داغ شدن بازار حراجی های تهران/ورود صنایع انتیک در تالار حراج

ورود به زنجیره فروش و دینامیک بازار صنایع دستی و هنرهای سنتی، یکی از نگرانی‌های هنرمندان این حوزه است. اگرچه همواره بیان شده است که ساخت صنایع دستی نتیجه ای از خلاقیت و علاقه شخصی است، اما نمی‌توان از بازار هنر که راهی برای تأمین درآمد فعالان این حوزه است غافل شد؛ فعالانی که بخش قابل توجهی از آنها از جمله افراد ضعیف و آسیب‌پذیر جامعه هستند.

متولیانِ صنایع دستی و هنرهای سنتی، عقیده دارند که پویاسازی این بازار باید از دو زاویه صورت گیرد؛ نخست ورود صنایع‌دستی به سبد کالای خانواده و به تعبیری افزایش فروش خرد و دیگری اتصال و ورود صنایع دستی به بازار سرمایه و به تعبیری توسعه صادرات و فروش کلان.

هدف نهایی هر یک از این چشم‌اندازها، توانمندسازی هنرمندان صنایع دستی است. به طوری که فعالان این حوزه از جایگاه قابل قبولی در زنجیره فروش برخوردار باشند و به سطح درآمدی قابل پذیرشی نیز دست پیدا کنند. 

با این حال، اگر چه هر دو راهِ افزایشِ فروش خُرد صنایع دستی و اتصال به بازار سرمایه به توانمندسازی هنرمندانِ فعال در این حوزه منجر خواهد شد اما هر کدام از این دو، مسیری متفاوت را در پیش خواهد داشت و چالش‌های متفاوتی را پیش‌روی هنرمندان صنایع دستی و هنرهای سنتی و متولیان این حوزه خواهد گذاشت. 

حضور در حراجی‌ها از راه‌های جذب سرمایه برای صنایع دستی

چندی قبل در نشست جشنواره سرو سیمین (فجر)، مریم جلالی ـ معاون صنایع دستی ـ  حضور در حراجی‌ها را یکی از راه‌های جذب سرمایه در این حوزه برشمرد و در این زمینه اعلام کرد که تاکنون مجوزِ برگزاری حراج برای پنج داوطلب صادر شده که نتوانستند کار را به پایان برسانند.

به گفته وی معاونت صنایع دستی به شدت پیگیر برگزاری چنین رویدادی است. جلالی گفت که یکی از داوطلبان تا مرحله چاپِ کتابِ حراجی نیز پیش رفته اما در نهایت به دلیل تنوعِ رویکرد و محصولات، امکان برگزاری حراج برقرار نشده است.

نیاز به بازار مالی شفاف صنایع دستی 

اتصال هنرمندان صنایع دستی به بازار سرمایه، هدفی نهایی است که راه‌های پیشِ‌روی آن مورد استقبال هنرمندان و متولیان این حوزه است. با این حال ایجاد و نگهداری از سلسله مراتبی مشخص و مدیریتِ زنجیره‌ها، برای رسیدن به این هدف نهایی لازم است؛ چراکه در صورت مدیریت نامناسب، هنرمندان صنایع دستی، ذی‌نفعان درجه چندم این حوزه خواهند شد؛ چراکه توانمندسازی آنها فقط در بازار مالیِ شفاف ممکن است؛ بازاری که با جذب سرمایه‌گذاران حقیقی، برای فروش و صادراتِ آثار زمینه‌سازی کند. 

معاون صنایع دستی در سخنان خود در زمینه ایجادِ چنین بازاری، به برگزاری جلساتی با حراجِ تهران اشاره کرد. او با یادآوری برگزاری نشستی با مسئولانِ این حراج، گفت که این نشست به منظور اختصاص بخشی در حراجِ تهران به آثار صنایع دستی، برگزار شده است و در این رابطه برنامه‌ریزی‌هایی نیز صورت گرفته است. 

او نیز بر لزوم حفظ شفافیت در این زمینه تاکید کرد و همچنین قول داد که در نهمین جشنواره بین‌المللی صنایع دستی و هنرهای سنتی فجر «جشنواره سرو سیمین ۹» حتما حراجِ آثارِ فاخر نیز در نظر گرفته شود. جلالی گفت: «شاید هم موفق شدیم و این رویداد زودتر برگزار شد؛ در هر صورت وابسته به سرمایه‌گذاران خواهد بود و شفافیت خود را حفظ خواهد کرد.»

