روسیه فرمول نجات ایران از تحریم‌ها را پیدا کرد !

به دنبال تحولات ژئوپولیتیکی چند سال اخیر و تشدید شکاف میان اقتصاد‌های نوظهور و نظام مالی تحت سلطه غرب، روسیه نقشی پیش‌برنده در چارچوب بریکس پلاس ایفا کرده است. این کشور با درک عمیق از کاستی‌های ساختار فعلی نظام مالی جهانی، تلاش کرده با ارائه پیشنهاد‌هایی رسمی و مستند، مسیر جدیدی را برای کشور‌های در حال توسعه، از جمله اعضای بریکس، ترسیم کند.

بانک مرکزی و وزارت اقتصاد روسیه در فوریه سال ۲۰۲۴، پیش‌نویسی تحلیلی و راهبردی به بریکس ارائه دادند که هدف آن بازنگری بنیادین در ساختار پولی و مالی بین‌المللی بود؛ این سند با بررسی دقیق وضعیت فعلی نظام مالی، به آسیب‌شناسی چهار حوزه کلیدی پرداخت که شامل پرداخت‌های بین‌المللی، سرمایه‌گذاری‌های فرامرزی، ذخایر ارزی دولت‌ها و نهاد‌های تامین مالی توسعه‌ای می‌شد.

روسیه در این تحلیل، نظام موجود را ساختاری متمرکز، انحصاری، آسیب‌پذیر در برابر تحریم‌ها و ناکارآمد برای کشور‌های خارج از مدار غرب معرفی کرد؛ ساختاری که سال‌هاست مانع مشارکت برابر کشور‌های در حال توسعه در گردش سرمایه جهانی شده است.

بستر‌های مستقل، جایگزین سوئیفت

در واکنش به این وضعیت، روسیه مجموعه‌ای از ابتکارات فنی و سیاست‌محور را پیشنهاد داد که در هسته آنها طراحی زیرساخت‌های مستقل پرداخت و تسویه قرار دارد.

سکو‌هایی نظیر BRICS Bridge و BRICS Clear به‌عنوان جایگزین عملیاتی سوئیفت، در این طرح مطرح شده‌اند؛ سکو‌هایی که قرار است تراکنش‌های مالی میان اعضای بریکس را از مسیر‌های غیرغربی و مقاوم در برابر تحریم انجام دهند. نکته قابل توجه در این پیشنهادها، اتکای آنها به فناوری‌های نوین مانند دفترکل توزیع‌شده، قرارداد‌های هوشمند، ارز دیجیتال بانک مرکزی و سیستم‌های پرداخت بلادرنگ است که امکان تسویه امن، سریع و شفاف را فراهم می‌سازند.

بازتعریف حکمرانی مالی جهانی

روسیه همچنین در این پیشنهاد‌ها به‌دنبال اصلاح روابط قدرت در ساختار نهاد‌های مالی بین‌المللی بوده است. از منظر تحلیل‌گران روس، نهاد‌هایی نظیر صندوق بین‌المللی پول و بانک جهانی، در طول دهه‌های گذشته نتوانسته‌اند منافع کشور‌های در حال توسعه را تامین کنند و به‌ویژه در شرایط بحران اقتصادی، نقش آنها بیشتر مداخله‌گرانه و ناکارآمد بوده است.

در این چارچوب، مسکو بر تقویت بانک توسعه جدید بریکس (NDB) به‌عنوان جایگزین مستقل و چندجانبه تاکید کرده است؛ نهادی که می‌تواند تامین مالی پروژه‌های زیرساختی، فناورانه و زیست‌محیطی را با انعطاف‌پذیری بیشتر و کمتر تحت فشار‌های سیاسی مدیریت کند.

ایران؛ در مرکز توجه پیشنهاد روسیه

نکته حائز اهمیت در پیشنهاد روسیه، توجه ویژه به موقعیت کشور‌هایی مانند ایران است. در سند رسمی ارائه‌شده، اشاره شده که مدل پیشنهادی می‌تواند برای کشور‌هایی که از ساختار‌های مالی جهانی حذف شده‌اند، مانند ایران، دریچه‌ای تازه بگشاید.

ایران با بهره‌گیری از این سکو‌ها و همکاری فعال در تدوین مقررات جدید، قادر خواهد بود بخشی از محدودیت‌های مالی ناشی از تحریم را پشت سر گذاشته و به ساختار‌های مبادلاتی امن‌تر و منصفانه‌تر دسترسی یابد. این موضوع به‌ویژه در شرایطی که جریان سرمایه و ارز برای ایران محدود شده، از اهمیتی راهبردی برخوردار است.

از نظریه تا عمل؛ مسیری دشوار، اما ضروری

پیشنهاد روسیه نه یک نقشه بلندپروازانه آرمانی، بلکه طرحی واقع‌گرا با پایه‌های فنی، حقوقی و سیاسی است که هم‌اکنون نیز بخشی از مقدمات اجرای آن در حال پی‌ریزی است.

این ابتکارها، اگرچه هنوز تا جایگزینی کامل با نظام سنتی فاصله دارند، اما به‌وضوح نشان می‌دهند که توازن قدرت در حوزه مالی در حال تغییر است.

برای ایران، این روند نه‌تنها یک فرصت، بلکه ضرورتی است که با اتخاذ رویکرد فعال، ارتقاء زیرساخت‌های مالی و دیپلماسی اقتصادی هوشمندانه باید از آن بهره‌برداری کند؛ چرا که پنجره‌های مشارکت در نظم نوین مالی، ممکن است دیر یا زود بسته شوند.