دست دولت در جیب مردم!

حدود ۲ سال است که درباره دریافت مالیات از خودروها، خانه‌های لوکس و خالی، مالیات بر عایدی سرمایه طلا، سکه و ارز و حساب‌هایی که تراکنشی بالاتر از مبالغ اعلامی دارند، صحبت از تغییراتی می‌شود و دولت در تلاش برای جلوگیری از فرارهای مالیاتی است. برخی بر این عقیده‌اند که دولت عزم خود را جزم کرده تا خزانه‌اش را پر کند؛ این بار هم از جیب مردم! ظاهرا موج سنگین تورم به خزانه دولت رسیده و به‌اصطلاح «کفگیر به ته دیگ» خورده است. باوجود موارد یادشده، خلاف سایر کشورها، اینجا سال‌هاست مردم هیچ تغییر مثبتی در نوع خدمات‌دهی دولت در قبال دریافت مالیات از مردم ندیده‌‌اند. صمت در این گزارش به‌مناسبت روز ملی مالیات که در تقویم ما مصادف با ۱۶ تیر است به بررسی تاثیرات دریافت مالیات بر خدمات‌دهی دولت پرداخت.

کدام کشورها بیشترین مالیات را می‌گیرند؟

براساس آمار سایت worldpopulationreview، مالیات بر درآمد افراد در کشورهای مختلف بسیار متفاوت است. در کشور ما مالیات بر درآمد براساس گروه‌های درآمدی مختلف از ۹ درصد تا ۳۰ درصد متفاوت است. کشوری که بیشترین میزان مالیات را از درآمد هر شخص دریافت می‌کند، ساحل عاج با ۶۰ درصد است. فنلاند، ژاپن، دانمارک، استرالیا، سوئد و بلژیک همگی حدود ۵۰ درصد مجموع درآمد افراد را به‌عنوان مالیات دریافت می‌کنند و پس از ساحل عاج در گروه کشورهای با بیشترین مالیات بر درآمد قرار دارند. مالیات تولید نوع دیگری از مالیات است که به کالاها هنگام تولید آنها تعلق می‌گیرد. این مالیات اغلب با عوارض گمرکی که هنگام عبور کالا از یک مرز مشخص، بر کالاهای از قبل تولیدشده اعمال می‌شود، همسان است. بیشترین مالیات بر تولید را «پورتوریکو» با ۳۷ درصد دریافت می‌کند. پس از این کشور، گینه، عراق، سودان، برزیل و ونزوئلا در بازه ۳۴ تا ۳۶ درصد از کالاهای هنگام تولید مالیات می‌گیرند.

شاید مالیات بر ارزش افزوده ۹ درصدی محسوس‌ترین مالیاتی باشد که ما در خرید‌های روزمره خود با آنها برخورد داشته‌ایم. مالیات بر ارزش افزوده از تمامی کالاها و خدمات دریافت می‌شود و مصرف‌کنندگان نهایی باید این مالیات را به همراه نرخ کالا پرداخت کنند. مالیات بر ارزش‌افزوده در مراحل مختلف به یک محصول یا خدمت اضافه می‌شود. کشوری که بیشترین مالیات بر ارزش‌افزوده یعنی ۵۰ درصد را دریافت می‌کند، کشور بوتان است. بوتان که توسط هیمالیا احاطه شده، کشور کوچکی است که بین هند و تبت، قرار گرفته است. پس از بوتان با اختلاف ۲۳ درصدی، مجارستان با ۲۷ درصد، بیشترین مالیات بر ارزش افزوده را دریافت می‌کند. پس از مجارستان باز هم دانمارک، نروژ، سوئد و فنلاند بیشترین مالیات بر ارزش افزوده را از خریداران دریافت می‌کنند.

