سـایـه کـمرنـگ دولت در اقتصاد بازار

این یک توصیف خلاصه از همه مبادلات داوطلبانه است که در یک محیط اقتصادی معین انجام می‌شود. بازارهای آزاد بانظم خودبه‌خود و غیرمتمرکز ترتیباتی مشخص می‌شوند که از طریق آن افراد تصمیمات اقتصادی می‌گیرند. بر اساس قوانین سیاسی و حقوقی آن، اقتصاد free-market یک کشور ممکن است بین بسیار بزرگ یا کاملا غیرقانونی باشد.

درک عمیق‌تر بازار آزاد

اصطلاح «بازار آزاد» گاهی اوقات مترادف سرمایه داری آزاد نیز استفاده می‌شود. وقتی بیشتر مردم درباره «بازار آزاد» بحث می‌کنند، منظورشان اقتصادی با رقابت، بدون مانع و فقط معاملات خصوصی بین خریداران و فروشندگان است. با این حال، یک تعریف فراگیرتر باید شامل هر فعالیت اقتصادی داوطلبانه تا زمانی که توسط مقامات مرکزی اجباری کنترل نشود، باشد. با استفاده از این توصیف، سرمایه داری آزاد و سوسیالیسم داوطلبانه هر کدام نمونه‌هایی از free-market هستند، حتی اگر بازار آزاد شامل مالکیت مشترک بر وسایل تولید باشد. ویژگی مهم، عدم تحمیل یا محدودیت‌های اجباری در مورد فعالیت اقتصادی است. اجبار در یک بازار آزاد فقط ممکن است با توافق دوجانبه قبلی در یک قرارداد داوطلبانه، (مانند راه‌حل‌های قراردادی که توسط قانون جرم اجرا می‌شود)، رخ دهد. به عبارت بسیار ساده‌تر free-market نوعی از سیستم اقتصادی است که توسط نیروهای بازار عرضه و تقاضا کنترل می‌شود، برخلاف سیستمی که توسط کنترل‌های دولتی تنظیم می‌شود. در طیفی این تعریف، مخالف اقتصاد دستوری است، اقتصاد دستوری جایی که یک سازمان دولتی مرکزی، عوامل تولید و استفاده از منابع را برنامه‌ریزی می‌کند و قیمت‌ها را تعیین می‌کند. در یک بازار آزاد، شرکت‌ها و منابع متعلق به افراد یا نهادهای خصوصی هستند که آزادند با یکدیگر معامله کنند. اقتصاددانان free-market را بازاری تعریف می‌کنند که در آن محصولات توسط خریدار و فروشنده‌ای مشتاق مبادله می‌شود. خرید خواروبار با نرخ معینی که کشاورز مزرعه تعیین می‌کند نمونه خوبی از مبادلات اقتصادی است. پرداخت حقوق ماهانه به کارگر یکی دیگر از مواردی است که مبادله اقتصادی اتفاق می‌افتد. در یک اقتصاد بازار آزاد یا خالص، فروشندگان کالاهای مختلف با هیچ مانعی روبه‌رو نیستند و می‌توانند هر محصولی را که می‌خواهد به هر قیمتی بفروشند. با این حال، در دنیای واقعی، چنین سیستم اقتصادی به‌ندرت وجود دارد. تعرفه‌های اعمال شده بر واردات و صادرات و محدودیت‌های قانونی همگی موانعی برای free-market هستند. به‌طور کلی، اقتصادهای سرمایه داری که توسط بیشتر دموکراسی‌ها، از جمله ایالات متحده تاسیس شده‌اند، سیستم‌های مختلطی هستند که از اجزای بازار آزاد و اقتصاد دستوری تشکیل شده‌اند.

ویژگی‌های بازار آزاد

اقتصاد بازار آزاد با موارد زیر مشخص می‌شود:

۱. مالکیت خصوصی منابع

اقتصادهای آزاد به این دلیل وجود دارند که بخش قابل توجهی از منابع متعلق به افراد یا شرکت‌های بخش خصوصی است و نه یک سازمان دولتی مرکزی. به این ترتیب مالکان بر وسایل تولید، تخصیص و مبادله محصولات کنترل کامل دارند. آنها همچنین عرضه نیروی کار را کنترل می‌کنند.

۲. بازارهای مالی پررونق

یکی از عوامل کلیدی که به موفقیت اقتصاد free-market کمک می‌کند، حضور مؤسسات مالی در بازارهای مالی است. بانک‌ها و کارگزاری‌ها به گونه‌ای وجود دارند که به افراد و شرکت‌ها ابزاری برای مبادله کالاها و خدمات و ارائه خدمات سرمایه‌گذاری می‌دهند. سپس مؤسسات مالی با دریافت سود یا کارمزد تراکنش‌ها سود می‌کنند.

۳. آزادی مشارکت

یکی دیگر از ویژگی‌های اقتصاد بازار آزاد این است که هر فردی می‌تواند در آن شرکت کند. تصمیم برای تولید یا مصرف یک محصول خاص کاملا داوطلبانه است. این بدان معناست که شرکت‌ها یا افراد می‌توانند هر چقدر که می‌خواهند محصولی را تولید یا خریداری کنند.

مزایای بازار آزاد

فقدان نفوذ دولت به شرکت‌ها و افراد طیف وسیعی از آزادی را می‌دهد.

۱. آزادی نوآوری

در اقتصاد بازار آزاد، صاحبان مشاغل از آزادی ارائه ایده‌های جدید بر اساس نیازهای مصرف‌کنندگان برخوردار هستند.

