گام بلند سازمان زمین‌شناسی در تحقق نقشه راه معدن

نقشه راه توسعه و توانمندسازی معادن و صنایع معدنی ایران، در قالب یک برنامه چهارساله از سال ۱۳۹۷ تا سال ۱۴۰۰ در قالب یک برنامه چهارساله در سال ۹۷ ابلاغ شد. تدوین نقشه راه معادن بر پایه شناسایی ظرفیت‌ها و مزیت‌های معادن و صنایع معدنی کشور و چشم‌انداز بازارهای جهانی و همچنین براساس نگاه راهبردی و کلان به جایگاه معادن و صنایع معدنی در اقتصاد ملی صورت گرفت. بر همین اساس برای هر یک از سازمان‌ها در اجرای این نقشه راه از جمله معاونت معدنی وزارت صمت، ایمیدرو و سازمان زمین‌شناسی وظایفی تعیین شد تا منطبق بر آن سیاست‌های نقشه راه معادن را عملیاتی کنند.

با توجه به اینکه از تدوین و ابلاغ نقشه راه معادن ۳ سال می‌گذرد و سال آینده نیز سال نهایی آن است، گفت‌وگویی با علیرضا شهیدی، رئیس سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات‌ معدنی در ارتباط با اجرای برخی از مأموریت‌های این سازمان در اجرای این نقشه راه، ترتیب داده‌ایم که در ادامه خواهید خواند.

نقشه راه و مأموریت‌های سازمان زمین‌شناسی

علیرضا شهیدی گفت: اجرای نقشه راه معدن دارای ۷۲ سیاست است که از این میان اجرای ۱۳ سیاست بر عهده سازمان زمین‌شناسی گذاشته شد که البته اجرای این اقدامات به صورت جاری در سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی در حال انجام بود. یکی از بندهای مهم نقشه راه درباره سازمان زمین‌شناسی، تأمین منابع مالی این سازمان بود. بر طبق این بند در صورتی که منابع مالی برای انجام سیاست‌های نقشه راه در اختیار سازمان زمین‌شناسی قرار گیرد این سازمان موظف به انجام آن است به همین منظور بر اساس منابع در اختیار ما که حتی بیشتر از منابعی که از طرف وزارت صمت معین شده بود در اختیار ما قرار گرفت و ما توانستیم برنامه‌های خود را پیاده و اجرا کنیم.

توجه به تقویت بخش خصوصی

رئیس سازمان زمین‌شناسی درباره بسترهای مناسب و تقویت بخش خصوصی گفت: این سازمان با توجه به اینکه در زمینه زمین‌شناسی و اکتشافات مواد معدنی فعالیت دارد تعداد زیادی پهنه و مناطق امیدبخش در اختیار داشت که نسبت به آزادسازی آن‌ها اقدامات لازم صورت گرفت. همچنین پروانه اکتشاف و گواهی کشف سازمان زمین‌شناسی نیز از طریق مزایده به بخش خصوصی واگذار شد و توانست زمینه فعالیت بیشتر بخش خصوصی را مهیا کند.

وی ادامه داد: یکی دیگر از اقدامات ما که از وظایف حاکمیتی به شمار می‌رود مانند تهیه نقشه‌های زمین‌شناسی یا نقشه‌های ژئوشیمی و... را از طریق مناقصه در اختیار بخش خصوصی قرار دادیم.

توجه به آموزش نیروی انسانی

شهیدی درباره آموزش نیروی انسانی افزود: به منظور به روزرسانی اطلاعات جوانان آماده به کار، این سازمان در حد توان خود اقدام به برگزاری کارگاه‌ها و دوره‌‌های آموزشی، سخنرانی‌های علمی، تخصصی کرده است.

