پایان باز لاکچری‌پسندی

 در جدیدترین اقدام هم سازمان توسعه تجارت طی ابلاغیه‌ای به گمرگ از امروز ورود آیفون ۱۴ و مدل‌های بعد از آن به عنوان کالای همراه مسافر یا پستی را ممنوع اعلام کرده است. هنوز مشخص نیست این تصمیم دائمی است یا خیر. اما بازار همچنان در کش‌وقوس تصمیم‌گیری‌ها است. البته واردات تجاری و ثبت سفارش این گوشی‌ها تقریبا از ابتدای امسال امکان‌پذیر نبوده است اما به صورت مسافری، تاکنون واردات تداوم داشته است. این در حالی است که وضعیت رجیستری گوشی‌های آیفون ۱۴موجود در بازار هنوز مشخص نیست.

سهم آیفون از بازار تلفن همراه ایران

مطابق با اظهارنظر کارشناسان سامانه همتا، در شش‌ماهه دوم سال ۱۴۰۰ برابر با ۸ میلیون و ۸۹۰ هزار و ۵۵۴ دستگاه تلفن همراه از مدل‌های مختلف وارد کشور شده است که سهم برند اپل (گوشی‌های آیفون) ۷۰۹ هزار و ۸۴۵ دستگاه بوده است.همچنین ازآنجایی‌که رونمایی آیفون ۱۳ در شهریورماه صورت‌گرفته بود؛ لذا مطابق با آمارها در شش ماه دوم سال ۱۴۰۰، برابر با ۶۳۷ هزار و ۸۷ دستگاه وارد کشور شد که این حجم از واردات، هزینه ارزی ۸۵۰ میلیون‌دلاری در پی داشته است.نکته جالب‌توجه این بوده که از مجموع ۴.۴ میلیارد دلار تلفن همراه وارد شده به کشور در سال ۱۴۰۰، بیش از ۱.۴ میلیارد دلار به آیفون اختصاص پیدا کرده است، در واقع آیفون ۱۳ به تنهایی سهم ۲۰ درصدی در واردات تلفن‌ ‎ همراه را به خود اختصاص داده است.این در حالی است که کمتر از ۷ درصد جامعه از برند امریکایی تلفن همراه بهره می‌برند به عبارتی این هفت درصد نیز فراتر از سایر افراد جامعه از یارانه ارزی برخوردار می‌شوند و این نکته به معنی نادیده‌گرفتن اصل عدالت است.به بیان دیگر، درحالی‌که اکثریت افراد جامعه تنها قادر به خرید تلفن‌های همراه زیر ۱۰ میلیون تومان (در بهترین حالت ممکن) هستند، کمتر از ۷ درصد جامعه با همان نرخ ارز و بدون پرداخت هزینه اضافه، تلفن همراه بیش از ۵۰ میلیون تومان خریداری می‌کنند.

نظر موافقان  و مخالفان اعمال ممنوعیت

برخی کارشناسان اقتصادی معتقدند در شرایط تحریمی، بحث مدیریت مصارف ارزی در کنار افزایش ظرفیت‌های درآمدزایی بایستی در اولویت سیاستگذاران قرار گیرد، هرچند برخی از دولتمردان به ذخایر ارزی قابل‌قبول اشاره دارند، اما بهرحال برای خروج از تنگنای اقتصادی بایستی با مدیریت بهینه منابع ارزی، مانع از مصارف بی‌رویه و غیرضروری شد.

اما در اینجا این سوال مطرح می‌شود که چرا باید با ممنوعیت حق افراد جامعه سلب شود؟ به عبارتی افراد بر اساس درآمد خود، کالای موردنظر خود را خریداری می‌کنند و این ممنوعیت به معنی نادیده‌گرفتن حق مصرف‌کننده تلقی می‌شود.باید گفت واکنش طبیعی به افزایش نرخ ارز و بالا رفتن هزینه کالاهای وارداتی، کاهش انگیزه خرید برای کالاهای غیرضروری است؛ واکنش درست سیاست‌گذار در این شرایط این است که تخصیص منابع کمیاب ارزی را به شکل دستوری انجام دهد یعنی بین نیازهای ضروری مثل غذا و دارو و نیازهای لوکس مثل موبایل‌های جدید دست به انتخاب بزند. در واقع در شرایط تحریمی، این موضوع یک اشتباه استراتژیک است که منابع اندک ارزی را صرف واردات گوشی‌های آخرین مدل کنیم تا تنها بخش کوچکی از مردم دلخوش باشند که از مواهب تکنولوژی روز باز نمانده‌اند، ولی در عین حال در امور ضروری مثل واردات اقلام غذایی و کشاورزی با مشکل روبه‌رو باشیم.

تعیین تکلیف با چاشنی رانت!

