نرخ بهره، مغلوب تورم

سرانجام بانک مرکزی مصوبه شورای پول و اعتبار مبنی بر افزایش نرخ سود سپرده‌های سرمایه‌گذاری مردم نزد بانک‌ها و البته نرخ سود تسهیلات را ابلاغ کرد، اما شاید پرسش مهم برای بسیاری از سپرده‌گذاران این باشد که آیا این تغییر نرخ شامل همه سپرده‌های فعلی می‌شود یا برای دریافت سود بیشتر باید حساب‌های قبلی را لغو و حساب جدید باز کرد؛ چالش دیگر این است که آیا استفاده از ابزار نرخ بهره بانکی در این شرایط باعث کنترل نرخ تورم و فروکش کردن انتظارات تورمی خواهد شد و ماندگاری پول در حساب‌های سرمایه‌گذاری را تقویت می‌کند.

نرخ جدید سود سپرده بانکی، حداکثر ۵‌.۲۲ درصد

نرخ جدیدی برای سود سپرده در بانک‌ها و تسهیلات بانکی اعلام شد. براساس این مصوبه نرخ سود سپرده ۱۰۰ میلیون تومانی با سررسید یک‌ساله به یک‌میلیون و ۷۰۸ هزار تومان رسیده است.  به گزارش مهر، براساس بخشنامه جدید بانک مرکزی سود ۱۰۰ میلیون تومان سپرده در بانک باتوجه به نرخ‌های جدید اعلام شد. براساس این گزارش، بانک مرکزی در بخشنامه‌ای، مصوبه شورای پول و اعتبار درباره اصلاح نرخ سود سپرده و تسهیلات بانکی را به شبکه بانکی ابلاغ کرد. براساس مصوبه شورای پول و اعتبار نرخ‌های سود تسهیلات و سود علی‌الحساب انواع سپرده‌های سرمایه‌گذاری مدت‌دار به شرح زیر تعیین شد:

۱- سپرده سرمایه‌گذاری کوتاه‌مدت عادی: ۵ درصد

۲- سپرده سرمایه‌گذاری کوتاه‌مدت ویژه سه‌ماهه: ۱۲ درصد

۳- سپرده سرمایه‌گذاری کوتاه‌مدت ویژه شش‌ماهه: ۱۷ درصد

۴- سپرده سرمایه‌گذاری بلندمدت با سررسید یک‌ساله: ۵‌‌.۲۰ درصد

۵- سپرده سرمایه‌گذاری بلندمدت با سررسید دوساله: ۵‌.۲۱ درصد

۶- سپرده سرمایه‌گذاری بلندمدت با سررسید سه‌ساله: ۵‌.۲۲ درصد

براساس نرخ‌های جدید، سپرده‌گذاری ۱۰۰ میلیون تومان به‌صورت سپرده سرمایه‌گذاری کوتاه‌مدت عادی، ماهانه ۴۱۶ هزار تومان، سپرده‌گذاری به‌صورت سرمایه‌گذاری کوتاه‌مدت ویژه سه‌ماهه، ماهانه یک‌میلیون تومان و کوتاه‌مدت شش‌ماهه، یک‌میلیون و ۴۱۶ هزار تومان سود دارد.

در سپرده‌گذاری بلندمدت نیز، سپرده‌گذاری ۱۰۰ میلیون تومان با سررسید یک‌ساله، یک‌میلیون و ۷۰۸ هزار تومان، سررسید دوساله یک‌میلیون و ۷۹۱ هزار تومان و سرمایه‌گذاری با سررسید 3 سال و بیشتر نیز ماهانه یک‌میلیون و ۸۷۵ هزار تومان سود دارد.

سود ۲۳ درصدی جذابیت ندارد

ابراهیم حاتمی‌یزد، رئیس سابق بانک صادرات ایران درباره تاثیر افزایش نرخ سود بانکی بر کاهش نقدینگی و تورم به صمت گفت: ایران چند دهه‌ است با شرایط تورمی مواجه است، اما تاکنون سیاست‌های دقیق و درستی در راستای تنظیم نرخ بهره برای کنترل شرایط تورمی و افزایش ارزش پول ملی صورت نگرفته و حال در شرایطی که انبوه نقدینگی به سمت بازارهای غیرمولد طلا، سکه ارز و خودرو سرازیر می‌شوند و حساب بانک‌ها در حال خالی شدن است، بانک مرکزی تصمیم به افزایش نرخ بهره گرفته‌ است. در شرایطی که تورم بالای ۵۰ درصد است، بعید است با نرخ‌های سود در محدوده ۲۳ درصد، افزایش سود بانکی تاثیر مثبتی بر کاهش تورم داشته باشد؛ مگر آنکه سود بانکی به ۳۰ درصد یا بیشتر از آن برسد تا برای سرمایه‌گذاران و صاحبان نقدینگی انگیزه ایجاد کند.

