چشم ایران در خطر است

سخنگوی صنعت آب کشور، عیسی بزرگ‌زاده، در نشست خبری اخیر خود، اطلاعات کلیدی و نگران‌کننده‌ای را درباره وضعیت منابع آبی ایران در سال آبی ۱۴۰۳-۱۴۰۴ فاش کرد که حکایت از ورود کشور به یکی از سخت‌ترین دوره‌های کم‌آبی ۵۸ سال گذشته دارد. آمارهای منتشر شده نشان‌دهنده کاهش چشمگیر بارش‌ها و ورودی به سدها، وضعیت قرمز در برخی استان‌ها و تنش آبی شدید در کلان‌شهرهاست.

شوک بزرگ: ایران در بدترین کم‌آبی ۵۸ سال اخیر فرو رفت! طبق اعلام سخنگوی صنعت آب، بارش کلی در سال جاری به ۱۵۲ میلی‌متر رسیده است که این رقم ۳۹ درصد کمتر از میانگین بلندمدت و حدود ۴۰ درصد کمتر از سال آبی گذشته است. این کاهش بارش، مستقیماً بر ورودی به سدهای کشور تأثیر گذاشته است.

کاهش ۴۲ درصدی ورودی سدها: آب کشور نصف شد؛ بحران اقتصادی در راه است؟ ورودی به سدها در سال آبی جاری تنها ۲۴ میلیارد و ۶۹۰ میلیون مترمکعب بوده است، رقمی که ۴۲ درصد نسبت به سال گذشته (۴۲ میلیارد و ۴۶۰ میلیون مترمکعب) کاهش نشان می‌دهد. این وضعیت سبب شده تا حجم فعلی مخازن سدها به ۱۸ میلیارد و ۷۶۰ میلیون مترمکعب برسد که ۲۴ درصد کمتر از سال گذشته است. در نتیجه، درصد پرشدگی سدها تنها به ۳۶ درصد رسیده است.

بحران سدها: تهران در آستانه “حجم مرده” با ذخیره ۲۵۸ میلیون مترمکعبی آب

سدهای تهران خالی شدند: سد لار فقط ۲ درصد آب دارد! وضعیت سدهای پایتخت بیش از سایر نقاط هشداردهنده است. حجم فعلی ذخایر آبی سدهای تهران تنها ۲۵۸ میلیون مترمکعب است، در حالی که این رقم در سال گذشته ۴۸۵ میلیون مترمکعب و در میانگین بلندمدت ۶۱۸ میلیون مترمکعب بوده است. این کاهش چشمگیر، درصد پرشدگی سدهای تهران را به سطوح بحرانی کشانده است: امیرکبیر ۱۵%، لتیان ۲۵%، لار ۲%، طالقان ۴۱% و ماملو ۸%.

مصرف مردم ناجی شد: چطور ۱۴.۵٪ صرفه‌جویی تابستان تهران را نجات داد؟ با وجود این ذخایر اندک، مدیریت مصرف ۱۴.۵% کمتر در مردادماه و تکمیل فاز اول انتقال آب از سد طالقان که ۲.۵ مترمکعب بر ثانیه به ظرفیت تأمین آب پایتخت افزود، توانسته تا حدودی از بحران جلوگیری کند. پیش‌بینی می‌شود فاز دوم انتقال آب طالقان نیز تا پایان مهرماه تکمیل شود.

کلان‌شهرها در تیررس

زنگ خطر خوزستان و هرمزگان: بارش‌ها بیش از ۵۰ درصد سقوط کرد. استان‌های سیستان‌وبلوچستان، هرمزگان، بوشهر و خوزستان در میان استان‌های بحرانی قرار دارند که با کسری بارش بیش از ۵۰% مواجه بوده‌اند. فارس، یزد، تهران، اصفهان و چند استان دیگر نیز کاهش بارش بین ۳۰% تا ۵۰% را تجربه کرده‌اند.

. احیای ارومیه در گرو اصلاح کشت کشاورزی

هیرمند در کما: فقط ۱۱۹ میلیون مترمکعب آب؛ چرا همسایه خلف وعده کرد؟ وضعیت رودخانه هیرمند نیز نگران‌کننده است؛ دریافت تنها ۱۱۹ میلیون مترمکعب آب در سال آبی گذشته (نرمال ۸۲۰ میلیون مترمکعب)، عمق فاجعه را نشان می‌دهد. ایران آمادگی خود را برای کمک فنی به منظور اصلاح بند کمال‌خان اعلام کرده است.

فاجعه فرونشست: ۴۲۷ دشت کشور ممنوعه شدند؛ زمین می‌لرزد! در حالی که بحران کم‌آبی بر منابع سطحی فشار می‌آورد، فرونشست زمین به عنوان یک تهدید خاموش، گسترش یافته است. بیش از ۳۵۰ دشت از مجموع ۶۰۹ دشت کشور، دچار فرونشست شده‌اند که نتیجه برداشت بی‌رویه و بیش از ظرفیت تغذیه سفره‌های زیرزمینی است. ۴۲۷ دشت نیز در وضعیت ممنوعه یا بحرانی قرار دارند.

معمای دریاچه ارومیه: چرا میلیاردها تومان هزینه شد ولی مصرف کشاورزی کاهش نیافت؟ احیای دریاچه ارومیه امکان‌پذیر است، اما اجرای برنامه به دلیل عدم کاهش ۴۰ درصدی مصارف کشاورزی شکست خورد (افزایش سطح زیرکشت رخ داد). احیا نیازمند کاهش ۳۱ هزار هکتار کشت کم‌بازده و جایگزینی ۲۵ هزار هکتار یونجه‌کاری با محصولات راهبردی است (صرفه‌جویی احتمالی ۴۷۵ میلیون مترمکعب آب).

پیش‌بینی پاییز: کم‌بارشی و افزایش دما. سازمان هواشناسی پیش‌بینی کرده است که پاییز امسال نیز با شرایط کم‌بارشی و افزایش دما همراه خواهد بود.

تکنیک ابر سیاه: بارورسازی ابرها چقدر می‌تواند باران بیاورد؟ (پاسخ: ۵ تا ۱۵ درصد). برنامه پنج‌ساله بارورسازی ابرها دنبال می‌شود و پیش‌بینی می‌شود در مناطق پرتنش ۵ تا ۱۵ درصد افزایش بارش حاصل شود. با این حال، این منبع برای آب شرب (با نیاز اطمینان ۹۷%) لحاظ نمی‌شود.

کشاورزی: برآورد دسترسی به ۵۰ میلیارد مترمکعب آب برای کشاورزی در سال جاری (برنامه‌ریزی فعلاً فقط برای پاییز).

تکمیل طالقان: فاز دوم طالقان تا پایان مهرماه تکمیل می‌شود (افزایش ظرفیت ۲.۵ مترمکعب بر ثانیه).

برنامه هفتم توسعه: پیش‌بینی کاهش ۱۵ میلیارد مترمکعبی برداشت کشاورزی، نیازمند پشتوانه اجرایی در بودجه ۱۴۰۵ و ابزارهای جایگزین معیشتی برای کشاورزان (مانند املاک، سهام یا مشارکت در آزادسازی دشت‌ها).