زندگی زیر خط فقر؛ چگونه معلولان ایرانی روزمره خود را می‌گذرانند؟
بیش از ۹ میلیون معلول ایرانی با مستمری ناچیز و موانع متعدد از جمله فقر معیشتی، کمبود خدمات توانبخشی و فضای شهری نامناسب دست‌وپنجه نرم می‌کنند. در این گزارش، روایت‌هایی از زندگی دشوار معلولان و چالش‌های پیش‌روی آن‌ها را می‌خوانیم.
بهروز مروتی، فعال حقوق معلولان، فقر معیشتی را اصلی‌ترین مشکل افراد دارای معلولیت دانست. او گفت: «با مستمری یک میلیون و ۴۰۰ هزار تومانی بهزیستی و یارانه، معلولان ماهانه حدود یک میلیون و ۷۰۰ تا ۸۰۰ هزار تومان درآمد دارند. این در حالی است که درآمد زیر ۲۵ تا ۳۰ میلیون تومان، زیر خط فقر مطلق محسوب می‌شود.» وی افزود که افراد با سرپرستی چند نفر، با درآمد سه تا چهار میلیون تومانی، سفره‌ای کوچک و حذف بسیاری از اقلام غذایی را تجربه می‌کنند.
روایت یک مادر معلول: حتی نیازهای اولیه را نمی‌توانم تأمین کنم
خانم علوی، زنی سرپرست خانوار با معلولیت جسمی حرکتی، از شرایط سخت زندگی‌اش گفت: «پسرم از کلاس اول راهنمایی به دلیل نبود پدر و سوختگی پاهایش سر کار رفت و تحت پوشش بهزیستی است. من با عصا راه می‌روم و درآمد قابل‌توجهی ندارم.» او که پیش از کرونا با فروش ترشی و محصولات سرخ‌کردنی امرار معاش می‌کرد، افزود: «اکنون نمی‌توانم مواد اولیه بخرم و یارانه‌ام حتی برای کرایه خانه کافی نیست.»
سبد غذایی بهزیستی؛ از هر سه ماه به سالی یک بار
خانم علوی با اشاره به کاهش حمایت‌های بهزیستی گفت: «سبد غذایی که قبلاً هر دو یا سه ماه دریافت می‌کردم، حالا سالی یک بار شده و گاهی قطع می‌شود. ویلچری که از بهزیستی گرفتم خراب شد و همچنان در نوبت ویلچر برقی هستم.» او با مستمری ۲ میلیون و ۸۰۰ هزار تومانی، از عفونت لگن و زخم‌های جدی رنج می‌برد و بیمه بهزیستی هزینه‌های درمانی‌اش را پوشش نمی‌دهد.
مشکلات توانبخشی؛ از ویلچر تا کفش مناسب
علوی افزود: «به دلیل معلولیت، پای راستم کوتاه شده و نمی‌توانم به‌راحتی بنشینم یا خم شوم. کفشم خراب شده و نیاز به کفش مخصوص دارم. ۱۰ سال است که برای ویلچر برقی ثبت‌نام کرده‌ام، اما می‌گویند باید در نوبت بمانم. استفاده طولانی از عصا دستانم را ضعیف کرده و نمی‌توانم ویلچر دستی را به‌راحتی بچرخانم.»
روایت یک پدر معلول: من و دخترم در تنگنا هستیم
حسین، مرد ۴۲ ساله‌ای با معلولیت جسمی حرکتی و قطع پا از زانو، گفت: «دخترم نیز به‌صورت مادرزادی معلول است و به بیماری پی‌اف‌تی مبتلاست که مانع رشد پاهایش می‌شود.» او که به دلیل گرفتگی عروق تحت درمان است، افزود: «در شهرمان امکانات درمانی مناسب نیست. مستمری ۲ میلیون و ۸۰۰ هزار تومانی و یارانه یک میلیون و ۴۰۰ هزار تومانی داریم، اما بخشی از هزینه‌ها توسط خیرین تأمین می‌شود.»
چالش‌های درمانی و اجاره خانه
حسین که مستاجر است، گفت: «مردم ۵۰ میلیون تومان برای اجاره خانه‌مان جمع کردند. دو ماه است که نتوانسته‌ام هزینه داروهایم را تأمین کنم و تحت پوشش بیمه تأمین اجتماعی نیستیم.» او افزود که دخترش نیاز به جراحی دارد، اما پزشک معالجشان فوت کرده و شرایط درمانی او دشوار است.
خدمات توانبخشی؛ محدود و ناکافی
مروتی اظهار داشت: «بیمه سلامت که مدعی ارائه ۵۳ قلم خدمت است، در مناطق محروم عملاً خدماتی ارائه نمی‌دهد. بسیاری از معلولان به دلیل عدم دسترسی به مراکز درمانی یا ناتوانی در خروج از منزل، از خدمات محروم‌اند.» او افزود: «خدمات مراقبت در منزل بسیار محدود و ناکافی است. به‌عنوان مثال، دو ساعت خدمات ماهانه برای کسی که نیاز به ۴ تا ۶ ساعت خدمات هفتگی دارد، بی‌فایده است.»
کمک‌هزینه پرستاری؛ یک‌دهم نیاز واقعی
مروتی گفت: «بیش از ۱۰۰ هزار معلول شدید در صف دریافت کمک‌هزینه پرستاری هستند. این کمک‌هزینه حدود ۴ میلیون تومان است، در حالی که هزینه واقعی پرستاری ۲۴ ساعته ۳۰ تا ۴۰ میلیون تومان است.» او افزود که کمک‌هزینه لوازم بهداشتی یک میلیون و ۵۰۰ هزار تومانی نیز در برابر نیاز ۱۵ میلیون تومانی ناکافی است و استفاده چندباره از لوازم یک‌بارمصرف، خطر عفونت را افزایش می‌دهد.
اشتغال معلولان؛ وعده‌های توخالی
مروتی با انتقاد از وضعیت اشتغال معلولان گفت: «مسئولان وام‌دهی را به‌عنوان اشتغال‌زایی معرفی می‌کنند، اما بسیاری از معلولان این وام‌ها را صرف درمان یا نیازهای اولیه می‌کنند.» او افزود: «صندوق فرصت‌های شغلی طبق ماده ۱۰ قانون حمایت از معلولان هنوز راه‌اندازی نشده و سهمیه ۳ درصدی استخدام معلولان نیز به‌طور کامل اجرا نمی‌شود.»
پست‌های سازمانی دکوری و مشوق‌های ناکافی
مروتی اظهار داشت: «پست‌های سازمانی برای معلولان بیشتر نمایشی است. کمک‌هزینه ارتقای کارایی (۳۰ تا ۵۰ درصد) و حق بیمه کارفرمایان نیز به‌طور کامل اجرا نمی‌شود. در ۴ سال گذشته، بهزیستی تنها برای ۳ تا ۴ هزار نفر حق بیمه پرداخت کرده، در حالی که کارفرمایان تمایلی به استخدام معلولان ندارند.»
مستمری ناچیز در برابر حداقل دستمزد قانونی
مروتی با اشاره به ماده ۲۷ قانون حمایت از معلولان گفت: «دولت موظف است برای معلولان شدید بدون شغل، کمک‌هزینه‌ای معادل حداقل دستمزد سالانه (۱۰ میلیون و ۴۰۰ هزار تومان) پرداخت کند، اما مستمری فعلی تنها یک میلیون و ۲۰۰ هزار تومان است.» او تأکید کرد که دولت نه شغل ایجاد می‌کند و نه کمک‌هزینه کافی پرداخت می‌کند.