بهشت‌های مالیاتی

در طرف دیگر کشورهایی وجود دارند که به‌اصطلاح به آنها بهشت مالیاتی می‌گویند. در بهشت‌های مالیاتی نرخ‌های مالیات بسیار پایین است و این کشورها درآمد خود را با جذب سرمایه‌گذار خارجی کسب می‌کنند. کشور لوکزامبورگ، جزایر کیمن، جرسی، ایرلند، موناکو و سوئیس جزو بهشت‌های مالیاتی هستند.

در بحرین و امارات متحده عربی شهروندان تنها ۵ درصد مالیات بر ارزش افزوده می‌پردازند و مالیات تولید و درآمد در این کشور صفر است. در قطر ۱۰ درصد مالیات بر تولید اعمال می‌شود و مالیات دیگری از شهروندان دریافت نمی‌شود. در امریکا هیچ مالیات بر ارزش افزوده‌ای وجود ندارد، اما ۲۱ درصد مالیات تولید و ۳۷ درصد مالیات بر درآمد از شهروندان دریافت می‌شود. کمترین مالیات بر درآمد مربوط به کشورهای شیلی با ۷ درصد، مکزیک با ۱۰ درصد و کره با ۱۵ درصد است.

خدمات در قبال مالیات؛ ژاپن

در مطالب پیش‌گفته با کشورهایی آشنا شدیم که بیشترین و کمترین میزان مالیات را دریافت می‌کنند. حال سوال این است که چه خدماتی در قبال دریافت این مالیات توسط دولت به شهروندان ارائه می‌شود؟به سراغ سیستم مالیات‌ستانی در ژاپن می‌رویم. در این کشور مؤدیان مالیاتی به ۳ دسته تقسیم می‌شود: شهروند دائم کشور، ساکن غیردائم کشور، افرادی که شهروند ژاپن نیستند. در ژاپن ۶ پایه مالیاتی وجود دارد؛ مالیات بر درآمد که از ۵ تا ۴۵ درصد متغیر است، مالیات کارآفرینی، مالیات بر دارایی که بر زمین، خانه و سایر دارایی‌های استهلاک‌پذیر اعمال می‌شود، مالیات بر ارزش افزوده موادغذایی و نوشیدنی که ۱۰ درصد است، مالیات‌های مربوط به خودرو و مالیات‌های نوشیدنی‌های الکلی، تنباکو و بنزین که بر نرخ آنها افزوده می‌شود.

در مقابل دریافت این مالیات‌ها، استاندارد بهداشت و درمان در ژاپن بسیار بالا است؛ به‌گونه‌ای که مردم ژاپن طولانی‌ترین نرخ امید به زندگی را در تمام کشورهای جهان دارند. خدمات بهداشت و درمان در ژاپن به‌طور کلی به شهروندان ژاپنی، مهاجران و افراد خارجی تقریبا رایگان ارائه می‌شود. در سیستم مراقبت‌های بهداشتی ژاپن، بیمار مسئولیت ۳۰ درصد هزینه‌های پزشکی را می‌پذیرد و دولت ۷۰ درصد باقیمانده را پرداخت می‌کند.

خدمات در قبال مالیات؛ ایران

در بودجه ۱۴۰۲ مالیات بر خودرو لوکس وجود دارد. البته سال گذشته خودروهای با ارزش بیش از یک‌‌ونیم میلیارد تومان خودرو لوکس قلمداد می‌شدند و مالکان باید مالیات آن را می‌پرداختند، اما در قانون بودجه ۱۴۰۲ عدد ۳ میلیارد تومان برای خودرو لوکس در نظر گرفته شده است؛ یعنی خودروهایی که ارزش آنها کمتر از ۳ میلیارد تومان باشد، مالیات ندارند، اما هر خودرویی که ارزش آن بیش از ۳ میلیارد باشد، به‌عنوان لوکس قلمداد و از ابتدای امسال مشمول یک‌درصد مالیات می‌شود.

