تولید برق گران به قیمت خشکی رودخانه ها

همیشه منفعت‌طلبی افراد دشمن محیط زیست بوده و آسیب جدی به آن وارد کرده است. رودخانه چالوس نیز مانند سایر رودخانه‌های کشور گرفتار ناکارآمدی مدیریتی شده و برای اولین بار در تاریخ و تا ابد این رودخانه را خشکاندند.

فاطمه ظفرنژاد در گفت‌وگو با گسترش نیوز اظهارکرد: رودخانه چالوس یکی از مهم‌ترین و بزرگ‌ترین رودخانه‌های کشور به حساب می‌آید که از کوه‌های سردشت و تخت سلیمان در نوشهر سرچشمه گرفته و به سوی شمال سرازیر می‌شود و در ادامه سایر رودخانه‌ها به آن می‌پیوندند و از روستاهای گرم رودبار و سیاه بیشه عبور می‌کند و در نهایت به دریای مازندران می‌رسد. میزان آبدهی آن رودخانه سالانه ۴۳۰ میلیون متر مکعب ارزیابی شده است. در پشت اهداف رسمی ساخت‌وساز روی رودهای دامنه شمالی البرز، اهداف تغییر کاربری جنگل­ها به ویلاسازی و شهرک‌سازی بسیار نیرومندی دیده می‌شود.

سدهای سیابیشه

وی افزود: طی سه دهه گذشته بر روی رودخانه چالوس دو طرح اجرا شده که هر دو طرح بسیار آسیب‌زا و ضد طبیعت بودند. یکی از این طرح‌ها سدهای سیاه ‌بیشه بود که در ۴۸ کیلومتری چالوس احداث شده است. بر روی این رودخانه دو سد برای توسعه تولید برق و به شیوه تلمبه ای- ذخیره‌ای احداث شده است. این طرح در دوره آقای خاتمی آغاز و در دولت آقای احمدی‌نژاد در دهه ۹۰ به پایان رسید. برپایه داده­های مشاور سد بالایی با بلندای ۵.۸ متر و پهنای ۲۱۵ متر در پی، ۳.۶ میلیون متر مکعب گنجایش دارد و سد پایینی که بزرگتر است با بلندای ۱۰۲ متر و پهنای ۳۸۲ متر در پی ۳.۸ میلیون متر مکعب گنجایش دارد. کارفرمای این طرح شرکت آب و نیرو و مشاور طرح شرکت مشانیر بوده‌اند. روش تلنبه‌ای ذخیره‌ای که در این سدها مورد استفاده قرار می‌گیرد، یک روش منسوخ برای تولید برق به حساب می‌آید به این شیوه که آب از مخزن سد بالایی به مخزن سد پایین جاری می‌شود و از این اختلاف ارتفاع برق گرفته می‌شود. سپس در ساعاتی که برق کمتر نیاز است آب از سد پائینی به سد بالایی فرستاده می‌شود که نیرو و برق بسیاری برای فرستادن میلیون­ها مترمکعب آب به سوی بالا نیاز است.

این پژوهشگر ادامه داد: یعنی ساعاتی که مقدار مصرف برق کمتر است با نیروی برق و یا بکمک سوخت فسیلی آب را با فشار زیاد به سمت مخزن بالا پمپاژ می‌کنند که این کار به انرژی بالایی نیاز دارد و این چرخه دوباره تکرار می‌شود. این روش تولید برق بسیار ناکارآمد است و در دنیا از دهه­ ۱۹۸۰ کنار گذاشته شده است. این روش منسوخ از نظر مقایسه‌های اقتصادی و زیست محیطی یکی از بدترین روش‌های تولید برق به حساب می‌آید. این راه تولید برق از نظر اقتصادی نیز بسیار گران قیمت بوده و همچنین نشر کربن بالایی دارد. روش تلمبه‌ای ذخیره‌ای برای کشورهایی مانند کانادا بوده که در آنجا قیمت برق بالاست و نیز در ساعات پرمصرف گران تر محاسبه می‌شود و در ساعت‌های کم مصرف نرخ کمتری دارد. بنابراین از این اختلاف قیمت استفاده کردند و آب را در زمان‌هایی که مصرف برق اندک است به سمت مخزن بالایی پمپاژ می‌کردند و از برق آن بهره می‌جستند. که البته دیدند که اقتصادی نیست و توجیه ندارد و زیست بوم رودخانه را ویران می‌کند.

