کشف بمب ساعتی در قلب ایران؛ بحران ناخواسته در راه است

افزون بر مسائل ایمنی، بافت‌های فرسوده معمولاً با مشکلات اجتماعی و اقتصادی نیز دست و پنجه نرم می‌کنند. تراکم بالای جمعیت، فقر شهری، کمبود فضاهای عمومی و ضعف دسترسی به خدمات آموزشی و بهداشتی، از جمله چالش‌های رایج در این مناطق است. بازآفرینی شهری با ایجاد فضاهای فرهنگی، ورزشی و خدماتی می‌تواند بستری برای تقویت سرمایه اجتماعی و کاهش معضلات اجتماعی فراهم آورد.

از منظر اقتصادی نیز نوسازی بافت‌های فرسوده، محرکی برای رونق بازار مسکن و اشتغال‌زایی به شمار می‌رود. سرمایه‌گذاری در این حوزه موجب افزایش ارزش ملک، جذب سرمایه‌های جدید و به جریان افتادن چرخه تولید و ساخت‌وساز می‌شود. علاوه بر این، بهبود کیفیت زندگی در این مناطق انگیزه بیشتری برای مشارکت شهروندان در توسعه محله ایجاد خواهد کرد.

یکی از مهم‌ترین ضرورت‌های نوسازی بافت‌های فرسوده، کاهش آسیب‌پذیری در برابر بحران‌هاست. ایران کشوری زلزله‌خیز است و بسیاری از مناطق شهری در معرض خطر هستند. مقاوم‌سازی ساختمان‌ها و ارتقای زیرساخت‌های شهری در قالب طرح‌های بازآفرینی، می‌تواند تلفات احتمالی را به میزان چشمگیری کاهش دهد و جان هزاران نفر را نجات دهد.

در کنار موضوع ایمنی، بازآفرینی بافت‌های فرسوده موجب ارتقای عدالت شهری نیز می‌شود. ساکنان این مناطق معمولاً از حداقل امکانات برخوردارند و در حاشیه توسعه شهری قرار گرفته‌اند. با اجرای طرح‌های بازآفرینی، فرصت برخورداری از خدمات عادلانه برای این قشر فراهم می‌شود و فاصله میان مناطق برخوردار و محروم کاهش خواهد یافت.

تقویت هویت شهری و جذب سرمایه

بازآفرینی شهری علاوه بر کارکرد اقتصادی و اجتماعی، به حفظ هویت تاریخی و فرهنگی شهرها نیز کمک می‌کند. بسیاری از بافت‌های فرسوده دارای ارزش تاریخی‌اند و نوسازی آن‌ها باید همراه با حفاظت از میراث فرهنگی صورت گیرد. چنین رویکردی علاوه بر حفظ اصالت محله‌ها، به جذب گردشگر و رونق اقتصادی نیز منجر می‌شود.

در نهایت، نوسازی و بازآفرینی بافت‌های فرسوده ضرورتی اجتناب‌ناپذیر برای آینده پایدار شهرهاست. این اقدام ترکیبی از ایمن‌سازی، عدالت اجتماعی، توسعه اقتصادی و حفظ میراث فرهنگی را در خود جای می‌دهد و می‌تواند زمینه‌ساز شهری پویا، ایمن و سرزنده باشد که در آن همه اقشار جامعه سهمی برابر از امکانات و فرصت‌ها دارند.

نوسازی یا بازآفرینی بافت‌های فرسوده؟

در روز گذشته مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی دومین نشست توسعه مسکن در ایران را با عنوان «چالش‌ها و راهکارهای بازآفرینی بافت‌های ناکارآمد میانی» برگزار کرد.

در این نشست چهار کارشناس حوزه توسعه شهری و فعال شهرسازی و مسکن‌سازی به بررسی چالش‌های اصلی بافت ناکارآمد میانی پرداختند که چگونه، وجود رویکردهای متفاوت سیاستگذاران در دوره‌های مختلف با اهداف نوسازی و مسکن‌سازی منجر به تشدید خروج ساکنان کم‌درآمد در این بافت و در نتیجه جابه‌جایی آنها شده است.

برخی از دولت‌ها بافت‌های ناکارآمد میانی را صرفا از منظر مسکن‌سازی و افزایش کمی واحدهای مسکونی می‌بینند و در مقابل برخی با نگاهی کلی‌تر موضوع بازآفرینی شهری را به مثابه فرآیندی همه‌جانبه برای احیای اقتصادی، اجتماعی و کالبدی این بافت‌ها مطرح می‌کنند.

در این نشست کارشناسان به دنبال راهبردها و راهکارهای کارآمد و پایدار در شرایط کنونی کشور بودند که ضمن ارائه مدل‌های موفق به نقش‌آفرینی ذی‌نفعان و الگوی مشارکت اشاره کرده‌اند.