آب پاکی چین روی دست آمریکا؛ ایران شریک مطمئن خود را شناخت
مجیدرضا حریری، رئیس اتاق بازرگانی مشترک ایران و چین، می‌گوید: سوءمدیریت و اختلافات جناحی اثر تحریم‌ها را بر اقتصاد ایران تشدید کرده است. او تأکید دارد که تمرکز سیاستمداران بر معیشت و اقتصاد مردم می‌تواند فشار ناشی از تحریم‌ها را کاهش دهد و فرصت‌های جدیدی برای تجارت خارجی به ویژه با چین ایجاد کند.
اقتصاد ایران که در بیش از یک دهه گذشته تحت تاثیر تحریم های یکجانبه و فشارهای حداکثری آمریکا قرار داشته، از نیمه دوم امسال وارد شرایط جدیدی شده است؛ یعنی در کنار تحریم ها، بدعهدی اروپایی ها در فعال سازی مکانسیم ماشه با وجود مخالفت چین و روسیه و پایان عمر قطعنامه ۲۲۳۱ را شاهد بوده است؛ در کنار این تحولات، تصویب عضویت ایران در کنوانسیون های پالرمو و سی اف تی که زمینه ساز بهبود وضعیت ایران در گروه ویژه اقدام مالی است، بارقه امیدی برای فعالان اقتصادی بود تا گشایش های بیشتری در تعاملات تجاری کشور فراهم شود. در چنین شرایطی این سوال پیش می آید که چه آینده ای در انتظار اقتصاد ایران است و آیا تاب آوری اقتصادی ایران پس از ۱۵ سال اعمال تحریم های مختلف به حدی رسیده که تجربه های گذشته تکرار نشود یا خیر.
این رسانه، برای پاسخ به این پرسش و یافتن راهکارهایی که می تواند اقتصاد ایران را از شرایط کنونی عبور دهد، میزبان مجیدرضا حریری، رئیس اتاق بازرگانی مشترک ایران و چین بود؛ او در گفت و گو با ما به موضوعات مهمی چون پیوستن ایران به کنوانسیون های سی اف تی و پالرمو، اثر مکانسیم ماشه، آثار تحریمی و توسعه تجارت خارجی با چین پرداخت.
مشکل مراودات بانکی ما تحریم های آمریکاست نه FATF
پس از سالها تعلل بالاخره ایران به سی اف تی و پالرمو پیوست این امر در بهبود شرایط ایران در FATF و تاثیر آن بر تجارت خارجی را چطور ارزیابی می کنید؟
حریری: ۲ تا پیش فرض را طرح کردید که من نمی دانم چقدر صحیح است؛ یکی اینکه سی اف تی و پالرمو تصویب شد پس به زودی مشکل ما با گروه ناظر اقدام مالی یا همان اف ای تی اف حل می‌شود که من چنین تصوری ندارم که به زودی حل شود زیرا تحفظاتی را مجلس شورای اسلامی، شورای نگهبان و مجمع تشخیص مصلحت نظام در قانون اعلام کرده اند؛ یا باید از تحفظات بگذریم یا اینکه این قصه به اشکال مختلف ادامه دارد.
پیش فرض دوم این است که اگر چنین اتفاقی بیفتد و عضو اف ای تی اف شویم، برخی از مشکلات تجاری یا بخش عمده‌ای از مشکلات جاری حل می شود که این چنین نیست.
ما تا امروز که صحبت می کنیم تحت تحریم بانکی آمریکا هستیم یعنی وقتی تحت تحریم هستیم یعنی اصلاً ما را در بانک راه نمی دهند که بعد از ما بپرسند که آیا الزامات اف ای تی اف را رعایت می‌کنید یا خیر؛ بر اساس قواعد تحریم ثانویه، همه مبادلات ما اگر از طریق سیستم‌های بانکی باشد، آن بانکی که با ایران کار می کند، تحریم می شود.
طی سال‌های گذشته در دوران برجام یا قبل از سال ۲۰۱۷ میلادی که ایران در منطقه خطر اف ای تی اف قرار گرفت هم نمی توانستیم از سیستم بانکی استفاده کنیم به دلیل اینکه بانک هایی که با ما کار کرده بودند، مجبور شدند جرایم بسیار زیادی را به خاطر نقض تحریم ها به آمریکا پرداخت کنند.
پس اکنون مشکل تجارت ما FATF نیست بلکه تحریم آمریکاست؛ ما مثل یک پرنده‌ای در قفس تحریم قرار گرفتیم حالا اگر شاه بال های ما را کَنده باشند و با FATF آن شاه بال ها رشد کنند، باز هم این پرنده نمی تواند از قفس رها شود.
