلار افزایش یابد.
رئیس جمهوری ایران با تأکید بر جایگاه ایران و عمان در اتصال بازار‌های منطقه‌ای گفت: ما می‌توانیم به‌صورت مشترک، پیوند‌هایی راهبردی با آفریقا، روسیه، آسیای میانه، افغانستان، پاکستان، ترکیه و اروپا برقرار کنیم و از ظرفیت ژئوپلیتیکی دو کشور برای توسعه تجارت فرامنطقه‌ای بهره ببریم.
اما آیا این هدف جاه‌طلبانه در شرایط فعلی واقع‌بینانه است؟
روابط سیاسی عمیق سیاسی عمان و ایران؛ پیوندی فراتر از همسایگی
روابط ایران و عمان یکی از پایدارترین و کم‌تنش‌ترین روابط دوجانبه ایران در منطقه خلیج فارس است. نقطه آغاز این رابطه، به دوره حکومت سلطان قابوس برمی‌گردد که سیاست خارجی‌اش بر پایه بی‌طرفی مثبت و میانجی‌گری بنا شد. عمان، برخلاف بسیاری از کشور‌های عربی، پس از انقلاب اسلامی ۱۳۵۷، رابطه خود را با ایران قطع نکرد و در مقاطع حساس از جمله جنگ ایران و عراق، نقش متعادلی ایفا کرد.
یکی از نقاط عطف تاریخی در روابط دو کشور، جنگ ظفار (دهه ۱۳۵۰) بود که در آن، ایران به درخواست سلطان قابوس نیرو‌های نظامی برای مقابله با چریک‌های مارکسیست اعزام کرد. این حمایت نظامی، پایه‌های اعتماد میان دو کشور را مستحکم کرد؛ اعتمادی که حتی با تغییرات بنیادین در نظام سیاسی ایران نیز پابرجا ماند.
در سال‌های اخیر عمان بار‌ها نقش واسطه‌گر میان ایران و غرب، به‌ویژه آمریکا، را ایفا کرده است؛ چه در مذاکرات برجام و چه در تنش‌های پس از خروج آمریکا از این توافق. عمان یکی از کانال‌های اصلی میانجی‌گری میان دولت ایران و دولت بایدن نیز بود.
تجارت ایران و عمان؛ واقعیت‌ها و آرزو‌ها
بنا بر آمار رسمی، حجم تجارت ایران و عمان در سال ۱۴۰۳ به حدود ۲.۳۳ میلیارد دلار رسید که شامل صادرات ۱.۵۴۸ میلیارد دلاری ایران و واردات ۷۸۵ میلیون دلاری از عمان می‌شود. این میزان، با رشد ۷.۹۴ درصدی صادرات و کاهش ۹.۱۷ درصدی واردات، نشان می‌دهد که تراز تجاری ایران با عمان مثبت و رو به بهبود است (۷۶۴ میلیون دلار در سال ۱۴۰۳ در برابر ۵۷۰ میلیون دلار در سال ۱۴۰۲).
این در حالی است که باید توجه داشت در مقابل این رشد، واردات از عمان با ارزش ۷۸۵ میلیون دلار، ۹.۱۷ درصد کاهش یافته است.تراز تجاری ایران، اما با عمان در سال ۱۴۰۳ مثبت بوده و به ۷۶۴ میلیون دلار رسیده است، در حالی که این رقم در سال ۱۴۰۲ حدود ۵۷۰ میلیون دلار بود
این البته در حالی است که سال ۱۴۰۱ دو کشور نزدیک به دو میلیارد دلار تجارت (واردات و صادرات) داشتند و در سال ۱۴۰۲ نیز فعالان اقتصادی دو کشور بیش از دو میلیارد دلار مبادله کالایی را ثبت کردند.در واقع حجم تجارت ایران و عمان در سال ۱۴۰۱ به حدود یک میلیارد و ۸۸۷ میلیون و ۶۹۸ هزار دلار رسید.از این میزان تجارت یک میلیارد و ۸۷ میلیون و ۲۱۹ هزار دلار، سهم صادرات ایران به عمان و ۸۰۰ میلیون و ۴۷۹ هزار دلار، سهم واردات از عمان بوده است.
حجم مراودات و مبادلات تجاری ایران و عمان در سال ۱۴۰۱ نسبت به سال ۱۴۰۰، اما با ۴۱ درصد رشد به یک میلیارد و ۸۸۷ میلیون دلار رسیده بود.هم چنین به گزارش اقتصاد ۲۴ و بر اساس براساس آمار گمرک جمهوری اسلامی، میزان صادرات ایران به عمان در سال ۱۴۰۱ از نظر وزنی بیش از سه میلیون و ۳۴۰ هزار تن و از نظر ارزشی افزون بر یک میلیارد و ۸۷ میلیون دلار بود.
با توجه به رشد ۲۹ درصدی تجارت دو کشور در سال ۱۴۰۱ نسبت به سال ۱۴۰۰، میزان واردات ایران از عمان در سال ۱۴۰۱ از نظر وزنی معادل ۹۴۲ هزار تن و از نظر ارزشی معادل ۸۰۰ میلیون دلار شد.
این در حالی است که میزان واردات ایران از عمان در سال ۱۴۰۰ نیز معادل ۶۱۹ میلیون دلار بود.
در این بین، اما زمانی که پزشکیان از امکان رسیدن این رقم به ۳۰ میلیارد دلار سخن می‌گوید، به معنای افزایش بیش از ۱۰ برابری کل تجارت دوجانبه در آینده‌ای نزدیک است؛ هدفی که هرچند خوشبینانه و با توجه به مراودات سیاسی در دسترس باشد، اما نیازمند بررسی دقیق موانع و فرصت‌هاست.
