آیا نفت به پایان عمر خود رسیده است؟

پاندمی ویروس کرونا باعث شد مصرف جهانی نفت اوایل امسال یک سوم سقوط کند. افت تقاضا برای نفت با رشد استفاده از خودروهای برقی و منابع انرژی تجدیدپذیر همزمان شده و باعث شده است پیش‌بینی‌های بلندمدت از تقاضا برای نفت مورد تجدیدنظر قرار بگیرند.

این موضوع باعث شده است برخی از مقامات اوپک از خود بپرسند آیا افت چشمگیر تقاضا برای نفت در امسال سرآغاز تغییر دائمی در وضعیت مصرف است و اگر دوران نفت به پایان خود نزدیک شده باشد، چگونه عرضه نفت را به بهترین نحو باید مدیریت کرد.

یک مقام نزدیک به اوپک در این باره به رویترز گفت: این احتمال که مصرف نفت ممکن است هرگز به طور کامل بهبود پیدا نکند، در ذهن همه بازیگران بزرگ وجود دارد.

رویترز به مصاحبه با چندین مقام سابق و فعلی اوپک پرداخت و همگی آنها مایل بودند نامشان فاش نشود. این مقامات اظهار کردند که بحران امسال که قیمت نفت را به پایین ۱۶ دلار در هر بشکه فرستاد، باعث شد اوپک و ۱۳ عضو این گروه دیدگاههای بلندمدتی که درباره دورنمای رشد تقاضا برای نفت وجود داشت را زیر سوال ببرند.

دولتهای عضو اوپک تا ۱۳ سال پیش که قیمت هر بشکه نفت تحت تاثیر تقاضای قوی، بالای ۱۴۵ دلار بود، در پول غرق بودند. اگر مصرف کاهش دائمی پیدا کند، این تولیدکنندگان باید خود را با وضعیت وفق دهند. اوپک همکاری خود با سایر تولیدکنندگان نظیر روسیه را باید هماهنگتر کند تا درآمدهایشان مضاعف شود و همچنین برای دفاع از سهم بازار خود در کسب و کاری که رو به افول است نسبت به روابط میان اعضایش اطمینان حاصل کند تا مانع شکاف داخلی شود.

به گفته حسن قبازرد، مدیر تحقیقات اوپک در فاصله سال ۲۰۰۶ تا ۲۰۱۳، کار اوپک در آینده به دلیل رشد تولید غیراوپک و تقاضای کمتر دشوارتر خواهد بود.

یک مقام که در بخش تحقیقات وزارت نفت یکی از اعضای اوپک فعالیت دارد، به رویترز گفت: شوکهای وارد شده بر تقاضا برای نفت در گذشته به تغییرات دائمی در رفتار مصرف‌کننده منجر شد و این بار هم بعید است تفاوتی داشته باشد.

جهان در سال ۲۰۱۹ به میزان ۹۹.۷ میلیون بشکه در روز نفت مصرف کرد و اوپک رشد مصرف نفت به ۱۰۱ میلیون بشکه در روز در سال ۲۰۲۰ را پیش‌بینی کرده بود.

اما قرنطینه جهانی که اوایل امسال وضع شد و باعث زمین گیر شدن هواپیماها و کاهش ترافیک خودروها شد، باعث شد اوپک پیش‌بینی خود از آمار مصرف سال ۲۰۲۰ را به ۹۱ میلیون بشکه در روز کاهش دهد. طبق پیش‌بینی اوپک، تقاضای جهانی برای نفت در سال ۲۰۲۱ همچنان کمتر از سطح سال ۲۰۱۹ خواهد بود.

پیش‌بینی زمان پیک نفتی

کشورهای تولیدکننده، تحلیلگران انرژی و شرکت‌های نفتی مدتها تلاش کردند دریابند جهان چه زمانی به پیک تقاضا برای نفت خواهد رسید. پس از پیک تقاضا برای نفت، مصرف به طور دائمی روند کاهشی پیدا می‌کند. اما تقاضا هر سال به طور مستمر رشد کرده و چند مورد استثنا تحت تاثیر رکودهای اقتصادی وجود داشته است.

با این حال اوپک از انتظاراتش عقب نشینی کرده است. این گروه در سال ۲۰۰۷ پیش‌بینی کرده بود تقاضا برای نفت در سال ۲۰۳۰ به ۱۱۸ میلیون بشکه در روز رشد خواهد کرد اما تا سال گذشته پیش‌بینی این گروه برای سال ۲۰۳۰ به ۱۰۸.۳ میلیون بشکه در روز کاهش پیدا کرد. یک منبع آگاه در اوپک گفت: در گزارش نوامبر هم یک بازبینی نزولی دیگر انجام خواهد گرفت.

مقامات اوپک حاضر نشدند درباره دورنمای تقاضا اظهارنظر کنند اما خاطرنشان کردند که تاریخ نشان داده که اوپک توانایی تطبیق با تغییرات بازار را دارد.

پیش‌بینی‌ها از مصرف نفت در خارج از اوپک متغیر است. شرکت‌های نفتی دورنمای بلندمدت قیمت نفت را به دلیل ضعیف شدن چشم‌انداز تقاضا کاهش داده‌اند و در نتیجه از ارزش دارایی‌های آنها کاسته شده است.

درصد سهم نفت از سبد انرژی جهانی در دهه‌های اخیر مرتب کاهش پیدا کرده و از حدود ۴۰ درصد در سال ۱۹۹۴ به ۳۳ درصد در سال ۲۰۱۹ افت کرده است.

تولید خودروهای برقی بیشتر و کندی روند احیای صنعت هواپیمایی هم به منزله تغییر اوضاع بوده و اوپک را با چالشهای فزاینده‌ای روبه‌رو کرده است. بیشتر اعضای این گروه که ۸۰ درصد از ذخایر نفت قطعی جهان را در کنترل دارد، به شدت به نفت وابسته هستند در حالی که قیمت نفت اکنون بالای ۴۰ دلار است و بسیار پایینتر از سطح قیمتی است که بیشتر اعضای اوپک از جمله عربستان سعودی برای متوازن کردن بودجه شان به آن نیاز دارند.

اوپک که منبع تولید یک سوم از عرضه جهانی نفت است، با بحران بیگانه نیست. این گروه شوکهای عرضه را در جریان جنگیهایی که در منطقه خلیج‌فارس به وقوع پیوستند مدیریت کرد و در یک دهه گذشته راههایی برای کنار آمدن با رقیبانی مانند تولیدکنندگان نفت شیل امریکا پیدا کرد.

اخیرا که بحران شیوع ویروس کرونا باعث سقوط تقاضا شد، اوپک به همراه روسیه و شماری دیگر از تولیدکنندگان خارج از این گروه در قالب گروه اوپک پلاس با کاهش تولید به میزان ۹.۷ میلیون بشکه در روز که معادل حدود ۱۰ درصد از تولید جهانی بود، موافقت کردند.

بر اساس گزارش رویترز، با این حال آنچه در مرحله بعد پیش خواهد آمد، آزمونی برای اوپک خواهد بود. این گروه به جای دفع شوکها باید یاد بگیرد با افت بلندمدت تقاضا برای نفت زندگی کند.