در نقطه مقابل مخالفان اعمال این محدودیت نیز نظرات خود را دارند. این گروه بر نحوه ابلاغ و تاریخ مندرج در ابلاغیه برای آغاز اعمال ممنوعیت انتقاد داشته و معتقدند؛ مطابق با این بخشنامه ممنوعیت واردات از اول اسفند، خواهد بود و در هیچ جای نامه شاهد تعیین تکلیف گوشی‌های موجود در بازار نیستیم.دراین‌خصوص باید پرسید چرا تاریخ ممنوعیت اول اسفند در نظر گرفته شده است؟ آیا مشخص کردن یک تاریخ خاص، شائبه بروز رانت و فساد در پشت‌پرده این تصمیم را تقویت نمی‌کند؟! این در حالی است که چنانچه عزم دولت در اعمال ممنوعیت ورود این مدل گوشی به کشور جدی بود، بایستی پیش از رونمایی از مدل جدید این تصمیم قاطع اعلام می‌شد چرا که در این صورت، شائبه وجود رانت اطلاعاتی قابل طرح نبود. از همین رو به تعلل تصمیم‌گیری در دولت نقد جدی وارد است.

متاسفانه، زمانی که موضوعی به‌صورت شفاف در کشور پیگیری نمی‌شود، باید در پشت‌پرده به دنبال شبکه‌های رانت و فساد بود. اگر موضوع ممنوعیت آیفون 14به هر دلیلی مطرح بوده است، باید از همان روزهای ابتدایی، به شکل دقیق اطلاع‌رسانی می‌شد، اما انتشار خبر ممنوعیت پس از چند ماه، آن هم در شرایطی که شاهد وفور این مدل تلفن همراه در بازار هستیم، شائبه‌برانگیز است

ممنوعیت واردات سایر پرچمداران

نظر موافقان و مخالفان اعمال محدودیت واردات مسافری آیفون 14 درحالی مطرح می‌شود که  پرچمداران نام‌های تجاری دیگر نظیر سامسونگ S۲۳ نیز دارای نرخ بالایی است، اما برای این مدل ممنوعیتی در نظر گرفته نشده است. برخی بر این تبعیض خرده گرفته و معتقدند در این خصوص به دولت ایراد جدی وارد است، باوجوداینکه سهم پرچمداران برندهای دیگر بسیار کمتر از آیفون است؛ اما مدیریت ارزی در این زمینه باید در سایر برندهای تلفن همراه نیز اجرا شود.از سوی دیگر به غیر از تلفن‌همراه، شاهد واردات برخی از کالاهای لوکس به کشور هستیم و نیاز است تصمیماتی در خصوص ممنوعیت نیز اعمال شود.

علت افزایش نرخ آیفون  در بازار

مهدی عبقری، دبیر انجمن واردکنندگان تلفن همراه، تبلت و لوازم جانبی در گفت‌وگو با ایسنا، با بیان اینکه ممنوعیت واردات آیفون ۱۴ به شکل مسافری موضوع جدیدی نیست، تصریح کرد: این موضوع قبلا هم در مبادی ورودی اعلام می‌شد. تنها تفاوت این است که ابلاغ‌های قبلی زمان داشت و تمدید می‌شد، اما این بار اعلام شده تا اطلاع ثانوی ممنوعیت ادامه دارد.

وی با بیان اینکه تاکنون کسانی که از رویه مسافری برای واردات موبایل قاچاق به کشور استفاده می‌کردند، اخبار این حوزه را به شکل دیگری مطرح می‌کردند، گفت: گوشی همراه مسافری باید در بدو ورود ثبت شود و با توجه به طرح رجیستری وقتی موبایل ثبت نشده، فقط یک ماه قابل استفاده است.

دلیل افزایش نرخ چیست؟

عبقری درباره اینکه آیا خبر ممنوعیت واردات آیفون مسافری بر نرخ سایر مدل‌های آیفون تاثیر داشته؟ تصریح کرد: این موضوع تاثیری بر نرخ موبایل نداشته است. اگر اخیرا نرخ سایر مدل‌های برند آیفون افزایش یافته به این دلیل است که با توجه به تولید آیفون ۱۴، تولید مدل‌های قبلی کاهش یافته، بازرگانان سخت‌تر مدل‌های قبلی را پیدا می‌کنند و منجر به افزایش نرخ شده است. تعطیلات عید چین هم بر این وضعیت تاثیر داشته است.

