مناطق آزاد قربانی تحریم ها

صادرات یکی از مقوله های  مهم در هر کشوری است شاید برای همین است که کشور‌های توسعه یافته با تکیه بر صادرات و جذب سرمایه‌گذار اقتصاد خود را پویا کرده و در هر کشوری بر برای خود مشتری‌های ثابتی را به خود اختصاص داده‌اند و این به معنای نیازمند بودن سایر کشورها با آن است که از طریق صادرات محقق شده است.

بهتر است با این پرسش شروع کنیم چرا صادرات در کشور ما به خصوص مناطق آزادی که روزی رویای دروازه صادرات کشور به شمار می‌آمدند رونق ندارند؟ آیا با ممنوعیت واردات رقم برمیگردد و صادرات ما جایگاه از دست رفته خود را به‌دست می‌آورد؟  اکنون با کاهش معافیت‌های مالیاتی چه  وضعیتی در انتظار مناطق آزاد خواهد بود؟ علی قنبری اقتصاددان در رابطه با این موضوع به گسترش نیوز می‌گوید:« کاهش معافیت های مالیاتی  منجر به کاهش تبادلات در مناطق آزاد می‌شود. »

وی ادامه داد:«در مناطق آزاد باید محدودیت هایی که وجود دارد از میان برداشته شود  تا  جذب  سرمایه به کل راحت تری انجام پذیرد. به عنوان مثال نباید محدودیت‌های برای سرمایه گذاران خارجی قائل شد. از این طریق می توان به بهبود شرایط و درآمدزایی مناطق آزاد امید داشت.»

این اقتصاددان اضافه کرد: « متاسفانه مناطق آزاد از اهداف اولیه خود که بنا بر آنها احداث شده‌اند دور مانده‌اند و به وظایف و تکالیف خود عمل نمی‌کنند. زیرا این مناطق رونق اقتصادی را از دست داده و به بنگاه‌های وارداتی تبدیل شده اند، اما نه بنگاه وارداتی مطلوب و کالاهای درجه یک بلکه کالاهای وارداتی درجه چند و بی‌کیفت است. » او ادامه می‌دهد: «البته ممنوعیت واردات راه‌حل نیست.»

واردات و صادارت مکمل یکدیگرند

 یکی از مهم‌ترین اهداف و رویکرد مناطق آزاد توسعه صادرات و واردات بود، چرا که تجارت آزاد از عوامل عمده تاثیرگذار بر رشد اقتصادی یک کشور است.ب ا نگاهی به وضعیت مناطق آزاد تجاری در سایر کشورها می‌توان به این مهم پی برد که در بیشتر کشورهای دنیا مناطق آزاد تجاری کمک به توسعه صادرات کشور از طریق جذب سرمایه‌های خارجی داشته‌اند. اما امار و ارقام در ایران عدم موفقیت ایران در صادرات را نشان می‌دهد. براساس آمار‌های بانک جهانی، در سال ۹۹ حجم تولید ناخالص داخلی ایران ۱۹۱.۸ میلیارد دلار بود درحالی‌که حجم تجارت در مناطق آزاد ۱.۵ میلیارد دلار اعلام شده؛ این امر نشان می‌دهد که نسبت تجارت در این مناطق به کل تولید ناخالص داخلی تنها ۰.۸ درصد است.

مناطق آزاد ایران نه تنها نتوانسته دروازه صادرات باشد بلکه با ممنوعیت واردات ابهاماتی به وجود آمده است. آیا با ممنوعیت واردات مناطق آزاد مانند کیش رونق اقتصادی خود را از دست می‌دهند و باید در انتظار بحران‌های پیش رو باشند؟ یا آنکه در این مناطق سعی بر آن می‌شود تا به صورت متمرکز بر صادرات تکیه زنند و از این طریق به رشد اقتصادی دست یابند. قنبری با اشاره به اینکه تنها صادرات نمی‌تواند مناطق آزاد را به اهداف خود نزدیک کند و به رشد و پویایی نسبی برسد در این زمینه توضیح داد: « باید در نظر داشت که اکنون تنها با صادرات نمی‌توان انتظار داشت که مناطق آزاد به رشد و پویایی برسند بلکه باید واردات هم وجود داشته باشد، چرا که صادرات و واردات مکمل یکدیگر هستند و منجر به ارتباط اقتصادی با سایر کشور‌ها از این طریق پس از آن می‌توان شاهد رشد آرام و ملایم در این مناطق باشیم.»

باید در نظر داشت که کیش جز نخستین مناطق اقتصادی ایران به شمار میرود برای همین باید توانسته باشد جایگاه خود را در عرصه‌های مختلف از جمله عرصه اقتصادی به‌دست آورده باشد و همچنان این امر محقق نشده است این اقتصاددان با اشاره به اینکه مناطق آزاد با اهدافی چون رشد و توسعه اقتصادی، سرمایه‌گذاری تولید و صادرات کالاهای صنعتی و... به وجود آمدند در این زمینه توضیح داد: « منطقه آزاد کیش نیز یکی از مناطقی است که در ابتدا قرار بود براساس نوع تخصصی که در مناطق آزاد تعریف شده عمل کنند. سابقه جزیره کیش نسبت به سایر مناطق آزاد بیشتر است و این امر یادآور چند نکته است؛ اول اینکه از موقعیت استراتژیک بهتری نسبت به سایر مناطق برخوردار است به همین دلیل انتظار می‌رفت در زمینه صادرات، جذب سرمایه‌گذار و واردات کالاهای مرغوب گام بلندی بردارد. اما متاسفانه نه تنها این امر محقق نشد بلکه سال‌های سال شاهد واردات کالاهای دست چندم بوده‌ایم.»

واردات تنها باید کالاهای درجه یک و فناوری‌های لازم باشد

چند سالیست که به دلیل تحریم‌ها امکان صادرات و حتی واردات برای وجود ندارد شاید برای همین است که مناطق آزاد هم نمی‌تواننند به درستی و در راستای اهداف خود قدم بگذارند. این اقتصاددان صحه بر این موضوع می‌گذارد و در ادامه توضیح می‌دهد: « زمانی که نه وارداتی وجود داشته باشد نه صادرات فعالیت‌های اقتصادی درست اقتصادی در این مناطق اتفاق نمی‌افتد به همین دلیل باید فاصله‌ای که با اهداف اولیه این مناطق وجود داشت از میان برداشته شود.»

قنبری  در خاتمه اضافه کرد: «راه برون رفت از این وضعین این است امکاناتی برای صادرات فراهم شود و واردات در حد نیاز کشور وجود داشته باشد مانند کالاهای درجه یک فناوری‌های لازم کالاهای صنعتی مواد اولیه و.....به فعالیت خود ادامه دهند و در صورت عدم وجود یکی از انها یعنی صادرات یا واردات نمی‌توان انتظار رشد اقتصادی در مناطق آزاد را داشت. چرا که صادرات و واردات را می‌توان به نوعی مکمل یکدیگر دانست.»