دو روی سکه افزایش نرخ سود

این کارشناس حوزه پولی و مالی با تاکید اینکه افزایش نرخ سود بانکی، همزمان تاثیرات مثبت و منفی دارد توضیح داد: با افزایش نرخ بهره بانکی، پول از بازارهای موازی همچون طلا و دلار جمع می‌شود و در بانک‌ها قرار می‌گیرد؛ به‌عبارت‌دیگر، پول‌ها در تله بانک می‌افتند، نقدینگی جمع می‌شود و می‌توان گفت افزایش سود بانکی باعث کاهش تورم می‌شود، اما در روی دیگر سکه افزایش نرخ بهره بانکی بر هزینه تمام‌شده بخش مولد تاثیرگذار است و باعث افزایش این هزینه و نرخ تولید می‌شود که بر تورم تاثیر منفی دارد و موجب افزایش تورم در کشور خواهد شد.

این بانکدار اسبق متذکر شد: اگر دولت با جمع‌ کردن نقدینگی بتواند تقاضا را کاهش دهد و در مقابل اجازه ندهد هزینه تولید افزایش یابد، افزایش نرخ سود بانکی اقدام نسبتا خوبی برای کنترل تورم خواهد بود، اما اگر این اقدام موفق نباشد به تورم دامن خواهد زد.

سرانجام سپرده‌های فعلی

وی در پاسخ به این پرسش که برای سپرده‌های فعلی سپرده‌گذاران چه اتفاقی می‌افتد، توضیح داد: سپرده‌گذاران اگر بخواهند سود بیشتری بگیرند، باید حساب‌های فعلی را ببندند و بانک‌ها به دستور بانک مرکزی باید با اعمال نرخ شکست یعنی کم کردن یک‌درصدی سود، حساب‌های قبلی را بسته و حساب جدید با نرخ جدید باز کنند. البته ممکن است برخی بانک‌ها برای جلوگیری از مهاجرت پول به‌گونه‌ای بانک مرکزی را دور زده و «نرخ شکست» را اعمال نکنند؛ با این‌ حال گزینه بهتر این است که حساب‌ جدید باز شود. پس کسانی که می‌خواهند سود جدید بگیرند، ابتدا به شعبه بانک مراجعه و جزئیات را جویا شوند.

سوددهی بیشتر بازارهای رقیب

این کارشناس حوزه پولی و مالی با اشاره به اینکه افزایش نرخ سود بانکی روی کاغذ، سیاست درستی است، اظهار کرد: بعید به‌نظر می‌رسد افزایش نرخ سود بانکی با شرایط فعلی نتیجه مثبتی داشته باشد، زیرا با تورم بیش از ۵۰ درصدی در اقتصاد کل بعید است از نرخ سود ۲۳ درصد بانکی استقبال چندانی صورت گیرد، این در حالی است که بازارهای موازی همچنان سوددهی بالاتری دارند. حاتمی یزد در ادامه تصریح کرد: افرادی که نقدینگی دارند، سود بازار را با سود بانکی مقایسه می‌کنند و اگر سود خرید دلار و یورو بیشتر باشد، این اقدام بانک مرکزی نیز تاثیرگذار نخواهد بود؛ مگر آنکه سود بانکی به ۳۰ درصد یا بیشتر از آن برسد تا برای سرمایه‌گذاران و صاحبان نقدینگی انگیزه ایجاد کند.

انتظارات تورمی بالاتر از افزایش نرخ سود بانکی است

کامران ندری، کارشناس مسائل پولی و بانکی درباره تاثیر افزایش نرخ سود بانکی بر کاهش تورم و نقدینگی به صمت گفت: افزایش نرخ سود بانکی به ۲۳ درصد در شرایط فعلی انگیزه‌ای برای سپرده‌گذاری ایجاد نمی‌کند، زیرا انتظارات تورمی همچنان بالاتر از افزایش نرخ سود بانکی است.

وی درباره اهمیت افزایش سود سپرده‌های بانکی گفت: در حال ‌حاضر انتظارات تورمی افزایش پیدا کرده‌ و مردم در تلاش هستند تا دارایی زیادی در بانک نداشته باشند. در نتیجه سپرده‌های بلندمدت به سپرده‌های کوتاه‌مدت و پول تبدیل‌ شده‌اند و برای بانک‌ها مسئله‌آفرین شده است. بانک‌ها با اوج تقاضای سپرده‌گذاران برای خروج موجودی از سپرده‌های بلندمدت مواجه شده‌اند و این کار بانک‌ها را با مشکل نقدینگی مواجه می‌کند. در چنین شرایطی افزایش نرخ بهره چه در بازار بین‌بانکی و چه در بانک‌ها اجتناب‌ناپذیر است، اما این نرخ سود باید هماهنگ با افزایش نرخ تورم در نظر گرفته می‌شد.

برخورد منفعلانه بانک مرکزی

این کارشناس مسائل پولی و بانکی با اشاره به این موضوع که اقدام بانک مرکزی در راستای افزایش نرخ بهره، اقدامی انفعالی‌ است، گفت: اکنون بانک‌ها با موج تقاضای مردم برای برداشت از حساب‌های بلندمدت مواجهند، به‌همین دلیل بانک مرکزی به ‌صرافت افتاده تا نرخ بهره را بالا ببرد و ‌ای کاش جای برخورد انفعالی، بانک مرکزی برخورد فعالانه داشت و تا قبل از اینکه موج خروج دارایی از بانک‌ها شروع شود که کاملا نیز قابل‌پیش‌بینی بود، این اقدام را انجام می‌داد. شاید در آن صورت ما در حال‌ حاضر با افزایش اینچنینی نرخ ارز در بازار مواجه نبودیم.

