تـسعیـر محـافظـه‌کـارانـه ۲۶ هزار تومانی

 باتوجه به اینکه سیاست‌های کلی برنامه هفتم توسعه یک ماه بعد از آغاز فرآیند بودجه نویسی ابلاغ شد، دولت این سیاست‌ها را در لایحه لحاظ کرد تا بودجه سال آینده با برنامه هفتم توسعه که قرار است به‌زودی به مجلس تقدیم شود، همراستا باشد. از سوی دیگر قرار است بودجه سال آینده براساس لایحه سه‌دوازدهم بودجه 1401 اداره شود که این تصمیم دولت به‌مثابه زنگ خطری برای بنگاه‌های اقتصادی است، زیرا با این اقدام کلیه طرح‌های اقتصادی بلاتکلیف خواهند ماند.  موضوع مرتبط با بودجه دیگری که برای تجار، وارد‌کنندگان و حتی مردم به‌عنوان مصرف‌کننده مهم است اعلام رقم ۲۶ هزار تومانی نرخ تسعیر دلار است.  دولت در شرایطی نرخ تسعیر دلار را ۲۶ هزار تومان تعیین کرده که به‌اعتقاد بسیاری از کارشناسان این رقم، نرخ واقعی دلار نیست؛ به‌عبارت دیگر این رقم اعلامی تنها نمایش دولت برای بیان پایین بودن ارزش دلار در برابر ریال است. صمت در این گزارش سعی کرده دیدگاه کارشناسان درباره نرخ تسعیر دلار در بودجه ۱۴۰۲ را مورد بررسی قرار دهد.

نرخ تسعیر ارز در بودجه ۱۴۰۲

عضو کمیسیون برنامه و بودجه مجلس شورای اسلامی در تشریح جزئیات لایحه بودجه ۱۴۰۲ اظهار کرد: دولت در بودجه سال آینده نرخ تسعیر ارز را روی عدد ۲۶ هزار تومان بسته و اینکه بیان می‌شود عدد تسعیر ۲۳ هزار تومان است مربوط به سال 1401بود. به گزارش تسنیم جعفر قادری افزود: فروش نفت در سال آینده حدود یک میلیون و ۴۰۰ هزار بشکه در روز برآورد شده که احتمال افزایش آن وجود دارد.

همچنین سهم صندوق توسعه ملی از درآمد حاصل از فروش نفت مانند بودجه امسال است و شاید به ۴۰ درصد نیز افزایش پیدا کند، زیرا در سال گذشته ۴۰ درصد بود، اما در بودجه ۱۴۰۱ با اذن رهبری به ۳۰ درصد کاهش پیدا کرد.

عضو کمیسیون برنامه و بودجه مجلس با اشاره به وضعیت یارانه‌ها در سال آینده، گفت: یارانه در سال آینده تغییر چندانی نخواهد داشت. صحبت‌هایی مبنی بر قطع یارانه‌ها اصلا درست نیست و پرداخت یارانه‌ها ادامه خواهد داشت، اما شاید در قالب کالابرگ باشد.

قادری با اشاره به بررسی لایحه بودجه، تصریح کرد: باتوجه به اینکه شورای نگهبان با بررسی دومرحله‌ای بودجه مخالفت کرد قرار است مانند گذشته لایحه بودجه تک‌مرحله‌ای در کمیسیون تلفیق و صحن علنی مجلس شورای اسلامی بررسی شود.

بدون برنامه هفتم نباید نرخ تسعیر تعیین کرد

حجت‌الله فرزانی، اقتصاددان و استاد دانشگاه درباره تسعیر نرخ دلار در بودجه با رقم ۲۶ هزار تومان به صمت گفت: به‌طور قطع نرخ تسعیر ۲۶ هزار تومانی منطقی نیست، زیرا این رقم با شاخص‌های کلان اقتصادی چون نقدینگی و تورم متناسب‌سازی نشده است. وی افزود: از آنجایی که هنوز برنامه هفتم توسعه به مجلس نرفته، دولت منطقا نمی‌تواند نرخ تسعیر دلار را اعلام کند، زیرا برنامه هفتم توسعه مانند چراغ راهی برای اقتصاد کشور در ۵ سال آینده است؛ بنابراین تا زمانی که این چراغ مسیر را روشن نکند، نمی‌توان حتی برای یک سال هم برنامه‌ریزی و براساس این برنامه‌ریزی نرخ تسعیر دلار تعیین کرد.

