برندگان و بازندگان پول در آینده چه کسانی هستند؟

دکتر فرهاد نیلی، به نقل از اکونومیست در ۲ اکتبر، با اشاره به کتاب اسکناس‌ها را از بین ببرید، در مورد آینده‌های ممکن پول صحبت کرده است. پروفسور پراساد نویسنده این کتاب است.

پروفسور پراساد استاد دانشگاه و مسئول بخش مالی تحقیقات صندوق بین‌المللی پول بوده است. وی آشنا به اقتصاد حدودا ۱۷۰ کشور و نظام مالی آنها است، بنابراین پروفسور با حوزه تحول در نظام پولی کاملا آشناست و حاصل این تجربیات در غالب کتاب اشاره شده، منتشر شده است.

این کتاب تصویری را نشان می‌دهد که در واقع اقتصادها هم‌اکنون در ابتدای یک پارادایم شیفت بزرگ نظام پولی جهان هستند و با چند موج مواجه‌اند. موج اول و بخشی از آن دیجی تایز شدن در نظام پولی در جهان است. موج دوم مربوط به فناوری است، به نظر می‌رسد فناوری در آینده کشورها را بی‌نیاز از نظام بانکداری کنونی خواهد کرد. این موج‌ها بستگی بالایی به واکنش بازیگران اصلی دارد.

رونمایی از سه بازیگر اصلی بازار پول

۳ بازیگر اصلی وجود دارد. اولین گروه فین‌تک‌ها هستند. این گروه در واقع نوآوران فناوری مالی و بازیگران باهوشی هستند، بازار را خوب می‌شناسند و میراث نظام بانکداری دست‌های آنها را نبسته است. ریسک پذیرند و دانش بالایی دارند. آنها خود را ملزوم به محدود شدن در نظام بانکی نمی‌کنند. کل نظام مالی دستخوش تغییراتی است که آنها ایجاد کرده‌اند. فین‌تک‌ها اهمیت بالایی دارند و بازیگران اثرگذاری هستند، اما با این وجود قادر به تغییر نخواهند بود و در واقع زمین لرزه‌های که کل نظام بانکی را تغییر می‌دهد حاصل کار آنها نیست.

گروه دوم غول‌های دیجیتال مانند فیسبوک و آمازون را تشکیل می‌دهد. آنها توان ایجاد پول در نظام بانکی داخلی خود دارند، به‌‌طوری‌که در این نظام، توکن اختصاصی عرضه کنند و تمام تراکنش‌های داخلی خود را به آن سمت سوق دهند.در صورت وقوع همچنین اتفاقی، می‌توان انتظار ایجاد زمین‌لرزه‌هایی را داشت.

در بعضی موارد برای کاربردی شدن یک وسیله نیاز به پذیرش و استفاده بیشتر از آن است. به‌طور مثال در صورتی‌که تنها یک فرد از تلفن همراه استفاده کند و بقیه افراد تمایلی به آن نداشته باشند، حتی با وجود مفید بودن آن، کاربرد و کارایی آن به شدت در سطح پایینی قرار می‌گیرد. این موضوع انعکاسی از اثر شبکه‌ای است. اثر شبکه‌ای به این معناست که زمانی که از یه کالا یا خدمت بیشتر استفاده شود جذابتر خواهد شد. پول یکی از مظاهر اثر شبکه‌ای است. اگر توکن آمازون یا فیسبوک به قدری گسترده شود که همگان از آن استفاده کنند، می‌توانند عملا نظام بانکی و بانک مرکزی را دور بزنند و حتی پول بدون پشتوانه منتشر کنند.

در گذشته فیسبوک مجبور شد پول مختص به خود را با پشتوانه منتشر کند اما از نظر فنی بی‌نیاز بود از آن بود.

سومین بازیگران بانک‌های مرکزی هستند. این‌که بانک‌های مرکزی به این شناخت برسند که با چه آینده‌ای رو به رو می‌شوند اهمیت بالایی دارد

سه موضع بانک‌های مرکزی

در شرایط کنونی بانک‌های مرکزی سه موضع متفاوت می‌توانند داشته باشند:

۱- راهکار اول این است که بانک مرکزی بر اقتدار قانونی خود سماجت و پافشاری ‌کنند، تا اینکه زمین لرزه ایجاد شده و ارکان آن را تکون دهد. این شرایط، احتمالا بانک‌های مرکزی را با یک بحران مواجه خواهد کرد.

۲- حالت دوم این است که بانک‌های مرکزی زمین بازی را واگذار و تسلیم بخش خصوصی کنند و منفعلانه در مقابل موج فناوری دستها را بالا ببرند.

۳- در حالت سوم بانک‌های مرکزی از فناوری استقبال خواهند کرد. از این طریق آنها فناوری را به کار خواهند گرفت و اقتدار خود را نه فقط به پشتوانه ابزارهای سنتی بلکه به پشتوانه ابزاری‌های جدید نیز به کار بگیرند و قلمرو خود را بازتعریف کنند.

کل نظام پولی، سیاست پولی و بانک مرکزی باز تعریف خواهد شد.

بزرگترین دغدغه نظام پولی و بانک مرکزی، دغدغه سیاست‌گذاری است. در این بین مهم‌ترین ابزار بانک مرکزی در اقتصاد کلان را نرخ بهره تشکیل می‌دهد. نرخ بهره هزینه فرصت نگهداری پول توسط بانک تجاریست. اگه بانک تجاری و بانک مرکزی تنها بازیگران عرصه پول نباشند، عملا کارکرد نرخ بهره از بین خواهد رفت. بنابراین از آنجایی که احتمال وقوع این موضوع در دهه‌های آینده وجود دارد، می‌توان پیش‌بینی کرد که مهم‌ترین ابزار بانک مرکزی از نقش خود دور خواهد شد و درنتیجه در این زمان بانک مرکزی عملا از صحنه خارج می‌شود.-

کاهش سهم پول فیزیکی

در حال حاضر سهم پول فیزیکی کم شده اما پارادایم شیفت اتفاق نیافتاده است. هم‌اکنون تنها دو درصد از حجم پول درگردش، پول فیزیکی است. پول در بانک مرکزی در دو لایه خرده و عمده فعال است. در خرده فروشی از همه نوع پول نقد و اسکناس و... می‌توان استفاده کرد،مشخص است که حجم بالایی از پول در لایه عمده در حال استفاده است

اما همین دو درصد پول فیزیکی هزینه بالایی ایجاد می‌کند. هزینه‌هایی مانند هزینه تامین امنیت چاپ‌خانه، نقل و انتقال، چاپ پول و....

این دو درصد نقش بی‌بدیل بانک‌های مرکزی را در تمام تراکنش‌ها و تسویه آنها منعکس می‌کند.

در کتاب گفته شده، موضوع از بین‌بردن پول را مطرح می‌کند و اصطلاحا بیان می‌کند که که پول‌ها را بکش. در واقع در این کتاب به حذف پول‌های فیزیکی اشاره دارد و اعتقاد دارد که دیر یا زود پول به شکل کنونی از بین‌ خواهد رفت.

ورود رمزارزها و تغییر نظام پولی چه تاثیری بر بیزینس خواهد داشت؟

در واقع هیچ کسب و کاری نیست که تغییر پول بر روی اون تاثیر نداشته باشه. همه آنها دستخوش تغییر خواهند شد به‌خصوص کسب و کارهایی در حوزه پرداخت، فعال هستند.