بسته شدن تمام درهای تجارت الکترونیک

تجارت الکترونیک، یکی از مولفه‌ها و ویژگی‌های جهان مدرن امروز است و بسیاری از کشورها، تحت‌تاثیر این نوع تجارت قرار گرفته‌اند. ایران نیز بسته به شرایط و موقعیت خود، تا حدی پذیرای فرآیند تجارت الکترونیک بود، اما در چند مدت اخیر، روند رو به رشد تجارت الکترونیک در کشور دچار دست‌انداز شد. طی ماه‌های اخیر شاهد تشدید محدودیت‌های اینترنتی و فیلترشدن پلتفرم‌های مختلف در این فضا بودیم. یکی از کاربردهای مهم پلتفرم‌های جهانی مانند اینستاگرام، شکل‌گیری کسب‌وکارهای مختلف و متنوع بر این بستر بود که در مدت زمانی کوتاه، این فعالیت‌های اقتصادی در ابعاد مختلف رشد یافتند.

پس از فیلتر شدن اینستاگرام، آینده کسب‌وکارهایی که تنها در فضای مجازی فعالیت داشته و فضای عرضه در بازار سنتی را نداشته‌اند، مبهم شد و این مسئله نگرانی‌های زیادی را به‌همراه داشت. با شیوع پاندمی کرونا، نیازهای مردم بر بستر اینترنت و تجارت الکترونیک تامین شد. همین مسئله اعتماد افراد به کسب‌وکارهای حاضر در فضای مجازی را بیشتر کرد و به‌دنبال آن، بسیاری از مشاغل، حتی مشاغلی که حضور فیزیکی در بازار دارند نیز ، در بستر اینترنت مشغول به کار شدند. به فراخور توسعه کسب‌وکارهای مجازی و استقبال مردم از آنها، صاحبان مشاغل، سرمایه‌گذاری بیشتری بر فعالیت‌های خود کردند و توسط بسیاری از تولیدی‌ها، مواد اولیه و کالاهای بیشتری برای پاسخ به نیاز بازار تهیه و بنابراین، سرمایه افراد بیشتر درگیر توسعه مشاغل در فضای مجازی شد و این اقدامی حائزاهمیت است. پس از ایجاد محدودیت‌ها و فیلترینگ‌های جدید، روند روبه‌رشد بسیاری از کسب‌وکارهای مجازی به‌ویژه مشاغل خرد و خانگی، متوقف شد و بیشتر آنها زیان مالی و اعتباری را متحمل شدند. نبود بازار مناسب برای تبلیغات و فروش، صاحبان کسب‌وکارها را درگیر ضرر کرد، حتی کسب‌وکارهایی که فروش حضوری نیز داشتند، از فضای مجازی و اینستاگرام برای اجرای کمپین‌های تبلیغاتی موثر استفاده می‌کردند و با فیلتر شدن این پلتفرم، بستر مهم تبلیغاتی خود را از دست دادند. ایجاد آگاهی برند برای مخاطب در شبکه‌های اجتماعی، حائزاهمیت است، چرا که این اقدام سرمایه کمتری نسبت به تبلیغات شهری، چاپی و تلویزیونی می‌طلبد و کسب‌وکارها ارتباط بهتری را می‌توانند با مخاطب برقرار کنند.پس از اجرایی شدن گسترده فیلترینگ بر شبکه اجتماعی اینستاگرام، دولت کسب‌وکارها را به استفاده از پلتفرم‌های داخلی و وب‌سایت‌ها برای تبلیغ، فروش و فعالیت اقتصادی فراخواند. در ابتدا یکی از مزایای مهم پتلفرم‌های معروف، پرمخاطب بودن آنهاست. تبلیغ و عرضه کالا در بستر و ویترینی که هیچ بیننده‌ای ندارد، چه فایده‌ای می‌تواند برای کسب‌وکارها داشته باشد؟ در ارتباط با وب‌سایت نیز باید گفت تمامی صاحبان مشاغل، علاقه یا حتی بودجه مالی مناسبی برای راه‌اندازی سایت ندارند. هرچند، دارا بودن یک وب‌سایت حرفه‌ای و تخصصی برای رشد همه کسب‌وکارها الزامی است، اما برخی مشاغل ممکن است در حال ‌حاضر شرایط راه‌اندازی آن را نداشته باشند. البته مشکلات راه‌اندازی وب‌سایت برای کسب‌وکارها به اینجا ختم نمی‌شود. دولت شرط دارا بودن اینماد برای سایت‌ها را قرار داده است که این مسئله به‌نوبه خود یک مانع جدی دیگر در مسیر رشد تجارت الکترونیک و فعالیت‌ها در بسترهای آنلاین محسوب می‌شود. اینماد به‌طورمستقیم به سیستم بانکی متصل است و دولت هر زمان که احساس کند، تخلفی انجام گرفته، اینماد را غیرفعال و حساب بانکی کسب‌وکار را مسدود می‌کند. روند آزاد کردن حساب بانکی نیز یک فرآیند زمانبر است و به‌راحتی انجام نمی‌شود.

به‌طورکلی، نمی‌توان شرایط تجارت الکترونیک در ایران را مثبت توصیف کرد. مسدود شدن فضاهای پرمخاطب برای مردم و کسب‌وکارها، سرعت پایین اینترنت، محدود شدن فعالیت‌ها در بسترهای اینترنتی و سایر موارد این‌چنینی، حکایت از نامناسب بودن و بی‌ثباتی وضعیت تجارت الکترونیک در ایران دارد. بدون اصلاح این مشکلات، نمی‌توان به آینده فعالیت کسب‌وکارهای مجازی امیدوار بود.