قرارداد هوشمند چیست؟ بررسی کامل ویژگی‌های منحصر‌به‌فرد Smart Contract

آشنایی با مفهوم قرارداد هوشمند

قرارداد هوشمند، نوعی پروتکل با سیستم عملکردی اتوماتیک و خودکار است، که مبنی‌بر قوانین و شرایط خاص اداره می‌شود. اگر بخواهیم به ساده‌ترین حالت ممکن، اسمارت کانترکت را معرفی کنیم، باید بگوییم، که سیستم عملکردی این پروتکل‌، دقیقاً مشابه دستگاه‌های خودکار فروش آبمیوه است. همان‌طور که شما در خرید آبمیوه، از این دستگاه‌های خودکار آبمیوه‌فروشی، نیازی به شخص فروشنده نداشته و با پرداخت پول می‌توانید آبمیوه خود را دریافت کنید؛ با استفاده از قراردادهای هوشمند نیز بدون وجود شخص سوم، می‌توانید با شخص دیگری که توافق کرده‌اید، معامله کنید. در قرارداد هوشمند مانند سایر قراردادها، شرایط لازم برای توافق طرفین معامله و خرید و فروش مشخص می‌شود. بزرگ‌ترین تفاوت بین قراردادهای هوشمند و سنتی این است، که در این نوع قراردادها کلیه شرایط به‌صورت کد، بر روی یک شبکه بلاک‌چین اجرا می‌شود.

تعریف تخصصی Smart Contract

همان طور که والکس نیز درباره قرارداد هوشمند نوشته است، قرارداد هوشمند (Smart contract) پروتکلی است که مانند اپلیکشن‌ها توسط برنامه‌نویسان، کدنویسی شده و در صورت اجرای درست و دقیق تمام مفاد آن، به اجرا در می‌آید. شرایط انجام این قراردادها قبل از اجرا به‌طور کامل و دقیق کدنویسی و سپس بر بستر فناوری بلاکچین که یک دفتر کل توزیع شده‌ و غیرمتمرکز است اجرا می‌شوند. حتما می‌دانید اطلاعات در بلاکچین بین تمام اعضای آن توزیع می‌شود و پس از انتشار در شبکه غیرقابل تغییر است. بنابراین قرارداد هوشمند پس از انتشار، تحت هیچ شرایطی قابل تغییر نیست. همچنین هیچ‌کس نمی‌تواند قرارداد هوشمند را پس از اجرا و قبل از موعد انقضا، متوقف کند.

اسمارت کانترکت، پروتکلی هوشمند است، که دقیقاً مانند اپلیکیشن‌ها، ازطریق عملیات کدنویسی، تنظیم و اجرا می‌شود. کلیه شرایط انجام قرارداد در این نوع سیستم‌ها، پیش از اجرا، کدنویسی‌شده و سپس در بستر بلاک‌چین (دفتر کل توزیع) اجرا می‌شوند. در‌واقع فناوری بلاک‌چین، ماهیتی غیر‌متمرکز داشته و به همین جهت، فرایند معامله در قراردادهای هوشمند، کاملاً ایمن و سریع است. در حقیقت قراردادهای هوشمند، ایده اصلی بیت‌ کوین را گسترش داده و نقش بسزایی در معرفی ارزهای دیجیتال به جهان دارند. به زبان ساده‌تر، قرارداد هوشمند، کد برنامه‌نویسی خاصی دارد، که این کد، دستوراتی را روی بلاک‌چین پیاده می‌کند. هر یک از این دستورات، در شرایط خاصی در فرایند معاملات اجرا می‌شوند، تا معامله به شکلی کاملاً ایمن صورت گیرد. یکی از جذابیت‌های قراردادهای هوشمند این است، که بعد از اجرا حتی توسعه‌دهندگان نیز، نمی‌توانند آن‌ها را متوقف کنند؛ مگر اینکه از قبل دستورات و کدهایی را برای چنین مواقعی، آماده کرده باشند.

اجزای تشکیل‌دهنده قرارداد هوشمند

هر قرارداد هوشمند نیز از سه جزء اصلی تشکیل‌شده است:

• امضاکنندگان: منظور از امضاکنندگان، همان طرفین معامله هستند، که برای تبادل پول یا هر چیزی به توافق رسیده‌اند. البته این اشخاص ممکن است، بیش از دو نفر باشند.

• موضوع توافق: فرایند توافق نیز شامل محتوایی است، که هر دو طرف برای انجام آن موافق هستند.

• شرایط و ضوابط: در‌واقع، شرایط و ضوابط قراردادهای هوشمند، نقش اصلی را در تبدیل توافق‌ها به کدهای برنامه‌نویسی و اجرای آن‌ها در بستر بلاک‌چین دارند. این ضوابط، وظیفه تأمین تمامی انتظارات امضاکنندگان (طرفین معامله) را داشته و تمامی حالت‌ها را پشتیبانی می‌کنند.

