طرح جدید در راه است | مالکان خانه‌های خالی نقره‌داغ می‌شوند؟

بازار مسکن ایران در سال‌های اخیر با چالش‌های متعددی روبه‌رو بوده است؛ از افزایش بی‌رویه قیمت‌ها گرفته تا رکود معاملات و کاهش توان خرید خانوارها. یکی از ابزارهایی که دولت و کارشناسان برای تنظیم این بازار پیشنهاد کرده‌اند، مالیات بر خانه‌های خالی است. هدف اصلی این طرح، عرضه واحدهای مسکونی خالی به بازار و جلوگیری از احتکار ملک توسط مالکان است. فرشید ایلاتی، کارشناس ارشد بازار مسکن، در تازه‌ترین اظهارات خود تأکید کرده است که این مالیات نباید صرفاً به‌عنوان منبع درآمدی دیده شود، بلکه باید نقش تنظیم‌گر بازار را ایفا کند.

مالیات بر خانه‌های خالی؛ ابزار تنظیم‌گر نه درآمدی

ایلاتی معتقد است که نگاه درآمدی به مالیات بر خانه‌های خالی اشتباه است. این پایه مالیاتی در اصل برای تنظیم بازار مسکن طراحی شده تا مالکان را مجبور کند واحدهای خالی خود را وارد چرخه عرضه کنند. او توضیح داد که در فرآیند سیاست‌گذاری، پیشنهاداتی مطرح شد مبنی بر اینکه نرخ مالیات باید بسیار بالا باشد؛ حتی در سطحی مانند ۳۰ درصد ارزش ملک. چنین نرخی می‌توانست مالکان را به‌شدت تحت فشار قرار دهد و مانع از احتکار واحدهای مسکونی شود.

در حال حاضر، مالیات بر خانه‌های خالی به‌صورت درصدی از مالیات بر اجاره ملک محاسبه می‌شود؛ به‌صورت ۶ برابر، ۱۲ برابر و ۱۸ برابر مالیات بر اجاره. اما تجربه دو سال اخیر نشان داده است که این روش کارآمدی لازم را نداشته و نتوانسته تأثیر جدی بر عرضه واحدهای خالی بگذارد.

ناکارآمدی مدل فعلی و پیشنهاد نرخ ۳۰ درصدی

عملکرد دو سال گذشته نشان می‌دهد که مدل فعلی مالیات بر خانه‌های خالی نتوانسته اهداف مورد نظر را محقق کند. بسیاری از مالکان همچنان ترجیح می‌دهند واحدهای خود را خالی نگه دارند، زیرا میزان مالیات به‌اندازه‌ای نیست که آن‌ها را مجبور به عرضه کند. ایلاتی تأکید کرد که اگر نرخ مالیات بر اساس ۳۰ درصد ارزش روز ملک تعیین می‌شد، امکان «نقره‌داغ کردن» مالکان وجود داشت و آن‌ها ناچار می‌شدند واحدهای خود را وارد بازار کنند.

این پیشنهاد در واقع نسخه‌ای برای سقوط آزاد قیمت مسکن محسوب می‌شود؛ زیرا با افزایش عرضه، تعادل میان عرضه و تقاضا برقرار می‌شود و قیمت‌ها به‌طور طبیعی کاهش پیدا می‌کنند. کارشناسان معتقدند که اجرای چنین طرحی می‌تواند یکی از مؤثرترین ابزارها برای کنترل بازار مسکن ایران باشد.

پیامدهای احتمالی اجرای مالیات سنگین بر خانه‌های خالی

اجرای مالیات سنگین بر خانه‌های خالی می‌تواند پیامدهای متعددی برای بازار مسکن داشته باشد:

• افزایش عرضه واحدهای مسکونی: مالکان برای فرار از مالیات سنگین مجبور می‌شوند خانه‌های خود را اجاره دهند یا بفروشند.

• کاهش قیمت‌ها: با افزایش عرضه، تعادل بازار برقرار می‌شود و قیمت‌ها روند نزولی پیدا می‌کنند.

• کاهش سوداگری: مالکان دیگر نمی‌توانند با احتکار ملک، از افزایش قیمت‌ها سود ببرند.

• افزایش دسترسی خانوارها به مسکن: خانوارهای بیشتری قادر خواهند بود با قیمت مناسب‌تر خانه تهیه کنند.

البته اجرای چنین طرحی نیازمند زیرساخت‌های دقیق، شفافیت اطلاعات و همکاری دستگاه‌های مختلف است. بدون این پیش‌شرط‌ها، امکان دارد طرح با مقاومت مالکان یا مشکلات اجرایی مواجه شود.

نتیجه‌گیری

طرح مالیات بر خانه‌های خالی اگر به‌صورت جدی و با نرخ بالا اجرا شود، می‌تواند یکی از مؤثرترین ابزارها برای تنظیم بازار مسکن ایران باشد. تجربه دو سال اخیر نشان داده است که مدل فعلی کارآمد نیست و نتوانسته مالکان را به عرضه واحدهای خالی مجبور کند. پیشنهاد کارشناسان برای تعیین نرخ ۳۰ درصد ارزش روز ملک می‌تواند نسخه‌ای برای سقوط آزاد قیمت مسکن باشد؛ زیرا عرضه افزایش می‌یابد و قیمت‌ها کاهش پیدا می‌کنند. در شرایطی که بازار مسکن با رکود و گرانی دست‌وپنجه نرم می‌کند، اجرای چنین سیاستی می‌تواند امید تازه‌ای برای خانوارهای ایرانی در مسیر خانه‌دار شدن ایجاد کند.