وی درباره تعیین تکلیف موبایل‌های آیفون ۱۴ وارد شده تاکنون نیز اظهار کرد: مسافر واقعی کالای آیفون ۱۴ را سوم تا دهم مهر وارد کرده، چرا که در آن مقطع به مبادی ورودی اعلام نشده بود که نمی‌توانند این کالا را ثبت کنند. اما از دهم مهرماه این موضوع اعلام شده است. در این فاصله زمانی حدود ۸۰۰۰ آیفون ۱۴ به کشور وارد شده که رجیستر هم شده است. مابقی چون ثبت مسافری نمی‌شده، قاچاق بوده است. بارها هم اعلام شده که موبایل‌های وارد شده از طریق رویه مسافری، تجاری نیست و نباید خرید و فروش شود.

تکلیف چیست؟

دبیر انجمن موبایل در پاسخ به اینکه تکلیف آیفون‌های ۱۴ که اکنون دست مردم است چه می‌شود، تصریح کرد: این افراد کالای قاچاق خریده‌اند و در این رابطه دولت باید تصمیم‌گیری کند.وی در پاسخ به اینکه آیا ممنوعیت واردات برای سایر گوشی‌های بالای ۶۰۰ دلار هم مطرح هست یا خیر؟ گفت: این موضوع در مورد سایر موبایل‌ها مطرح نیست. حتی S۲۳، جدیدترین مدل سامسونگ، ۱۲ مهر در دنیا رونمایی شد و ۱۹ مهر کف بازار ایران بود.

نظام تعرفه‌گذاری، راهکار منطقی‌تری به نظر می‌رسد

بسیاری از کارشناسان معتقدند در تمامی نظام‌های اقتصادی جهان، به جهت کنترل مدیریت ارزی یا حمایت از تولید داخلی، نظام تعرفه‌گذاری اجرا می‌شود، با این شرایط هم مصرف‌کننده حق انتخاب خواهد داشت، هم دولت قادر خواهد بود، برنامه‌های خود را پیش ببرد.

به گفته این کارشناسان، اگر دولت به دنبال بحث مدیریت ارزی است، باید با افزایش چندین برابری تعرفه، روند خروج ارز را برای این مدل تلفن همراه مدیریت کند، همچنین در سایر کالاها نیز با ممنوعیت واردات، می‌توان از تولید داخل حمایت کرد و در یک بازار رقابتی، به‌سوی افزایش کیفیت محصولات داخلی حرکت کرد.موضوع ممنوعیت واردات آیفون از سالیان گذشته و حتی در دولت گذشته نیز مطرح شده است، هر چند برخی این تصمیم را در راستای عدم مبادلات تجاری با ایالات متحده تفسیر می‌کنند اما با اندکی جست‌وجو مشخص می‌شود که انگیزه اصلی موافقان، مفاهیم اقتصادی و لزوم مدیریت بهینه منابع ارزی است.در هر صورت اگر دولت به هر دلیلی به دنبال ممنوعیت واردات یک کالا است، باید خیلی سریع و به شکل شفاف موضوع را اعلام کند، اما در عمل شاهد این هستیم که دولت خود به سودجویان اجازه می‌دهد با سرمایه مردم بازی کنند. این گروه معتقدند اگر دولت از همان ابتدای شهریورماه، به شکل دقیق واردات آیفون ۱۴ را ممنوع می‌کرد، هرچند ماه یکبار شاهد شایعه رجیستری این مدل و در نهایت سودجویی برخی از افراد نبودیم.همچنین باید گفت، هرچند روش‌های جایگزینی به‌منظور مدیریت ارزی کشور وجود دارد، اما حال که دولت به دنبال ممنوعیت واردات آیفون ۱۴ است، باید برای یکبار این موضوع را به شکل دقیق اجرا کند.

سخن پایانی

مطابق با بخش‌نامه سازمان توسعه تجارت از تاریخ اول اسفند امسال، کلیه مدل‌های تلفن همراه آیفون ۱۴ و مدل‌های بالاتر از آن، در لیست کالاهای مجاز همراه مسافر و پستی ورودی کشور نخواهد بود، به همین دلیل از این تاریخ به بعد امکان ثبت اطلاعات گوشی‌های وارداتی در سامانه مسافری و پستی وجود ندارد. انتشار این خبر موجی از واکنش‌ها را در فضای رسانه‌ای کشور به دنبال داشت، آیا ممنوعیت واردات همراه مسافر آیفون ۱۴ منطقی به نظر می‌رسد؟ به طور کلی موبایل‌های بالای ۶۰۰ دلار در برگیرنده کل مدل‌های اپل و ۷ یا ۸ مدل از دیگر برندها است. هیچ محدودیتی برای واردات این موبایل وجود ندارد، اما آیفون ۱۴ به هر دلیلی که ما هم از آن مطلع نیستیم، مجوز واردات نگرفته است. در این شرایط هم دیگر فرقی ندارد رویه مسافری یا تجاری باشد و در هر دو حالت سامانه همتا نمی‌تواند ثبت رجیستری را انجام دهد.