حال سوال این است که دولت چه خدماتی در قبال دریافت این مالیات از خودروهای لوکس به شهروندان ارائه می‌دهد؟ مگر آسفالت خیابان برای خودرو‌های لوکس متفاوت است یا خدمات شهری برای شخصی که خودرو لوکس دارد با شخصی که پراید دارد فرق می‌کند؟

واقعا این مالیات در قبال چه تفاوت خدماتی درخواست می‌شود؛ شاید دولت دارد نقش رابین‌هود را بازی می‌کند و پولی را به‌زور و غیر منطقی از پولدار‌ها می‌گیرد تا به فقرا بدهد.در ادامه تناسب بین مالیات دریافتی و خدمات ارائه‌شده را از دیدگاه کارشناسان بررسی می‌کنیم.

دولت آویزان جیب مردم شده است

مرتضی افقه، کارشناس اقتصاد با اشاره به عناوین مختلف موجود برای مالیات‌ستانی از مردم به صمتگفت: شرایط فعلی خلاف وعده‌های دولت مبنی بر اینکه بدون نفت می‌تواند اقتصاد را مدیریت کند، است؛ در نتیجه اکنون می‌بینیم که عملا به جان جیب مردم افتاده‌اند تا به این واسطه درآمد کسب کنند و چاره‌ای جز دریافت مالیات از مردم ندارند. در واقع از همان زمان که دولت مدعی شد سفره مردم را از تحریم‌ها جدا می‌کند، کاملا مشخص بود که چنین وعده‌ای تنها شعار است.

وی با اشاره به فشارهایی که ازسوی دولت برای اخذ مالیات به شهروندان وارد می‌شود، افزود: فشار مالیاتی موجب کاهش قدرت خرید مردم و کوچک‌شدن سفره‌ها می‌شود. مردم در شرایط فعلی درآمد چندانی ندارند تا بتوانند این مالیات‌ها را پرداخت کنند. در صورتی که دولت به‌زور و از روش‌های مختلف برای دریافت مالیات اقدام کند، بی‌شک مردم دچار مشکل خواهند شد. در واقع باتوجه به تورم و افزایش نرخ کالاهای مختلف احتمالا بخش تولید و بنگاه‌های کوچک و متوسط در کشور به سمت ورشکستگی می‌روند، این در حالی است که هر اندازه با ورشکستگی و تعطیلی واحدهای اقتصادی و پیرو آن افزایش بیکاری روبه‌رو شویم، میزان مالیات هم کمتر خواهد شد.

مالیات در قبال کدام خدمات؟

افقه با اشاره به اینکه ارائه خدمات در قبال دریافت مالیات در ایران معنا ندارد، اظهار کرد: متاسفانه افزایش مالیات‌ها بر کمیت و کیفیت خدمات دولت نمی‌افزاید و در واقع مردم هزینه‌های بی‌کفایتی‌های دولت و سیستم غلط انتخاب و انتصاب را پرداخت می‌کنند که همین موضوع خود عاملی بر کسری بودجه است، این در حالی است که در کشورهای پیشرفته با دریافت مالیات دولت موظف است، خدمات مطلوبی به مردم ارائه دهد و در مقابل مردم نیز از پرداخت مالیات رضایت کافی دارند.

وی ضمن تاکید بر اینکه نمی‌توان همیشه روی درآمد حاصل از مالیات حساب کرد، افزود: اتکای دولت به مالیات نمی‌تواند طولانی‌مدت باشد، چراکه با کاهش درآمد تولیدکننده و مصرف‌کننده که منجر به ورشکستگی می‌شود، این مالیات‌ها نیز قطع خواهد شد.

 بنا بر آنچه گفته شد دولت از افزایش مالیات‌ها، آن‌هم در شرایطی که تولید داخل کاهش چشمگیری داشته، موفق به درآمدزایی پایدار نخواهد شد.

سفره مردم را کوچک نکنید!