مطرح شدنِ موضوع همکاری با حراجی‌ها یا ایجاد ساز و کارهایی از این دست، راهی است که احتمالا منجر به ایجاد بازاری برای صنایع دستی خواهد شد اما باید این مسئله را نیز در نظر گرفت که حراج‌ها اغلب با فرضیه‌هایی همچون احتمال پیروی از باندبازی‌ و نداشتن شفافیت کافی، حتی اتهاماتی همچون پول‌شویی روبه‌رو بوده‌اند. هرچند تاکنون این موضوع به طور علنی به مرحله اثبات و استناد نرسیده است اما اگر شفافیت لازم در این زمینه ایجاد نشود، ورود صنایع دستی و هنرهای دستی به حراجی و گالری‌ها هم با برچسب‌هایی اینچنین همراه خواهند شد.

همه صنایع‌دستی و هنرهای سنتی ظرفیت شرکت در حراجی را ندارد

در همین رابطه، محمود نورائی ـ روابط عمومی حراجِ تهران ـ درباره جزییات برگزاری نشست با معاونت صنایع دستی و ورود بخشِ صنایع دستی به حراج تهران گفت‌وگو کرد.

او رویکرد حراج تهران را برگزاری حراجی برای هنرهای سنتی آنتیک و خاص عنوان کرد و در این زمینه گفت: حراج تهران از مدتی قبل تصمیم بر برگزاری حراجی برای آثار هنرهای کلاسیک داشت اما از سویی برگزاری چنین حراجی، نیاز به تایید اصالت آثار دارد که برای تحقق این هدف نیز نیاز به بحث و نشست‌های بیشتری وجود دارد.

نورائی با تاکید بر رویکرد حراج تهران در زمینه فروش آثار آنتیک گفت: همه صنایع‌دستی و هنرهای سنتی امکان و ظرفیت شرکت در حراجی را ندارد؛ چراکه کارِ حراج اساسا عرضه آثاری با نمونه‌های بسیار کم است. در صورتی که شرایط لازم ایجاد شود در حراج هنرهای کلاسیک شامل آثاری همچون فرش، نقاشی، میناکاری و ... خواهد بود. آثار مورد نظر باید تک اثر باشد یا اندک نمونه مشابهی از آن موجود باشد؛ در میان بعضی صنایع دستی آثاری وجود دارد که با وجود ارزشمندی اما نمونه‌های زیادی از آن وجود دارد و نمی‌توان بهترینش را برای حراج انتخاب کرد.

نورایی اظهار کرد: حراج تهران از این امکان برخوردار است که تجربیات خود را به داوطلبانی که قصد برگزاری حراج دارند انتقال دهد؛ حتی اگر امکان برگزاری حراج هنرهای دستی و کلاسیک با معاونت صنایع دستی نیز محقق نشود امکان انتقال تجربیات این چند دوره حراج را داریم.

اساس کار حراج، شفاف‌سازی است و نه پنهان‌سازی

او در پاسخ به سوالی درباره فرضیات و حواشی مطرح شده درباره باندبازی و نبود شفافیت کافی در حراج تهران نیز گفت: اساسا حاشیه‌های حول حراج تهران به دلیل ناآگاهی است. اساس کار حراج، شفاف‌سازی است و نه پنهان‌سازی؛ اثر عرضه شده و مورد تایید قرار گرفته شده در حراج جلوی چشم عموم مردم فروخته می‌شود. همچنین اصالت اثر فروخته شده در حراج نیز از پیش تایید شده و خریدار از اصالت اثر مطمئن است.

نورائی در پایان گفت: این نکته حائز اهمیت است که اگر حراجی برای هنرهای سنتی و آنتیک ایجاد شود، از خروج غیرقانونی بسیاری از این آثار جلوگیری خواهد شد. در حال حاضر آثار آنتیک در بازار زیرزمینی معامله می‌شود و برگزاری چنین حراجی می‌تواند از فروش غیرقانونی و زیرزمینی جلوگیری کند. امروزه بازار زیرزمینی آثار سنتی و کلاسیک به شدت وجود دارد و حراج می‌تواند باعث توجه به این آثار شود. حتی فروشندگان و خریداران هم می‌توانند از قیمت واقعی آثار با خبر شوند. حراج هم شفاف‌سازی کرده و هم از معاملات پشت پرده جلوگیری می‌کند.