ایران در انتظار چراغ سبز عراق

توسعه میدان‌های مشترک نفتی به دلیل تکیه اقتصاد ایران به نفت و همچنین بهبود روابط بین‌الملل، از مهم‌ترین اقداماتی است که مورد توجه وزارت نفت قرار دارد.

در جریان سفر محسن پاک‌نژاد، وزیر نفت، به بغداد، چهار تفاهم‌نامه همکاری در حوزه نفت و گاز میان نمایندگان شرکت‌های ایرانی و عراقی امضا شد.

بر اساس این تفاهم‌نامه‌ها قرار است ایران در حوزه اکتشاف نفت در دریا، مشارکت شرکت‌های حفاری در میدان‌های نفتی و همچنین انتقال میلیون‌ها مترمکعب از گاز‌های همراه نفت خام عراق جهت تبدیل کردن آنها به فرآورده‌های مورداستفاده در بخش انرژی کشور عراق نقش ایفا کنند.

وزیر نفت پس از امضای تفاهم‌نامه‌ها گفت: در بخشی از تفاهم‌نامه‌های امضاشده، توسعه مشترک میدان خرمشهر که مشترک با میدان سندباد عراق است در دستور کار قرار گرفت و مقدمات کار در کارگروه‌های تخصصی مورد بحث و بررسی قرار می‌گیرد و به زودی کارهای اجرایی آن شروع شود.

میدان مشترک نفتی در مرز خرمشهر

وزیر نفت در جریان امضای تفاهم‌نامه با عراق از میدان مشترک خرمشهر یاد کرد. این در حالی است که میدان یادآوران، میدان شناخته‌شده مشترک با عراق است.

میدان یادآوران در استان خوزستان و شمال خرمشهر واقع شده و ازجمله میدان‌های مشترک ایران با عراق است که در این کشور با نام میدان سنباد شناخته می‌شود. حجم نفت درجای این میدان نفتی ۱۷ میلیارد بشکه برآورد می‌شود. قرارداد توسعه میدان نفتی یادآوران آذرماه سال ۱۳۸۷ با ارزش تقریبی دو میلیارد دلار میان شرکت ملی نفت ایران و شرکت سینوپک چین امضا شد.

هدف از اجرای فاز نخست طرح توسعه میدان یادآوران دستیابی به تولید روزانه ۸۵ هزار بشکه نفت خام بود و در خلال اجرای فاز نخست طرح توسعه میدان یادآوران، استخراج زودهنگام روزانه ۲۰ هزار بشکه نفت سبک از طریق هشت حلقه چاه تعریف شد.

در فاز دوم طرح توسعه این میدان حفاری ۱۰۰ حلقه چاه و دستیابی به تولید ۱۸۰ هزار بشکه و در فاز سوم، حفاری ۱۰۵ حلقه چاه و دستیابی به مجموع تولید ۳۰۰ هزار بشکه نفت سبک و سنگین پیش‌بینی شد.

البته مجتبی مرادی، مجری طرح توسعه میدان یادآوران، در بهمن سال ۱۴۰۱ به رسانه رسمی وزارت نفت خبر داد که شرکت چینی ساینوپک به‌طور غیررسمی از سرمایه‌گذاری در یادآوران کناره‌گیری کرده و شرکت ملی نفت تصمیم گرفته است تا خود توسعه این میدان را ادامه دهد.

تاثیر آینده روابط سیاسی ایران و آمریکا بر قراردادهای نفتی با عراق

دونالد ترامپ، رئیس جمهوری آمریکا، در دی ماه سال گذشته، عراق را تهدید کرد که در صورت عقد مجدد قرارداد با ایران، تحریم‌هایی بر نفت و اقتصاد عراق اعمال می‌کند. او همچنین در اسفند سال گذشته، معافیت عراق برای واردات گاز از ایران را لغو کرد.

با توجه به شروع مذاکرات ایران و آمریکا، به نظر می‌رسد که آینده توسعه میادین نفتی مشترک به روابط با آمریکا گره خورده است. چراکه اگر نتیجه مطلوبی در مذاکرات حاصل نشود، عراق به احتمال زیاد دیگر ریسک عقد قرارداد و همکاری با ایران را نمی‌پذیرد.

در حال حاضر، تنها یک سری تفاهم‌نامه با عراق امضا شده است و مشخص نیست که در ادامه چه روندی در مورد میادین مشترک نفتی با عراق طی شود، اما بیم آن می‌رود که تفاهم‌نامه‌های مذکور نه در راستای بهره‌برداری مشترک، بلکه در راستای اضافه‌برداشت یک کشور باشد.