این کارشناس اقتصاد در ارزیابی‌اش از روند دریافت مالیات بیان کرد: طبق آمار ۶۰ میلیون نفر از جمعیت کشور زیر خط فقر هستند و کارمندان و مغازه‌داران درآمدی دارند که بتوانند معیشت خود را تامین کنند. در نتیجه افزایش پایه‌های مالیاتی به این معنی است که دولت برای حفظ بودجه به جیب مردم آویزان شده و هر روز سفره‌ها را کوچک‌تر می‌کند.

در دنیا مالیات حسب رشد اقتصادی اخذ می‌شود

سعید حیاتی، رئیس اتحادیه فروشندگان چرم و کیف و کفش تهران درباره دریافت مالیات از اصناف به صمتگفت: آنچه هر روز سازمان امور مالیاتی بر کسبه تحمیل می‌کند، کاملا غیرکارشناسی است؛ آن‌هم بر افرادی که همواره در صف اول پرداخت مالیات و حق‌بیمه هستند. اصناف به‌عنوان بزرگ‌ترین فراکسیونی که همیشه در حال اشتغالزایی و تولید بوده و چرخه اقتصاد خرد را در دست دارند، هرگز از پرداخت مالیات فرار نمی‌کنند، اما سازمان امور مالیاتی متاسفانه هر لحظه با دستورات و بخشنامه‌های خلق‌الساعه موجب بروز مشکلات زیادی برای اصناف می‌شود.

وی ضمن تاکید بر مشکلات فراوانی که در زمینه تامین مواد اولیه وجود دارد، افزود: مالیات برای تمامی صنوف چالش‌برانگیز شده و درباره صنف ما نیز این موضوع صادق است. تولیدکنندگان با چالش‌های بسیاری برای تهیه مواد اولیه پتروشیمی از طریق بورس مواجهند، اما در نهایت باید با دارایی نیز برای پرداخت مالیات وارد چالش شوند.

دستگاه‌های پوز تنها برای کسب درآمد نیست

حیاتی در انتقاد به دریافت مالیات از اصناف براساس تراکنش دستگاه‌های کارتخوان گفت: چه کسی گفته از دستگاه‌های پوز تنها برای کسب درآمد استفاده می‌شود؟ این دستگاه‌ها برای مبادلات مالی بین افراد صاحب حساب و کارت بانکی و بانک‌های مختلف به‌کار می‌رود و هر تراکنشی که انجام می‌شود به‌معنی درآمد آن واحد صنفی نیست که حالا سازمان دست روی تراکنش‌ها گذاشته و برآوردهای مالیاتی را براساس آن انجام می‌دهد.‌

واحدهای صنفی تعطیل می‌شوند

رئیس اتحادیه فروشندگان چرم و کیف و کفش تهران با بیان اینکه در تمام دنیا مالیات حسب رشد اقتصادی اخذ می‌شود اما در کشور ما برعکس است و براساس رشد تورم گرفته می‌شود، افزود: در موضوع مالیات از طریق مالیات بر ارزش‌افزوده و تراکنش بانکی فشار دوبرابری به اصناف وارد می‌شود که این موضوع در نهایت به تعطیلی واحدهای صنفی منجر خواهد شد. درخواست ما این است که مسئولان مربوطه فکری به حال اصناف کنند.

سخن پایانی

بانک جهانی می‌گوید اگر درآمد مالیاتی کشوری بالاتر از ۱۵ درصد باشد، یک عنصر کلیدی برای رشد اقتصادی و کاهش فقر تلقی می‌شود. با این تعریف مشخص می‌شود که کشورهای توسعه‌یافته دارای درآمد به‌مراتب بالاتری هستند.

بی‌شک هیچ‌کس از پرداخت مالیات آن هم بحق گله‌مند نیست، اما شهروندان باید در قبال پرداخت مبلغی به‌عنوان مالیات، خدماتی نیز دریافت کنند. حال سوال این است که چرا هنگام دریافت مالیات، روش‌های مالیات‌ستانی کشورهای توسعه‌یافته را بررسی می‌کنید و هنگام خدمات‌دهی به سراغ گینه‌بیسائو می‌روید؟/ روزنامه صمت