 آنها می‌توانند محصولات جدید ایجاد کنند و خدمات جدیدی را در هر زمانی که بخواهند ارائه دهند. به این ترتیب، کارآفرینان به‌ندرت به سازمان‌های دولتی برای اطلاع‌رسانی نیازهای مصرف‌کنندگان متکی هستند.

کارآفرینان تحقیقات خود را انجام می‌دهند و روندهای محبوب را شناسایی می‌کنند. نوآوری در بین شرکت‌های خصوصی مختلف می‌تواند منجر به رقابت شود زیرا هر شرکتی سعی می‌کند ویژگی‌های محصولات خود را بهبود بخشد.

۲. مشتریان انتخاب‌ها را هدایت می‌کنند

با یک سیستم اقتصادی بازار آزاد، این مصرف‌کنندگان هستند که تصمیم می‌گیرند کدام محصولات موفق شوند و کدام یک شکست بخورند. هنگامی که دو گزینه از محصولات ارائه می‌شود، مصرف‌کننده ویژگی‌های هر کدام را ارزیابی می‌کند و هر کدام را که می‌خواهد انتخاب می‌کند، در حالت ایده آل گزینه‌ای را انتخاب می‌کند که ارزش بیشتری نسبت به پول پرداختی ارائه می‌دهد.

مصرف‌کننده تا حد زیادی بر نرخ تعیین شده برای یک محصول نیز تاثیر می‌گذارد. به این ترتیب، تولیدکنندگان باید بین قیمتی که برایشان سود می‌آورد، تعادل ایجاد کنند (قیمت تعادل)، اما هنوز برای مشتریان معمولی مقرون‌به‌صرفه است.

معایب بازار آزاد

اقتصاد آزاد با وجود مزایایی که دارد، معایبی نیز دارد:

۱. خطرات ناشی از انگیزه‌های سود

یکی از معایب اقتصاد free-market این است که برخی از تولیدکنندگان منحصرا با انگیزه‌های سودآوری خود هدایت می‌شوند. حتی اگر هدف اولیه هر کسب‌وکاری ایجاد سود باشد، چنین هدفی نباید بر نیازهای کارگران و مصرف‌کنندگان اولویت داشته باشد.

 به زبان ساده، یک شرکت هرگز نباید ایمنی کارگران خود را به خطر بیاندازد یا استانداردهای محیطی و رفتار اخلاقی را نادیده بگیرد تا بتواند سودهای فوق‌العاده‌ای به‌دست آورد.

یک مثال در اوایل دهه ۲۰۰۰ اتفاق افتاد، زمانی که رفتارهای غیراخلاقی در بین شرکت‌هایی مانند WorldCom و Enron رایج شد. در سال ۲۰۱۰، نشت نفت Deepwater Horizon، که یکی از بزرگ‌ترین بلایای زیست محیطی در ایالات متحده است، رخ داد، زیرا این شرکت از سیمان نامرغوب و سایر اقدامات برای کاهش هزینه استفاده کرد.

۲. شکست بازار

در مواقعی، اقتصاد بازار آزاد می‌تواند از کنترل خارج شود و عواقب ناگواری در پی داشته باشد. نمونه‌های شکست بازار شامل رکود بزرگ دهه ۱۹۳۰ و سقوط بازار املاک و مستغلات است که در سال ۲۰۰۸ اتفاق افتاد. شکست‌های بازار می‌تواند منجر به پیامدهای مخربی مانند بیکاری، بی‌خانمانی و از دست دادن درآمد شود. تمام محدودیت‌ها در free-market از تهدیدهای ضمنی یا صریح استفاده می‌کنند. مثال‌های رایج عبارتند از: ممنوعیت مبادلات خاص، مالیات، مقررات، دستورات با شرایط خاص در بورس، الزامات صدور مجوز، نرخ‌های ارز ثابت، رقابت از طریق خدمات ارائه‌شده عمومی، کنترل‌های نرخ و سهمیه‌بندی در تولید، خرید کالا یا شیوه‌های استخدام کارمند. توجیهات رایج برای محدودیت‌های تحمیلی سیاسی بر بازارهای آزاد عبارتند از: ایمنی مصرف‌کننده، انصاف بین گروه‌های مختلف دارای مزیت یا محروم در جامعه و تامین کالاهای عمومی. توجیه ظاهری هرچه که باشد، شرکت‌های تجاری و سایر گروه‌های ذینفع در جامعه اغلب برای شکل دادن به این محدودیت‌ها به نفع خود در پدیده‌ای به نام رانت، لابی می‌کنند. وقتی رفتار بازار آزاد تنظیم می‌شود، دامنه free-market محدود می‌شود اما معمولا به‌طور کامل حذف نمی‌شود و مبادلات داوطلبانه ممکن است همچنان در چارچوب مقررات دولتی انجام شود.

برخی مبادلات نیز ممکن است با نقض قوانین و مقررات دولتی در مورد بازارهای غیرقانونی انجام شوند که ممکن است به نوعی نسخه زیرزمینی بازار آزاد تلقی شود. با این حال، free-market هنوز به شدت محدود است، زیرا در یک بازار غیرقانونی، رقابت اغلب به شکل درگیری خشونت‌آمیز بین گروه‌های رقیب تولیدکنندگان یا مصرف‌کنندگان در مقابل رقابت در بازار آزاد یا رقابت رانت جویانه از طریق سیستم سیاسی ظاهر می‌شود. در نتیجه، در یک بازار غیرقانونی، مزیت رقابتی به سمت کسانی سرازیر می‌شود که از مزیت نسبی در خشونت برخوردارند، بنابراین رفتار انحصاری یا انحصارطلبانه محتمل است و با بیرون راندن بازیگران ضعیف‌تر از بازار، موانع ورود زیاد است.