ظفرنژاد عنوان کرد: این روش منسوخ شده را ما اکنون در کشور برای تولید برق به کار گرفته‌ایم و با وجود تمام مخالفت‌ها طرح را ساختیم. گوش مسئولی بدهکار نبود که چرا در کشوری که نیروی خورشیدی و برق خورشیدی بسیار ارزانتری می­تواند داشته باشد این روش منسوخ را بکار می­گیریم. اثرات این دو تا سد یکی از عوامل نابودی محیط‌زیست و خشکی چالوس است. زمانی که از جریان آب یک رودخانه جلوگیری به عمل می‌آید بحرانی در انتظار آن رودخانه خواهد بود.

وی مطرح کرد: چالوس یک رودخانه دائمی به حساب می‎‌آمد. از مدیریت آبی که کارون با آورد بیش از ۲۴ میلیارد مترمکعب را با طرح‌های ناکارآمد انتقال و سدسازی می­خشکاند چشمداشت دیگری نمی­توان داشت. منافعی که این طرح­ها برای شرکت‌های کارفرما، مشاور، پیمانکار، ناظر، عامل چهارم و... دارند چنان بالاست که گوش آنها به هیچ یک از تذکرات و هشدارها بدهکار نیست. سدهای برقابی به طور کلی زیر سوال و منسوخ بشمار می‌روند و از همه آنها ناکارآمدتر و پرپیامدتر همین سدهای تلمبه ذخیره­ای هستند که گران‌ترین شکل تولید برق بشمار می‌روند و عملا ناکارآمدی آنها را شاهد هستیم.

طرح کانال چالوس سردابرود به خاور مازنداران

این پژوهشگر خاطرنشان کرد: طرح کانال چالوس_سردآبرود طرحی دیگری است که با وجود تمام مخالفت‌ها اجرا شد تا آب را از سردآبرود که یکی از سرشاخه‌های چالوس است انتقال داده شود به مازندران خاوری. خط انتقال پس از گذر از جنگل‌های سیسنگان آب را به سمت شرق استان مازندران می­رساند. این طرح را با عنوان گردشگری و کشاورزی به مرحله اجرا رساندند تا جنگل‌ها را نابود کند و زمین‌های مشرف به آبراهه اصلی انتقال به‌دست مدیران و زمینخواران و ویلاسازان بیفتد. این طرح با مخالفت کارشناسان دفتر فنی آب وزارت نیرو روبه‌رو شد با اینهمه کارفرما و مشاور اصرار بر ساخت ان داشتند. گفتنی است که نام این طرح در فهرست طرح‌های تملک دارایی‌های سرمایه‌ای قابل واگذاری استان مازندران قرار گرفته است. این طرح یکی دیگر از علل خشک شدن رودخانه چالوس به حساب می‌آید. خوب روشن است که زیست بوم این رودخانه از میان می­رود و اکنون با یک رودخانه خشک مواجه هستیم، این در حالیست که وزارتخانه‌ نیرو و شرکت‌های وابسته به آن هرگز هیچ پاسخگویی به مطالبات مردم و مطالبات به حق جوامع بومی نداشته و ندارند و به‌ویژه به جوامع بومی مولد خوراک خسارات سنگینی زده­اند و با ضبط غیرقانونی حقابه ­ها و مبانی معیشت، آواره کرده­اند. عملکرد قهری وزارت نیرو مغایر با اصل ۵۰ واصل ۴۸ قانون اساسی است و زیان بارترین دستگاه کشور بشمار می­رود.