ردپای صدا و سیما در کندی سرعت اینترنت

شیوع کرونا علاوه بر کاهش فعالیت‌های اقتصادی‌، پای پرونده‌ها و دعواهای قدیمی میان نهادها و وزارتخانه‌ها را نیز بار دیگر به رسانه‌ها باز کرده است. در چند سال گذشته با افزایش ضریب نفوذ تلفن همراه همچنین استفاده از اینترنت‌، لزوم همگام‌سازی و به‌روزرسانی سیستم‌های مخابراتی برای افزایش سرعت اینترنت‌، بیش از پیش مورد توجه مسوولان قرار گرفت.

گسترش نیوز - با وجود اهمیت اینترنت برای توسعه دولت الکترونیک همچنین توسعه اقتصاد دیجیتال، همچنان سرعت اینترنت در کشور نسبت به کشورهای همسایه در وضعیت مطلوبی قرار ندارد. براساس آمارهای سایت اسپیدتست سرعت اینترنت همراه ایران در بین ۱۷۶ کشور در رتبه ۷۹ و سرعت اینترنت خانگی نیز در رتبه ۱۵۹ قرار دارد. این امر لزوم بهره‌مندی از فرکانس‌های ۷۰۰و ۸۰۰ هرتز برای بهبود سرعت اینترنت همراه را بیش از پیش کرده اما این فرکانس‌ها از سال‌ها پیش در اختیار صدا و سیما بوده و با وجود درخواست‌های مکرر همچنان از آزادسازی آنها خودداری می‌شود. وزیر ارتباطات دولت دوازدهم در سال ۹۷ و در لایحه بودجه ۹۸ خواستار آزادسازی این فرکانس شد که با مخالفت نمایندگان مجلس و به دلیل دخالت در حوزه اختیارات صدا و سیما از لایحه حذف شد. فرکانس‌های ۷۰۰ و ۸۰۰ همچنان در انحصار صدا‌وسیما ماندند تا اینکه شیوع کرونا و شکایت‌های گسترده از کم‌بودن سرعت اینترنت باعث شد جهرمی بار دیگر بر لزوم آزادسازی این فرکانس‌ها تاکید کند. نکته در این است که صداوسیما تنها از ۱۵ درصد این فرکانس استفاده می‌کند و مابقی آن بلااستفاده است. آرش سروری‌، کارشناس فناوری معتقد است دعوای وزارت ارتباطات و صدا و سیما سابقه‌ای ۱۳ ساله دارد که همچنان نیز به نتیجه نرسیده است. این کارشناس ضمن اشاره بر این امر که هر چه فرکانس‌ها پایین‌تر باشد‌، ضریب پوشش‌دهی و مقاومت در برابر خطا بالا می‌رود، بر لزوم و اهمیت آزادسازی این فرکانس‌ها تاکید کرد.

ضریب نفوذ بالای اینترنت و سرعت پایین

آمار منتشرشده از سوی سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی نشان می‌دهد که تا پایان سال گذشته حدود ۷۲ میلیون و ۴۳۱ هزار نفر در ایران به اینترنت متصل شدند. این آمارها حاکی از ضریب نفوذ ۸۷.۱۹ درصدی اینترنت در کشور است. با این وجود ضریب نفوذ اینترنت در سال ۹۸ نسبت به سال ۹۷ کاهش بیش از سه درصدی داشته است، چرا که دو سال پیش ضریب نفوذ اینترنت ۹۰.۸۷ درصد بود. با وجود بالا بودن ضریب نفوذ اینترنت در کشور اما سرعت آن متناسب با جمعیت استفاده‌کنندگانش نیست. آمارهای جدید اسپیدنت نشان می‌دهد که ضریب نفوذ اینترنت در ایران از میانگین جهانی نیز بالاتر است به گونه‌ای که استفاده‌کنندگان از اینترنت در کشور بالاتر از ترکیه، روسیه و هند قرار دارند. اما سرعتش از میان ۱۷۶ کشور، ۷۹ است. این در حالی است که سرعت اینترنت همراه در کشورهای لائوس و بالاموس بالاتر از کشور است به گونه‌ای که این کشورها در رتبه‌های ۷۷ و ۷۸ قرار گرفتند. کشورهای آسیایی امارات، کره جنوبی و قطر در مکان‌های اول تا سوم پرسرعت‌ترین اینترنت همراه قرار دارند.