ولی این اقدامات به خودی خود چیز بدی نیست، هر چند ۲ فایده نیز دارد، یکی این است که اگر به هر دلیلی ما یک روزی شرایط تحریمی را بتوانیم، رفع کنیم، دیگر معطل اف ای تی اف نمی شویم و به سرعت به سیستم بانکی باز می گردیم، و دیگر اینکه افرادی که بهانه می گیرند و می گویند که مشکل مملکت ما به خاطر نپیوستن به اف ای تی اف است به یک فهم عمومی می رسند.
هم تحریم آمریکا و هم FATF روابط بانکی ما را ممنوع کرده است؛ در سال ۱۴۰۳ حدود ۱۴۰ تا ۱۵۰ میلیارد دلار با دنیا مبادله کردیم یعنی می‌شود در شرایط تحریمی نیز خیلی از کارها را نیز انجام داد البته چه بهتر که این تحریم ها نباشد تا بتوانیم بهتر کار کنیم.
مکانسیم ماشه ارتباطی به تجارت عادی ما ندارد
برخی معتقدند هم عضویت ایران در FATF و هم اجرای مکانیسم ماشه اثر چندانی روی تجارت ایران ندارد، نظر شما چیست؟
هیچ ربطی بین این دو موضوع نیست؛ مکانیسم ماشه یعنی برگشت به قطعنامه‌های شورای امنیت سازمان ملل متحد علیه ایران است ما هفت قطعنامه در شورای امنیت سازمان ملل داریم که پنج مورد آن تحریم های متفاوت است که بر اساس آن هر کس که با ایران در صنایع هسته‌ای یا موشکی کار کند، از نظر مبادلات مالی تحریم می شود که این هیچ ارتباطی با تجارت عادی ما با دنیا ندارد.
آنچه که اکنون منع برای تجارت ما با دنیاست بحث اسنپ بک نیست بحث تحریم های آمریکاست. از منظر روسیه اسنپ بک که در شورای امنیت مطرح شده، موضوع شکست خورده است و حتی به طور رسمی هم وزارت امور خارجه روسیه اعلام کرد که این تحریم ها از روی سایت سازمان ملل نیز برداشته شود.
اینقدر که هر دو تا مسئله‌ای را بزرگ می کنند من تاثیر بزرگی از لحاظ اقتصادی نمیبینم، حتماً تاثیر سیاسی می تواند داشته باشد. هدف تحریم کننده ما از تحریم‌ها ایجاد وحشت عمومی بوده است و اگر کسی در داخل یا خارج به این وحشت عمومی دامن میزند، دانسته یا ندانسته در همان تله تحریم‌کنندگی گیر کرده است.
اکنون باشگاهی از تحریمی ها در دنیا ایجاد شده است
برخی معتقدند که با فعال سازی مکانسیم ماشه نسل اول تحریم ها برقرار شده و اثری به اقتصاد و تجارت ندارد؛ این گزاره را قبول دارید؟
این تحریم‌ها که از سال ۲۰۱۰ تا ۲۰۱۴ میلادی بر اقتصاد ایران اعمال شد، حتی در همان زمان هم طبق آمارهای گمرک نتوانست بر فروش نفت و تجارت غیرنفتی ما اثر بگذارد؛ آخرین تحریم سال ۲۰۱۰ میلادی به ما اعمال شده است که مصادف با سال ۱۳۸۹ است که ما در آن زمان تقریبا رکورد تجارت خارجی را داشتیم و در سال بعد نیز اتفاق خاصی در حوزه نفت ما اتفاق نیفتاد ولی از سال ۲۰۱۷ دچار شدت تحریم ها شدیم.
از سال ۱۳۹۶ تحریم ها خیلی چیزها را به ما یاد داد. ما در سال گذشته با احتساب نفت نزدیک به ۱۴۰ میلیارد دلار با دنیا مبادله کردیم و رکوردهای فروش نفت را داشتیم. در آن زمان ( اواخر دهه هشتاد خورشیدی و آغاز تحریم ها) ما تنها تحریم شده دنیا بودیم اما اکنون باشگاهی از تحریمی‌ها در دنیا ایجاد شده است؛ کشورهایی که منابع طبیعی بزرگی دارند، به قدرت بزرگی دست پیدا می کنند.
به هر حال ما یاد گرفتیم ۱۵ سال با این شرایط تحریمی زندگی کنیم هر چند ایده آل نیست و حتما به مردم فشار وارد می شود زیرا در مدیریت تحریم ها، سوءمدیریت و دعواهای جناحی داریم که اگر سیاستمداران و تصمیم گیران ما روی معیشت و اقتصاد مردم متمرکز شوند، اثرات تحریم به مراتب کمتر خواهد شد.
سیستم بانکی فعلی دنیا توسط آمریکا اداره می شود
شما عضویت در FATF را چندان در تجارت کشور موثر نمی بینید اما در سال هایی که برجام اجرایی شد، تجار از عدم عضویت ایران در این گروه گلایه داشتند.
