ارزانی دلار مطلوب است؟

یکی از پدیده‌های مبتلابه اقتصاد ایران در ۳ سال اخیر، نوسان شدید نرخ ارز و در پی آن بروز بی‌ثباتی در بازارهای مختلف در کشور بود. پس از خروج ایالات متحده از برجام و بروز تنش‌های ارزی ناشی از آن، کشور دچار بحران بی‌ثباتی نرخ ارز شد و در نهایت باعث تبعاتی شد که در سه سال گذشته به تمامی ارکان ساحت‌های گوناگون اقتصاد کشور تسری یافته است. مرتضی عزتی، اقتصاددان و استاد دانشگاه در گفت‌وگو با گسترش نیوز نسبت به تحولات نرخ ارز در بازه زمانی یاد شده واکنش نشان داد.

دولت نتوانست تقاضای ارز را مدیریت کند

این اقتصاددان در پاسخ به سوال گسترش نیوز مبنی بر چرایی فقدان ثبات در بازار ارز کشور اظهار داشت: پس از برجام، ایران توانست که با فروش نفت و همچنین آزاد شدن دارایی‌های بلوکه شده کشور، بازار ارز به ثبات نسبی رسید که در ابتدای دهه ۹۰ از آن بی‌بهره بود. پس از خروج آمریکا از برجام و تلاش این کشور برای به صفر رساندن امکان فروش نفت توسط ایران، بازار ارز در بازه زمانی نسبتا کوتاهی دچار تلاطم شد و تقاضا برای دلار به حداکثر حالت ممکن در تاریخ ایران رسید. این افزایش تقاضا باعث بروز تلاطم‌های شدید و تکانه‌های غیرقابل باور در قبال ارزش پول ملی شد که اقتصاد ایران را شوکه کرد.

عزتی ادامه داد: دولت در این شرایط نتوانست تقاضا را به خوبی مدیریت کند و با یک شیب ملایم نسبت به واقعی کردن قیمت دلار اقدام کند. این وضعیت باعث شد تا با شکل‌گیری بازار چندنرخی در قبال ارز، علاوه بر ایجاد یک فساد عجیب به وسیله دلار ۴۲۰۰ تومانی، منابع محدود ارزی کشور با پایین‌ترین قیمت ممکن و در سخت‌ترین شرایط اقتصادی و سیاسی کشور به حراج گذاشته شوند. دولت باید از ابتدای سال ۹۲ نسبت به واقعی‌سازی قیمت ارز با شیب ملایم و بدون جهش‌های ارزی اقدام می‌کرد که با تاخیر طولانی، این اقدام اضطراری را به آینده موکول کرد.

شوک درمانی به نفع هیچ کس نیست

این اقتصاددان با بیان اینکه شوک درمانی به نفع هیچ یک از بخش‌های اقتصاد اعم از تولید و خدمات نیست، یادآور شد: دولت باید نسبت به تعدیل نرخ ارز با توجه با واقعیت‌های کشور تصمیم بگیرد تا هم در واردات کالاهای اساسی، مصرف‌کنندگان دهک‌های پایین جامعه متضرر نشوند و هم در مبحث صادرات، با شکوفایی و گشایش برای تولیدکنندگان مواجه شویم. این واقعیت که اقتصاد ایران نتوانسته تعادلی بین این دو کفه ترازو برقرار کند، همه دلسوزان و کارشناسان اقتصاد کشور را نگران می‌کند. در حال حاضر هیچ یک از دو بخش یاد شده در اقتصاد از شرایط ارزی فاقد ثبات کنونی منفعتی نمی‌برند و هر روز با یک تلاطم تازه در قیمت کالاهای صادراتی و یا وارداتی مواجه هستیم.

چرا باید نرخ ارز ثبات داشته باشد؟

عزتی در پایان با برشمردن مزایای ثبات در نرخ ارز، یادآور شد: تک‌نرخی شدن دلار و ثبات داشتن آن، باعث می‌شود که رفته رفته نرخ سرمایه‌گذاری در کشور افزایش بیابد و اقتصاد خانوار نیز با شوک‌های آن‌چنانی مواجه نشود. ممکن است برخی از مخاطبان شما دچار این پرسش و ابهام باشند که آیا ارزانی ارز به نفع اقتصاد است؟ باید در پاسخ به این متذکر بشوم که اقتصاد به ثبات نیاز دارد و ثبات الزاما از ارزان کردن دستوری ناشی نمی‌شود. تصمیمات دستوری برای نرخ ارز، تاکنون بلای جان همه ارکان اقتصاد کشور بوده است. ثبات نرخ ارز یعنی اینکه بدون مداخله دولت برای تسعیر نرخ ارز، اجازه دهد که بازار در یک فرآیند نرمال و طبیعی با شیب ملایم، خودش نسبت به تعیین قیمت دلار تعیین تکلیف کند. در غیر این صورت تلاطمات ناشی از فقدان ثبات ارزی، به سایر بخش‌های اقتصاد نظیر استخراج بیت کوین، مسکن، خودرو و بورس نیز تسری خواهد یافت.