پای ثابت فرکانس ۷۰۰ و ۸۰۰ در دعوای وزارت ارتباطات و صدا و سیما

براساس قوانین فیزیک، هر چه فرکانسی پایین‌تر باشد طول موج بالاتری دارند. در این صورت برای بهره‌بردن از آنها می‌توان از هزینه‌های پایین‌تر و در نتیجه دکل‌های کمتری نیز استفاده کرد. فرکانس‌های پایین‌تر، قابلیت ارتقای شبکه اینترنتی را افزایش می‌دهند، در این صورت می‌توان از نسل‌های جدید ارتباطاتی مانند ۵G استفاده کرد. فرکانس‌های ۷۰۰ و ۸۰۰ مگاهرتز که چندسالی برای پخش تلویزیونی در اختیار صدا و سیما بود، بهترین گزینه برای کاهش هزینه‌های تمام‌شده اینترنت همچنین افزایش سرعت آن هستند. آرش سروری، در خصوص استفاده از این فرکانس‌ها برای بهبود سرعت اینترنت گفت: «مسوولان ارتباطی معتقدند این فرکانس‌ها بهترین راه برای توسعه اینترنت ثابت و همراه است و می‌تواند با کمترین هزینه و قیمت تمام‌شده، علاوه بر افزایش سرعت‌، بالا بردن کیفیت را نیز به دنبال داشته باشد.» با وجود پایین‌بودن سرعت اینترنت و اجبار به خانه‌نشینی و فعالیت‌های اقتصادی از راه دور‌، صدا و سیما انحصار استفاده از این فرکانس‌ها را کاهش نمی‌دهد.

رمضانعلی سبحانی‌فر، رییس کار گروه ارتباطات و فناوری اطلاعات مجلس در پاسخ به این پرسش که چرا صداوسیما حاضر نیست فرکانس‌هایی که از آنها استفاده نمی‌کند را واگذار کند، گفت: «این را باید مسوولان سازمان صداوسیما جواب دهند اما ما در بودجه سال ۹۸ پیشنهاد دادیم منافع حاصل از این فرکانس‌‌ها به صورت ۵۰-۵۰ میان وزارت ارتباطات و صداوسیما تقسیم شود که از این طریق، هر دو طرف بتوانند از منافع آن استفاده کنند که متاسفانه این پیشنهاد با تعداد کم رای نیاورد و از بودجه حذف شد.» با وجود اینکه این مساله در بودجه ۹۸ عنوان شد و هم‌اکنون نیز به دلیل شدت استفاده از اینترنت‌ به محافل باز شد اما باید بدانیم که دعوای میان وزارت ارتباطات و صدا و سیما سابقه‌ای ۱۳ ساله دارد. سروری در این خصوص خاطرنشان کرد: «آزادسازی فرکانس‌های ۷۰۰ و ۸۰۰ از مدت‌ها پیش مطرح بود اما به نتیجه نرسید. حتی در بودجه سال ۹۸ نیز از سوی دولت پیشنهاد شد که درنهایت به دلیل دخالت در حوزه اختیارات صدا و سیما از لایحه حذف شد. نباید از این مهم غافل شد که توسعه شبکه پهن باند دغدغه همه کشورهاست و می‌تواند در بالابردن درآمد سرانه کشورها نیز تاثیر مستقیم داشته باشد اما تاکنون به آن توجهی نشده است.» سروری معتقد است شیوع کرونا و تعطیلی اکثر کسب‌وکارها همچنین الزام دانشجویان و دانش‌آموزان به شرکت در کلاس‌های آنلاین باعث افزایش مصرف اینترنت در ایران شد. از سوی دیگر نیاز به اتخاذ تدابیری برای سرگرم شدن افراد در خانه و جلوگیری از خروج آنها، کند بودن سرعت اینترنت در ایران را بیش از پیش به معرض نمایش گذاشت. همین امر سبب افزایش انتقادات از صدا و سیما شد.

