سکاندار برجام معرفی شد / سند سپتامبر جایگزین برجام است؟

سند سپتامبر بحث پرتکرار این روزها به هنگام تحلیل و بحث در خصوص مذاکرات رفع تحریم‌ها است. این کلیدواژه جدید برگرفته از اظهارات جدید حسین امیرعبداللهیان در خصوص روند مذاکرات احیای برجام است.

به گفته بسیاری از کارشناسان، این توافق جایگزین برجام نیست. شیوه و مسیر خود را دارد. این کارشناسان از این سند به عنوان یک توافق مهم و تاثیرگذار یاد کرده‌اند که چنین توافقی در قابل امتیاز دهی ۲طرف به یکدیگر است. کارشناسان مسائل بین‌الملل امیدواری می‌دهند که اگر این توافق برهم نخورد و همکاری‌ها ادامه پیدا کند، این امکان وجود دارد که ظرف مدت ۱ سال آینده شاهد تغییراتی در اقتصاد کشور باشیم.

تحقق یک برنامه جامع مشترک امکان پذیر نیست

عبدالرضا داوری، کارشناس مسائل بین‌الملل در گفت‌وگو با خبرنگار گسترش نیوز گفت: توافقی که میان ایران و امریکا آغاز شده و از آن به عنوان سند سپتامبر یاد می‌کنند، توافقی به عنوان جایگزین برجام نیست. اساسا در شرایط کنونی، تحقق یک برنامه جامع و مشترک میان ایران و امریکا، قابل تحقق نیست. بعد از یک سال مذاکره، ۲ طرف به این نتیجه رسیده‌اند که گام‌های مقطعی را آغاز کنند. یعنی یک امتیاز در هر مرحله به طرفین داده شود و سپس وارد مرحله بعد شوند.

داوری ادامه داد: آن چیزی که در دسترس است، در سند سپتامبر، طبق همین شیوه بده و بستان پیش می‌روند و تا زمانی که امتیازی به طرفین داده نشود، وارد مرحله جدید نمی‌شوند. منافع امریکا در این سند از این جهت است که اگر فروش نفت ایران همچنان در شرایط تحریم باقی بماند، به بازار جهانی فشار می‌آید و در آستانه انتخابات ۲۰۲۴ امریکا، چنین چیزی می‌تواند به بایدن ضربه بزند.

وی افزود: در ماه ژوئن، بن سلمان، پلن امریکایی‌ها برای کاهش تولید نپذیرفت و همین امر سبب شد تا امریکایی ها، مقداری فضای ورود نفت ایران به بازار جهانی را آسان تر کنند. جمهوری اسلامی هم می‌تواند از این فضای رقابتی که میان امریکا و عربستان ایجاد شده است استفاده کند، تا کمی فضای تحریمی را از روی دوش خود بردارد.

این کارشناس مسائل بین‌الملل ادامه داد: در عین حال، دولت امریکا به دنبال نوعی توافق با عربستان و اسرائیل است. چنین چیزی در ادامه همان طرح صلح ابراهیم اجرایی می‌شود. بایدن می‌خواهد چنین توافقی را در دور اول دولت خود نهایی کند. در واقع شاید سورپرایز آنها این است که عربستان به طرح صلح ابراهیم بپیوندد و با اسرائیلی‌ها وارد یک نوع پیمان صلح و مودت شوند.

پیوند میان ایران و عربستان محکم نیست

داوری افزود: از طرف دیگر، امریکا، مقداری در ارتباط با اسرائیل و عربستان، ملاحظاتی دارد. به دلیل آنکه پیوند میان ایران و عربستان، پیوندهای محکمی نیست و عربستان همچنان به یک نوع رقابت راهبردی با ایران فکر می‌کند. برای همین شاید بتوان گفت که عربستان چندان روی خوشی به برجام ندارد. به این دلیل که خود عربستان هم در تلاش است تا صنعت هسته‌ای در کشور خودش را توسعه دهد.

وی گفت: اسرائیلی‌ها هم که از اول با بحث برجام مشکلاتی داشتند. به همین دلیل، امریکایی‌ها هم ملاحظاتی دارند که که خودشان هم نمی‌توانند به برجام برگردند. یکی از این ملاحظات، ارتباط‌هایی است که برای یک سال آینده با عربستان و اسرائیل برنامه‌ریزی کرده‌اند.

داوری در ادامه این گفت‌وگو به گسترش نیوز گفت: در ایران هم گروه‌های تند رو مخالفت‌های بسیاری دارند و فشار‌های بسیاری را به دولت وارد می‌کنند که بحث برجام را دنبال نکند. به نظر بنده این ۲ نکته، باعث شده است تا مدل برجام از دستور کار ایران و امریکا خارج شود. هرچند که مذاکرات مستقیم خارج از مسیر اصلی در جریان است و مدیریت کار هم در یک مثلثی قرار گرفته و هدایت کلی کار در دستان آقای مخبر است و کار را پیش می‌برد. بال دیپلماتیک ایشان آقای امیر عبدالهیان و بال اقتصادی آقای فرزین در بانک مرکزی است.

این کارشناس مسائل بین‌الملل ادامه داد: به نظر بنده این بحث به شکل آهسته آهسته درحال پیش روی است؛ یعنی توافقات محدود اما قابل دسترس و قابل توافق؛ به این معنا که امکان توافق وجود داشته باشد. مثلا بخشی از دارایی‌ها آزاد می‌شود و در ازای آن تعدادی از زندانیان امریکا در ایران آزاد می‌شوند. یا بخشی از نفت ایران آزاد می‌شود و از سوی دیگر هم در بحث غنی سازی، مقداری شتاب غنی‌سازی را کاهش می‌دهد.

داوری در پایان گفت: این مسائل به این شکل که گفته شد پیش می‌رود و به نظر می‌آید که ۲ طرف از این روند راضی هستند. هر ۲ طرف به یک نقطه مشترکی رسیده‌اند و امیدوار هستیم چنین چیزی برهم نخورد و با گسترش این روند، ظرف مدت ۱ سال آینده، شاهد تغییراتی در شرایط اقتصادی کشور باشیم.