شکست بانک‌ها در جذب نقدینگی

وی در پاسخ به این پرسش که آیا افزایش نرخ سود بانکی مانع خروج سرمایه از بانک‌ها می‌شود یا خیر، گفت: افزایش نرخ سود ناچیز و حدود ۲ تا ۳ درصد نمی‌تواند نقدینگی سرگردان را جذب کند؛ در نتیجه این افزایش تقریبا هیچ اثری بر کنترل تورم ندارد. میزان افزایش نرخ بهره باید آن‌قدری باشد که در تصمیم مردم برای خروج دارایی‌های‌شان از بانک اثرگذار یا این نرخ سود برای ورود سرمایه به بانک جذاب باشد.

برنده و بازنده افزایش نرخ سود

ندری خاطرنشان کرد: در زمینه افزایش نرخ سود بانکی ما دو گروه افراد در جامعه داریم؛ بی‌تردید آن دسته از سپرده‌گذارانی که همچنان از ریسک کردن گریزانند، برنده افزایش نرخ سود سپرده‌ها هستند؛ هرچند که نسبت به کسانی که اقدام به خرید اوراق گواهی سپرده سرمایه‌گذاری یک‌ساله کرده‌اند، ۲.۵درصد عقب ‌مانده‌اند. همچنین اگر با کمک ابزارهای مالی و پولی سیاست جدید باعث کاهش تورم و فروکش کردن انتظارات تورمی شود، باز هم ارزش پس‌انداز سپرده‌گذاران بانکی کمتر کاهش می‌یابد.

این کارشناس مسائل پولی و بانکی در ادامه افزود: بازندگان افزایش نرخ سود، گیرندگان تسهیلات هستند، زیرا باید از این به بعد وام با ۵درصد نرخ سود بالاتر بگیرند. بازندگان دیگر این افزایش نرخ سود بانک‌هایی هستند که تراز عملیاتی‌شان منفی است؛ یعنی هزینه سود سپرده‌های آنها بیشتر از درآمدشان از محل تسهیلات باشد.

سود ۳۰ درصدی موثر بر تورم

وی در پاسخ به این پرسش که آیا افزایش ۵ درصدی نرخ سود می‌تواند رشد تورم را کنترل کند، گفت: بعید است سود بانکی با نرخ‌هایی در محدوده ۲۳ درصد، تاثیر مثبتی بر کاهش تورم داشته باشد؛ مگر آنکه نرخ سود بانکی به ۳۰ درصد یا بیشتر از آن برسد تا برای سرمایه‌گذاران و صاحبان نقدینگی انگیزه ایجادکند.

ندری تاکید کرد: افزایش نرخ سود بانکی یکی از شیوه‌های مرسوم در دنیا برای کنترل تورم است، اما اجرای موفق این سیاست لوازمی دارد که برخی از این لوازم در ایران وجود ندارد و باید با احتیاط بیشتری این سیاست را در دستور کار قرار داد.

نوشدارو بعد از مرگ سهراب

این کارشناس مسائل پولی و بانکی خاطرنشان کرد: افزایش نرخ سود بانکی پس‌ از اینکه تورم رکورد ۵۰ درصدی خود را ثبت کرده، عملا نوشدارو بعد از مرگ سهراب است، زیرا این اقدام بانک مرکزی باید قبل از حذف ارز ترجیحی و جهش قیمت‌ها انجام می‌شد تا سرمایه‌ها در بازارهای سوداگری سرگردان نشوند. این کارشناس مسائل بانکی با تاکید بر اینکه افزایش تورم در کشور، نتیجه جهش نرخ دلار است، گفت: در جهش نرخ ارز هم مسائلی مانند سیاست خارجی، مدیریت تراز پرداخت‌ها، شیوه رژیم نرخ ارزی و بازی‌سازی بانک مرکزی در بازار ارز تاثیرگذار است؛ بنابراین نمی‌توان تقاضای مردم را عامل ایجاد تورم دانست.

سخن پایانی

یک ماه از موافقت شورای پول و اعتبار با افزایش سود سپرده‌های بانکی می‌گذرد. این اقدام بانک مرکزی در راستای جذب نقدینگی به بانک‌ها و کاهش نرخ تورم بود. برخی بانک‌ها حتی با سود ۲۵ درصدی اقدام به جذب سپرده کردند. به‌اعتقاد کارشناسان این افزایش نرخ سود پس از جهش نرخ تورم به ۵۰ درصد مانند نوشدار پس از مرگ سهراب است و ظرفیت جمع‌آوری نقدینگی سرگردان و مهار تورم را ندارد، زیرا همچنان سوددهی بازارهای خودرو، مسکن، طلا و ارز جذاب‌تر است.