برجام بیشتر از یک سال و چند ماه اجرا نشد؛ در آن زمان در درگیر سوئیفت بودیم و تا زمانی که درگیر با آمریکا هستیم، هر روز یک مشکلی مطرح است زیرا چه بخواهیم چه نخواهیم قدرت فائق روابط پولی مالی دنیا، آمریکاست. سیستم بانکی فعلی دنیا توسط آمریکا اداره می شود و بر آن اعمال قدرت می کند ما می‌بایستی خیلی زودتر خود را از این موضوع رها کنیم.
تعداد شرکای تجاری ما بسیار محدود است و با پنج تا ۶ کشور از جمله چین، امارات، عراق، افغانستان، ترکیه و ... تجارت می کنیم. ما باید تنوع شرکای تجاری داشته باشیم اما امروز ما باید از این شرایط استفاده کنیم.
مبادلات با چین را بر مبنای یوان انجام شود
اکنون ایران ۳۰ درصد به طور مستقیم و حدود ۱۵ درصد به طور غیرمستقیم (از طریق امارات متحده عربی) با چین تجارت دارد که از طریق یورو و یوان مبادله می شود؛ این کار هزینه های تجاری را افزایش می دهد؛ در حالی که زیرساخت های مکانیزم مالی ایران و چین فراهم است، به آن کم توجهی می شود آن هم وقتی که می توانیم با یوان این معاملات را مستقیم انجام بدهیم.
در شرایط حاضر روسیه تجارت با چین را از طریق یوآن انجام می دهد کارهایی که ما می توانستیم انجام بدهیم؛ اما عده ای از اینکه پول از جایی به جای دیگر برود و تبدیل شود منفعت می برند؛ این افراد کاسبان تحریم هستند و از این شرایط تحریمی استفاده می کنند و پول ها را تبدیل می کنند.
عجب می کنم که چرا با خونسردی به این افراد نگاه می کنند در حالی که می توان هزینه مبادلات بین ایران و چین می توان ۲ تا سه درصد کاهش داد که این رقم از ۳۰ میلیارد دلار پول کمی نیست.
اقتصاد ایران مکمل چین است
چین و روسیه در بحث فعال سازی مکانسیم ماشه با آن مخالفت کردند؛ این رویکرد سیاسی چقدر در حوزه تجارت و بازرگانی به نفع ایران است؟
مکانیسم ماشه از نظر من نباید تاثیری در رابطه تجاری با هیچ جای دنیا داشته باشد با چین که ندارد برای اینکه طی چند ماه گذشته بارها و بارها چه سخنگویان و افراد موثر وزارت خارجه چه افراد موثر دولت چین اعلام کردند که ما تحریم‌های یک جانبه آمریکا را به رسمیت نمی‌شناسیم که این تحریم ها را نیز به رسمیت نشناختند.
رابطه اقتصادی ایران با روسیه و چین تفاوت بسیار فاحشی دارد. روسیه رقیب تجاری ماست، روسیه در حوزه اقتصاد حوزه تجارت بین‌الملل خیلی توسعه روابط تجاری ندارد آنچه که ما در دنیا از جمله نفت، گاز و محصولات معدنی و فولادی ... فروشنده‌ایم، روسیه نیز فروشنده این محصولات است و آنچه که ما خریداریم روسیه نیز خریدار است.
اما چین به طور طبیعی چه ما تحریم باشیم، چه نباشیم از لحاظ اقتصادی مکمل اقتصاد چین هستیم؛ اگر تحریم ها نبود، زمینه رشد رابطه ما با چین به شدت فراهم می شد.
معشیت مردم باید مورد توجه حاکمیت باشد
در پایان اگر نکته ای دارید، بفرمایید.
بعد از جنگ ۱۲ روزه تحمیلی ما در شرایط اقتصادی خاص قرار داریم، اکنون در میانه جنگ هستیم زمانی مردم با بالاترین ظرفیت پشت حاکمیت قرار می گیرند که معیشت آنها مورد توجه باشد. معیشت مردم روز به روز دارد ضعیف‌تر می‌شود، تحریم و شرایط جنگ هست، اما مهم‌تر از همه این موارد بحث تبعیض و فساد هست، مردم جنگ را می‌پذیرند همانگونه که در هشت سال جنگ با عراق ایستادگی کردند و در جنگ ۱۲ روزه نیز پشت حاکمیت قرار گرفتند.
در جامعه شاهد حضور طبقه نوکیسه هستیم که با تجمل گرایی در این شرایط اقتصادی مردم را در مضیغه قرار داده اند؛ عده با مانور تجمل گرایی و خودروهای چند میلیاردی و پلاک های گذر موقت در خیابان های بالاشهر و خانه هایی با جکوزی و....، ثروت خود را به رخ مردم می کشند. باید با تبعیضات و فساد برخورد جدی شود، اگر جلوی این موارد گرفته نشود، به بن بست های بسیار شدید بر خواهیم خورد.