بیان ادله قابل‌قبول

این استاد دانشگاه در ادامه یادآور شد: تنها در صورتی می‌توان نرخ تسعیر دلار برای سال ۱۴۰۲ را قابل‌قبول دانست که رئیس سازمان برنامه و بودجه کشور یا وزیر اقتصاد درباره علت تعیین چنین رقمی برای تسعیر دلار ادله قابل‌قبولی ارائه دهند. به‌طور مثال باید بیان کنند چه میزان منابع ارزی داریم که می‌توان آن را به ریال تبدیل کرد و برپایه این محاسبه نرخ تسعیر ۲۶ هزار تومان می‌شود.

قابل‌قبول نیست

وی با اشاره به اینکه احتمالا این رقم ۲۶ هزار تومان به قطعیت نرسیده، توضیح داد: ابتدا باید میزان درآمد دلاری کشور شفاف‌سازی شود، زیرا زمانی که بانک مرکزی می‌خواهد ارز دولت را تسعیر کند باید بداند که مابه‌ازای آن چقدر ریال بدهد.  زمانی که نرخ ارز را ۴۲۰۰ تومان در نظر گرفته بودند، تکلیف مشخص بود، اما اکنون که نرخ دلار دچار نوسان است و رئیس کل بانک مرکزی به‌تازگی رقم ۲۸ هزار و ۵۰۰ تومان را برای دلار نیمایی تعیین کرده، نرخ تسعیر ۲۶ هزار تومانی برای دلار قابل‌قبول نیست.

میانه بهترین است

فرزانی پیشنهاد کرد: باتوجه به اختلاف زیاد نرخ دلار در بازار آزاد و سامانه نیما بهتر است نرخ تسعیر دلار همان نرخ میانگین بازار نیمایی و آزاد باشد، زیرا نمی‌توان نرخ تسعیر را ۲۶ هزار تومان در نظر گرفت اما نرخ دلار در بازار ۴۰ تومان باشد و این فاصله به‌طور قطع مشکلاتی را ایجاد خواهد کرد؛ بنابراین رقمی بین نرخ دلار در بازار متشکل ارزی و سامانه نیما بهترین رقم برای تسعیر دلار است.

عددی محتاطانه

این اقتصاددان با بیان اینکه دولت نرخ تسعیر دلار را بسیار محافظه‌کارانه اعلام کرده، خاطرنشان کرد: افزایش ۳ هزار تومانی نرخ تسعیر دلار نسبت به سال جاری در شرایطی که رقم ارز حاصل از صادرات نفت مشخص نیست بسیار محتاطانه است. به‌نظر می‌رسد دولت سعی کرده جو روانی حاکم بر بازار ارز را با اعلام این رقم کنترل کند.

28500 تومان، عددی باورپذیر

این استاد دانشگاه در ادامه تصریح کرد: شاید بهتر بود دولت رقم ۲۸ هزار و ۵۰۰ تومان را به‌عنوان نرخ تسعیر دلار اعلام کند، زیرا اکنون این رقم در معاملات بازار نیمایی رسمیت یافته و باتوجه به اینکه دولت متعهد شده که تا 2 سال آینده نرخ دلار را برای کالاهای اساسی روی همین رقم ثابت نگه دارد، رقم ۲۸ هزار و ۵۰۰ تومان به واقعیت نزدیک‌تر است؛ همچنین این رقم برای تسعیر نرخ دلار می‌تواند بر تعدیل جو روانی حاکم بر بازار آزاد موثرتر عمل کند.

بودجه را تراز می‌کند

فرزانی در پاسخ به این پرسش که اگر نرخ تسعیر ۲۶ هزار تومانی مبنای علمی و اقتصادی ندارد، چرا دولت این رقم را در بودجه ۱۴۰۲ آورده، توضیح داد: پاسخ این پرسش را باید از رئیس سازمان برنامه و بودجه گرفت. تا زمانی که ایشان علت را بیان نکرده‌اند این رقم غیرواقعی به‌نظر می‌رسد. تنها عاملی که اکنون می‌تواند علت اعلام این نرخ ازسوی دولت باشد تراز کردن بودجه است.

  فرزانی خاطرنشان کرد: طبق قوانین، سازمان برنامه و بودجه باید برنامه‌ای تراز به مجلس تحویل بدهد. به‌طور مثال باید بگوید Aمقدار درآمد ارزی داریم و نرخ هر دلار امریکا به ریال ۲۶ هزار تومان است؛ یعنی پس از ضرب رقم درآمد ارزی در ۲۶ هزار تومان بودجه تراز می‌شود؛ بنابراین در خوشبینانه‌ترین حالت این رقم ۲۶ هزار تومان برای متناسب‌سازی و تراز کردن بودجه در لایحه بودجه گنجانده شده است.