فرصت‌های ایران و عمان برای توسعه همکاری‌ها
در این بین دستکم آن چه مشخص است، رابطه همواره مطلوب سیاسی میان دو کشور ایران و عمان بوده است. تقریبا عمان و شاید قطر از جمله معدود کشور‌هایی باشند که همواره تلاش کردند سایه جنگ به ایران نزدیک نشود و دستکم باز درباره قطر، این موضوع را دونالد ترامپ در سفر اخیر منطقه‌ای خود به طور آشکار نیز بیان می‌کند.
اراده سیاسی بالا در هر دو کشور
در این بین، اما عمان همواره تمایل خود را برای گسترش روابط با ایران نشان داده و با ورود دولت چهاردهم به نظر می‌رسد، این تمایل در تهران نیز بیش از گذشته افزایش یافته است.
موقعیت جغرافیایی مکمل
یک مساله مهم دیگر وجود دو بندر مهم، بندر چابهار ایران و بندر دوقم عمان است که حتی این دو بندر می‌توانند در قالب هاب‌های منطقه‌ای برای صادرات و ترانزیت کالا عمل کنند.چنان چه سرمایه‌گذاری مشترک در حوزه‌های انرژی، شیلات، لجستیک و ترانزیت، می‌تواند زمینه‌های همکاری متعددی در حوزه‌های زیرساختی و صنایع کوچک وجود دارد که بخش خصوصی در هر دو کشور علاقه‌مند به توسعه آن است. اما موانع کجا هستند؟
مانع تحریم‌های اقتصادی و بانکی بین‌المللی علیه ایران
شاید یکی از مهم‌ترین موارد در این بین را باید مساله تحریم‌های شدید بانکی علیه ایران دانست و این تازه جدا از مساله تحریم‌های شبکه حمل و نقل ایران است.شدت تحریم‌ها در سال‌های اخیر چنان تشدید شده که حتی کشوری، چون عمان که روابط حسنه‌ای با ایران دارد نیز برای همکاری اقتصادی با ایران با چالش‌های بانکی و بیمه‌ای مواجه است.
چنان چه اکنون بسیاری از بانک‌های عمان به دلیل ترس از جریمه‌های آمریکا از همکاری مالی مستقیم با ایران پرهیز می‌کنند.این همان مساله‌ای است که به وضوح درباره طلب ایران از کره جنوبی نیز دیده می‌شد. این بحران نیز چنان جدی بود که در نهایت حتی عمان و بانک هایش با همه روابط خوب سیاسی نیز نتوانستند، کمکی به شرایط ایران بکنند و این طلب ایران برای سال هاست که تحت نظارت سرگردان در بانک‌ها مانده و هم چنان برای ایران قابل وصول نیست.
در واقع ارزیابی کلی نشان از آن دارد که هر چند اکنون عمان در نقش مهم‌ترین میانجی برای مذاکرات مهم و سرنوشت ساز ایران مطرح است، اما همین کشور دوست ایران نیز نتوانست درباره تحریم‌های بانکی ایران همان نقش حتی میانجی را بر عهده بگیرد، چرا که مساله ارتباط بانکی با جهان برایش اهمیت ویژه‌ای دارد.
مشکلات لجستیکی، بانکی و بیمه‌ای در تجارت
در این بین باید مساله تحریم‌های شبکه حمل و نقل ایران را نیز یکی از مشکلات گسترش تجارت ایران با جهان دانست. چنان چه نبود خطوط منظم کشتیرانی، دشواری در انتقال پول، نبود سیستم‌های بیمه‌ای معتبر و نرخ بالای ریسک تجارت با ایران، همگی مانع رشد پایدار تجارت هستند.همین مورد نیز یکی از موانع مهم دیگر بر سر صعود تجارت و بازرگانی ایران و کشور‌های همسایه اش از جمله عمان محسوب می‌شود.
رقابت منطقه‌ای و فشار از سوی قدرت‌های غربی و عربی
در این بین یک مساله مهم دیگر که باید در نظر گرفت بازی‌های سیاسی منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای است. چنان چه باید توجه داشت که شاید هرگونه نزدیکی بیش از حد اقتصادی عمان به ایران منجر به واکنش منفی برخی کشور‌های عربی یا ایالات متحده آمریکا شود و این موضوع فشار بر مسقط را افزایش خواهد داد.
واقع‌گرایی به‌جای شعار
در این بین، اما سفر پزشکیان به عمان در ادامه سنت همگرایی تهران-مسقط، نشانه‌ای مثبت برای آینده روابط دوجانبه است، اما برای تحقق رؤیای تجارت ۲۰ تا ۳۰ میلیارد دلاری (یعنی افزایش ارقام فعلی تا ۱۵ برابر بیشتر) ایران نیازمند اصلاحات بنیادین در ساختار تجارت خارجی، حل‌وفصل مسائل تحریمی و ایجاد بستر‌های امن برای سرمایه‌گذاری و تبادلات مالی است.
در غیر این صورت نیز این هدف بیشتر شبیه یک شعار باقی خواهد ماند تا یک واقعیت تحقق‌پذیر؛ شعاری زیبا چنان رویا‌های جلیلی درباره یک جهان ظرفیت برای ارتباط با همسایگانش تصور می‌کرد، اما در مقابل هیچ درکی از مناسبات اقتصادی و پولی و بانکی و بار وحشتناک تحریم‌ها بر گرده ایران نداشت.
ارسال نظر