این کارشناس در این خصوص گفت: «با وجود کند بودن سرعت اینترنت در روزهایی که به‌شدت نیاز به آن احساس می‌شود‌‌، همچنان از آزادسازی خبری نیست. وزیر ارتباطات چندی پیش خاطرنشان کرد تا زمانی که باند فرکانسی ۷۰۰ و ۸۰۰ در اختیار صدا و سیما است ظرفیت شبکه و در نتیجه سرعت اینترنت افزایش نمی‌یابد. با وجود اظهارات آذری جهرمی‌، برخی معتقدند حتی اگر فرکانس‌ها آزاد شود‌، مدت‌ها طول می‌کشد که بتوان سرعت نت را افزایش داد. در این راستا مسعود داوری‌نژاد، رییس سابق سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات معتقد بود که با آزاد‌سازی فضای فرکانسی نصب تجهیزات دو سال زمان می‌برد و پاسخگوی شرایط فعلی نخواهد بود. با این وجود اپراتورها به خصوص ایرانسل بر این موضوع تاکید کرده که با داشتن فرکانس‌های ۷۰۰ و ۸۰۰ مگاهرتز ظرف سه هفته مشکل فعلی اینترنت کشور حل می‌شود.»

حسین فلاح جوشقانی معاون وزیر و رییس سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی نیز چندی پیش با اشاره به اینکه باید ظرفیت بیشتری برای اینترنت داشته باشیم، گفت: «از سال ۲۰۰۶ پیگیر دریافت فرکانس‌های ۷۰۰ و۸۰۰ هستیم اما هنوز به نتیجه نرسیدیم. در حال حاضر با توجه به مصرف ۲ برابری شبکه موبایل با شیوع ویروس کرونا در کشور اگر باندهای فرکانسی در اختیار ما قرار گیرد، می‌توانیم ظرفیت بیشتری را در شبکه ایجاد کنیم.»

مالکیت باندها با وزارتخانه‌، تملک با صدا و سیما

براساس قانون، متولی باندهای فرکانسی وزارت ارتباطات است و این وزارتخانه باندها را برای بهره‌برداری واگذار می‌کند. سبحانی‌فر معتقد است این فرکانس‌ها در شرایطی به صداوسیما واگذار شد که از آن در جهت برطرف‌کردن نیازهای خود استفاده کند اما این سازمان اکنون دیگر از این فرکانس‌ها استفاده نمی‌کند و بلااستفاده مانده است بنابراین باید آنها را واگذار کند تا مشکلات شبکه همراه کشور برطرف شود. سروری در خصوص استفاده از فرکانس‌های ۷۰۰ و ۸۰۰ در شبکه تلفن همراه گفت: «هرچه فرکانس‌ها پایین‌تر باشد طول موج بالاتری دارد. بنابراین پوشش و مقاومت‌شان بالا رفته و امکان هر گونه خطا نیز کاهش می‌یابد.» براساس صحبت‌های این کارشناس فناوری استفاده از فرکانس‌های پایین‌تر برای اپراتورها با هزینه کمتری همراه است. او در این خصوص افزود: «اپراتورها می‌توانند با اختصاص کمترین سرمایه‌گذاری پوشش بهتر و باکیفیت‌تری برای اینترنت خود داشته باشند و شبکه یا پهن باند نیز راحت‌تر در اختیار مصرف‌کننده نهایی قرار بگیرد؛

به بیان دیگر هر چه فرکانس بالاتر باشد‌، تعداد دکل‌ها همچنین فیبر نوری برای پوشش اینترنت نیز افزایش می‌یابد.» سروری در خصوص استفاده از فرکانس‌های ۷۰۰ و ۸۰۰ مگاهرتز در دنیا نیز خاطرنشان کرد: «در سایر کشورها شبکه‌های تلویزیونی این بخش از فرکانس‌ها را آزاد کرده و در اختیار رگولاتوری‌ها قرار داده‌اند اما در کشور بخش قابل توجهی از فرکانس‌های پایین در دامنه ۶۰۰، ۷۰۰‌ و ۸۰۰ در اختیار صدا و سیما است. این سازمان پیش‌تر از این دامنه فرکانسی برای پخش تلویزیونی استفاده می‌کرد که البته در حال حاضر بخش قابل‌توجهی از آن بی‌استفاده مانده است سال‌ها پیش تلویزیون از این فرکانس برای پخش آنالوگ استفاده می‌کرد اما با توجه به تعهدات بین‌المللی، قرار بر تبدیل سیستم آنالوگ به دیجیتال برای پخش تلویزیون بود. بنابراین این فرکانس‌ها می‌تواند در اختیار اپراتورها قرار گیرد که این امر باعث توسعه زیرساخت شبکه تلفن همراه همچنین درآمد چند هزار میلیاردی نشأت‌گرفته از آن می‌شویم.»