شناسایی آب‌های غیرمتعارف

شهیدی در ارتباط با اقدامات سازمان زمین‌شناسی در زمینه شناسایی منابع آبی غیرمتعارف مناطق معدنی گفت: منظور از آب‌‌های غیرمتعارف آب کارست است که غیر از آب رودخانه‌ها و جاهای دیگر است، کارست‌ها در واقع حفراتی در خلل و فرج زمین هستند که در داخل سنگ‌های کربناتی شکل می‌گیرد و هنگامی که بارندگی اتفاق می‌افتد این آب‌ها در داخل زمین و در منافذ کوچک تا بزرگ جذب شده و مانند مخزن عمل می‌کنند. از آب‌های کارست در بسیاری از کشورهای پیشرو به عنوان منبعی برای تأمین آب شرب مورد استفاده قرار می‌‌گیرد. در کشور ما و  در برخی شهرها همچون شیراز برای تامین بخشی از آب شرب از آب کارستی استفاده می‌شود که از قدیم نیز وجود داشته است. بر اساس نقشه راه، سازمان زمین‌شناسی مکلف شد تا منبع جدید آبی به غیر از آب شرب برای استفاده در صنعت و معدن بیابد و آب‌های غیرمتعارف را کشف کند، در همین راستا سازمان زمین‌شناسی این کار را به صورت استانی در ۴ استان خراسان‌جنوبی، سیستان و بلوچستان، کرمان و یزد انجام داد و نقشه‌ آب‌های کارستی را تدوین کرد.

وی ادامه داد در شناسایی آب‌های غیرمتعارف ما بر اساس اولویت و استان به استان و منطقه به منطقه حرکت می‌کنیم ضمن اینکه شاید در همه مناطق کشور به‌عنوان‌مثال استان‌های پر باران نیازی به شناسایی این منابع نباشد. از این رو تمرکز ما بر روی استان‌های کم باران و همچنین دارای منابع آبی محدود، پررنگ‌تر است.

چابک‌سازی سازمان زمین‌شناسی در اندازه استانداردهای بین‌المللی

وی درباره چابک‌سازی سازمان زمین‌شناسی و ارتقای کیفی آن در حد استانداردهای بین‌المللی گفت: سازمان زمین شناسی توسط سازمان ملل متحد تاسیس شد. از ابتدای شروع این سازمان در کشور ارتباطات بین‌المللی خوبی با جهانی داریم و علی‌رغم تغییرات سیاسی در کشور، تحریم‌ها نتوانسته تأثیرات زیاد در روابط بین‌الملل ما در بحث زمین‌شناسی داشته باشد.

شهیدی ادامه داد: در راستای اهداف نقشه راه، دوسال پیش در تفاهم‌نامه‌ با دانشگاه سوربن فرانسه، مقرر شد تا ۱۲ نفر از نیروهای این سازمان برای دریافت مدرک PHD در این دانشگاه پذیرش شوند و همچنین به‌منظور افزایش توانمندی‌های کارشناسان نیز با همکاری یکدیگر کارگاه‌های آموزشی برپا کنیم. در انعقاد قرارداد دیگری با دانشگاه پاریس ۶ نیز مقرر شد تا نقشه راه سه‌بعدی کشور برای انجام اکتشافات تهیه شود. درحال‌حاضر نیز در حال مذاکره با کانادا برای تهیه نقشه متالوژنی زون ارومیه-دختر هستیم که این اتفاق می‌تواند راهگشای خوبی در جهت تشخیص منابع معدنی و اکتشافات ذخایر پنهان ما باشد.

اهمیت بارگذاری اسناد در پایگاه داده‌های علوم زمین

وی درباره اینکه مطابق آیا بنا بر نقشه راه تمامی مراحل شناسایی و پی‌جویی توسط سازمان زمین‌‌شناسی انجام می‌شود یا خیر؟ گفت: هدف از واگذاری اقدامات شناسایی و پی‌جویی به سازمان زمین‌شناسی جلوگیری از دوباره کاری و تکرار کارها توسط سازمان‌ها و ارگان‌ها بود. متأسفانه این اتفاق نیفتاد و ما می‌بینیم که بسیاری از سازمان‌ها به‌موازات ما این کار را انجام می‌دهند هرچند که در این ارتباط نیز سازمان زمین‌شناسی حساسیتی روی این موضوع ندارد اما ما بارها از سازمان‌ها و ارگان‌هایی که کار شناسایی و پی‌جویی را انجام می‌دهند درخواست کرده‌ایم که یک نسخه از اسناد خود را در پایگاه علوم زمین بارگذاری کنند.

رئیس سازمان زمین‌شناسی در پایان به موضوع داده‌های سازمان زمین‌شناسی اشاره کرد و گفت: تمامی اطلاعات تولیدی توسط سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی در پایگاه داده‌های علوم زمین قرار می‌گیرد و همه می‌توانند به صورت رایگان از آن استفاده کنند.