باید بودجه ریالی و دلاری جدا شود

حمیدرضا جیهانی، اقتصاددان و استاد دانشگاه درباره تسعیر نرخ دلار در بودجه با عدد ۲۶ هزار تومان به صمت گفت: نرخ دلار در بودجه باید رقمی در محدوده نرخ دلار در سامانه نیما باشد یا اینکه به متوسط نرخ دلار در بازار آزاد و نیمایی نزدیک شود.  وی افزود: برای تعیین درست نرخ تسعیر دو نکته اهمیت بالایی دارد؛ نخست اینکه باید بودجه ریالی و بودجه دلاری از هم جدا شوند که این اتفاق هنوز رخ نداده است. نکته دوم این است که باید به بودجه در اقتصاد ایران، یک ضمیمه اضافه شود تحت عنوان تاثیر هر کدام از متغیرهای بودجه بر سیاست‌های کلان اقتصادی از جمله پایه پولی، نقدینگی، تورم و رشد اقتصادی. همچنین بودجه ۱۴۰۲ باید نشان دهد می‌خواهد چند درصد از برنامه پنج‌ساله هفتم توسعه را اجرایی کند.

برای اعلام نرخ تسعیر دلار زود است

این اقتصاددان با اشاره به اینکه هنوز برنامه هفتم توسعه بررسی نشده، خاطرنشان کرد: اعلام نرخ تسعیر دلار بدون در نظر گرفتن اهداف برنامه هفتم توسعه کار اشتباهی است و عملا نمی‌توان درباره رقم ۲۶ هزار تومانی نرخ تسعیر دلار در بودجه اظهارنظر کرد.

این استاد دانشگاه درباره تبعات اعلام نرخ تسعیر پایین‌تر از نرخ دلار در بازار نیما متذکر شد: تبعات مابه‌التفاوت نرخ ارز ۲۸هزار و ۵۰۰ تومانی نیما تا ۴۴ هزار تومانی بازار آزاد، هم‌اکنون در بازار خودنمایی می‌کند. باتوجه به اینکه بودجه دلاری و ریالی در بودجه سال آینده جدا نشده و تورم و تحریم‌ها هم ادامه دارند، مشکلات فعلی اقتصاد ایران نیز ادامه پیدا می‌کند.

لزوم شناور‌سازی نرخ ارز

جیهانی در پاسخ به این پرسش که دولت برای اعلام نرخ تسعیر ۲۶ هزار تومانی چه شاخصی را ملاک قرار داده، گفت: نمی‌دانم؛ چون نحوه نگرش بنده به بودجه با آن چیزی که در حال انجام است، متفاوت است. فرق نرخ دلار ۲۸هزار و ۵۰۰ تومانی با ۲۶ هزار تومانی را متوجه نمی‌شوم.

 وقتی شما نرخ ارز را در یک نقطه ثابت می‌کنید، این کار در کل زنجیره اقتصادی کشور، ایجاد رانت می‌کند و بین همه رانت توزیع می‌شود.

در نتیجه نرخ محصول نهایی با نرخ دلار بازار آزاد ارائه می‌شود، به همین دلیل، سرنوشت هر گونه ثابت نگه داشتن نرخ دلار برای واردات کالاهای اساسی، شکست بوده است. بر همین اساس و مطابق با نص صریح قانون و بنا به درخواست مجلس نرخ ارز باید شناور باشد، نه رقمی ثابت.

سخن پایانی

هر دلار امریکا در بودجه سالانه کشور قیمتی دارد که توسط سازمان برنامه و بودجه کشور محاسبه می‌شود. دولت نرخ هر دلار امریکا را در بودجه سال آینده ۲۶ هزار تومان اعلام کرد، این در حالی است که کارشناسان اقتصادی بر این باورند که تا وقتی فشار تحریم‌ها وجود دارد نرخ تسعیر دلار در بودجه نمی‌تواند رقمی کمتر از نرخ ارز شاخص در بازار نیما باشد. همچنین تا زمانی که رئیس سازمان برنامه و بودجه یا وزیر اقتصاد دلایلی برای تعیین این رقم به‌عنوان نرخ تبادلی دلار به ریال ارائه نکنند این رقم غیرواقعی و غیرمنطقی به‌نظر می‌رسد.