هزینه عدم استفاده از فرکانس‌های بلااستفاده

مساله استفاده از نسل پنجم ارتباطات یا همان ۵G در چند ماه گذشته بسیار داغ بود؛ به گونه‌ای که کشورهای رقیب بر سر اینکه کدام‌یک زودتر این فناوری را در اختیار بگیرند و از آن استفاده کنند‌، رقابت می‌کردند. اوج رقابت میان چین به عنوان توسعه‌دهنده این نسل از ارتباطات و امریکا به عنوان رقیب تجاری و اقتصادی بود. امریکا پیش از شیوع کرونا و در بحبوحه جنگ تجاری‌اش با چین شایعه‌ای پیرامون استفاده از این فناوری توسط چین را بر سر زبان‌ها انداخت تا از این طریق بتواند تعداد کشورهای استفاده‌کننده را محدود کند. با این حال این فناوری همچنان در حال توسعه و گسترش است و اگر شیوع کرونا نبود‌، قطعا تعداد کشورهایی که به استفاده از این فناوری روی می‌آوردند‌‌، افزایش چشم‌گیری می‌یافت. یکی از مهم‌ترین زیرساخت‌هایی که برای استفاده از نسل پنجم ارتباطات لازم است‌، دسترسی به فرکانس‌های انحصاری در اختیار صدا و سیماست. سروری معتقد است عدم دسترسی به این فرکانس‌ها برای اپراتورها با هزینه همراه خواهد بود؛ به گونه‌ای که ایرانسل عدم دسترسی به آنها را مانع جدی بر سر راه توسعه شبکه ۵G می‌داند.

این کارشناس در این خصوص افزود: «براساس گفته‌های اپراتورها، اگر این فرکانس‌ها در اختیارشان قرار بگیرد در عرض سه هفته نتایج تغییر سرعت اینترنت برای مردم ملموس خواهد بود. حتی قبل از شیوع کرونا در کشور هم اپراتورها بارها نسبت به آزادسازی این فرکانس‌ها اعلام نیاز کرده بودند که در شرایط فعلی و با توجه به انجام دورکاری و نیاز به سرگرمی، آزاد‌سازی فرکانس‌ها به همراه توسعه زیرساخت می‌توانند نتیجه متفاوتی به دنبال داشته باشند.» سروری در خصوص استفاده سایر کشورها از نسل پنجم ارتباطات نیز گفت: «۵G جزو ترندهای دنیا در سال۲۰۲۰ است. حتی در مهم‌ترین نمایشگاه‌ها از جمله جیتکس دوبی نیز از آن استفاده شد. سرعت انتقال و استفاده کشورها از آن نیز بسیار زیاد است. در واقع توسعه نسل پنجم ارتباطات می‌تواند توسعه تلویزیون بر موبایل را به دنبال داشته باشد. از سوی دیگر می‌توان با استفاده از آن و از طریق تلویزیون‌های هوشمند نیز سایت‌های فیلم را دنبال کرد.» این کارشناس ارتباطات در خصوص صدمه و زیان اپراتورها از آزادنشدن فرکانس‌های ۷۰۰ و ۸۰۰ مگاهرتز نیز خاطرنشان کرد: «صدمه اپراتورها در واقع استفاده از تجهیزات بیشتر با هزینه‌های بالاتر است. باید یک روزی این فرکانس‌ها آزاد شود. حتی چندی پیش سازمان تنظیم مقررات رادیویی نیز با اشاره به طولانی شدن این مساله از صدا و سیما خواست به لجبازی پایان و آن را در اختیار شبکه پهنای باند قرار دهد.»

منبع: اعتماد