البته باید به این نکته مهم و قابل‌توجه نیز اشاره کرد، که پس از تکمیل فرایند معامله، تراکنش‌ها برگشت‌ناپذیر بوده و نمی‌توان آن‌ها را پیگیری کرد. هدف از انجام این کار، افزایش ضریب ایمنی معاملات، در این بستر هوشمند و جلوگیری از سوء‌استفاده افراد سودجو و هکرهاست. مخترع Smart Conrtact، شخصی به نام نیک سابو است؛ این دانشمند خبره کامپیوتر اهل آمریکا، در سال 1998 میلادی، توانست ارز مجازی به نام بیت گلد (Bit Gold)، را اختراع کرده و به دنبال آن، قرارداد هوشمند را نیز به‌عنوان پروتکل تراکنش‌های مجازی و کامپیوتری، توسط کدنویسی دقیق و منحصربه‌فرد خود راه‌اندازی کند.

محیط اسمارت کانترکت

همان‌طور که در مطالب بالا گفته شد، برای اینکه قرارداد هوشمند، عملکردی به شکلی صحیح و اصولی داشته باشند، باید در یک محیط امن و پویا اجرا شوند. این محیط باید به‌گونه‌ای باشد، که طرفین قرارداد بتوانند با به‌کارگیری یک کد خاص، تراکنش‌ها را امضا کنند؛ در حقیقت، دقیقاً این نوع سیستم در تبادل و خرید و فروش ارزهای دیجیتال، استفاده می‌شود. در قراردادهای هوشمند، به‌منظور تأمین تمامی نیازها و باید و نبایدهای فوق، از بستر بلاک‌چین که ماهیتی غیر‌متمرکز دارد، استفاده می‌شود. افزون بر موارد فوق، باید به این نکته نیز اشاره کرد، که از گواهی‌های امنیتی SSl و HTTPS نیز، در بستر قراردادهای هوشمند مانند سایر پروتکل‌های ارتباطی ایمن استفاده می‌شود.

مزیت‌های شگفت‌انگیز و منحصر‌به‌فرد Smart Contract

یکی از بزرگ‌ترین مزیت‌های قرارداد هوشمند، نبود شخص ثالث و به اصطلاح واسطه‌گر، در فرایند انجام معاملات است؛ علت این امر غیر‌متمرکز بودن بستر اجرایی این قراردادها، یعنی بلاک‌چین اتریوم است. از دیگر مزیت‌های اسمارت کانترکت، می‌توان به موارد زیر پرداخت:

• برخورداری از امنیت بسیار بالا

• سرعت بالای انجام تراکنش‌ها در قراردادهای هوشمند

• برخورداری از تنوع بالا

• کاهش هزینه‌های مربوط به انجام معاملات

به لطف تعریف قراردادهای هوشمند، در آینده برای انجام بسیاری از معاملات، دیگر نیازی به مراجعه به دفاتر و اسناد رسمی نخواهد بود. البته در کنار مزیت‌های فراوان، این نوع پروتکل‌های هوشمند و پیشرفته، معایب و مشکلات خاص خود را دارند. از معایب بارز این پروتکل‌ها، می‌توان به رسمی نبودن، هزینه‌های بالای تنظیم، احتمال هک شدن سیستم توسط هکرها و خطای انسانی اشاره کرد. البته از کاربرد بسیار گسترده Smart Contracts، در دنیای بزرگ بازار ارزهای دیجیتال نباید غافل شد؛ ارز اتریوم، اولین ارزی بود که در شبکه انحصاری بلاک‌چین خود، از قراردادهای هوشمند بهره گرفت. تکنولوژی این ارز، به‌قدری قوی و پیشرفته است، که تعداد کثیری از توکن‌های بازار، از سیستم آن یعنی بلاک‌چین اتریوم استفاده می‌کنند.

سخن آخر

در این مقاله در مورد قرارداد هوشمند، محیط و اجزای تشکیل‌دهنده آن، توضیحات کاملی را در اختیار شما قرار دادیم، تا شما با این فناوری و دستاورد نوین آشنا شوید. با توجه، به روال صعودی این نوع قراردادها و جایگاه ویژه آن‌ها در بازار ارزهای دیجیتال، امید است در آینده‌ای نه چندان دور، از آن‌ها به‌جای قراردادهای قانونی نیز استفاده شود. در کل قراردادهای هوشمند، مزیت‌های بسیاری برای طرفین در قراردادها و معاملات داشته و می‌توانند یک بستر امن و البته سودمند را برای طرفین معامله ایجاد کنند. البته باید به این نکته بسیار مهم اشاره کرد، که سرعت بالای تراکنش‌ها و انجام معاملات یکی دیگر از برترین ویژگی‌های قراردادهای هوشمند است.