امضای تفاهم‌نامه به معنای انجام پروژه عملیاتی نیست

مرتضی بهروزی‌فر، کارشناس انرژی، در گفت‌وگو با تجارت‌نیوز عنوان کرد: تفاهم‌نامه‌های همکاری میان کشورها، به‌ویژه در حوزه میادین مشترک نفتی، فاقد ضمانت اجرایی مشخص هستند و تنها چارچوب همکاری را مشخص می‌کنند.

وی ادامه داد: در واقع، تفاهم‌نامه‌ها بیشتر بیانگر نیت همکاری طرفین در چارچوبی کلی هستند و امضای آنها به‌معنای الزام حقوقی برای انجام اقدامات عملیاتی نیستند.

به گفته این کارشناس انرژی، نمونه بارز این وضعیت را می‌توان در تفاهم‌نامه‌های اخیر ایران با برخی کشورها ازجمله روسیه مشاهده کرد؛ به عنوان مثال، تفاهم‌نامه ۴۰ میلیارد دلاری میان ایران و روسیه، منجر به نتایج عملی قابل توجهی نشد.

او خاطرنشان کرد: از این منظر، امضای تفاهم‌نامه میان ایران و عراق برای همکاری در توسعه میادین نفتی مشترک نیز به‌طور قطعی به معنای انجام پروژه عملیاتی و تعهد طرفین نیست.

قدرت کشورها تعیین‌کننده میزان برداشت از میادین مشترک است

بهروزی‌فر در مورد توسعه میادین مشترک نفتی گفت: توسعه میادین مشترک نفتی در سطح بین‌المللی تابع هیچ چارچوب الزام‌آور یا نظام حقوقی بین‌المللی خاصی نیست و هیچ سازوکاری برای اجبار یک کشور به همکاری با کشور مقابل در برداشت از مخزن مشترک وجود ندارد.

وی افزود: به همین دلیل، در عمل، کشوری که توان فنی، مالی و سیاسی و در کل از قدرت بیشتری برخوردار باشد، دست بالا را در بهره‌برداری دارد و بیشتر برداشت می‌کند.

او تشریح کرد: اکنون عراق با کشورهای متعددی در حال تعامل و همکاری است. چه ضرورتی دارد که در چنین شرایطی با ایران که تحت شدیدترین تحریم‌هاست، قرارداد برای توسعه میدان مشترک نفتی منعقد کند؟

بهروزی‌فر توضیح داد: در حال حاضر دو راه برای ایران وجود دارد. یا تحریم‌های موجود ادامه می‌یابند که در این صورت عراق امکان همکاری با ایران را ندارد. اما از سوی دیگر، اصلا دلیلی برای همکاری وجود ندارد. چراکه عراق با بسیاری از کشورهایی که تحریم نیستند همکاری دارد و از طریق

این کارشناس انرژی متذکر شد: با توجه به موارد ذکرشده، دلیلی وجود ندارد که عراق توسعه میادین نفتی را به ایران گره بزند. حتی در سناریویی که تحریم‌های بین‌المللی علیه ایران لغو شوند، چه انگیزه‌ای برای عراق وجود دارد تا با ایران در زمینه توسعه میادین مشترک قرارداد ببندد؟

در صورت لغو تحریم‌ها تضمینی برای توقف برداشت یک‌طرفه وجود ندارد

بهروزی‌فر تصریح کرد: پیش از تحریم‌ها، روابط ایران و قطر با مشکلاتی مانند تحریم مواجه نبود. پس چرا قراردادی در مورد میزان برداشت از میادین مشترک مانند پارس جنوبی امضا نشد؟ این تجربه نشان می‌دهد که حتی در دوران بدون تحریم نیز به‌طور الزامی، توافق بر سر توسعه مشترک میادین نفتی و گازی حاصل نمی‌شود.

وی در نهایت گفت: میزان برداشت از میادین مشترک به قدرت کشورها و دیگر ویژگی‌های‌ آنها در عمل وابسته است و توسعه میادین مشترک نفتی در سطح بین‌المللی تابع هیچ چارچوب الزام‌آور یا نظام حقوقی بین‌المللی خاصی نیست. از این رو، امضای تفاهم‌نامه در عمل تضمینی برای همکاری یا نبود برداشت یک‌طرفه عراق نیست.