منطقه ای از تهران که خانه هایش همیشه می لرزند!

صدای مهیبی در خانه می‌پیچد. لامپ ۱۰۰ وات آویزان از سقف خانه تکان می‌خورد و محمد از خواب بیدار می‌شود. نگاهی به ساعت خانه می‌اندازد و می‌بیند ۲ بامداد است. پتو را بر سر خود می‌کشد و دوباره می‌خوابد. یک ساعت دیگر خانه و لامپ می‌لرزند، محمد بیدار می‌شود، ساعت را نگاه می‌کند و می‌بیند هنوز چند ساعتی تا ۶ صبح باقی مانده است.

لرزش خانه و چندین مرتبه از خواب پریدن تا صبح، برایش یک حادثه غیر مترقبه نیست. این وضعیت برای ساکنین حریم راه آهن در منطقه ۱۶ عادی شده است. احساس ترس نمی‌کنند و فقط برای لحظاتی کوتاه از خواب بیدار می‌شودند و دوباره به خواب می‌روند.

اما در شرایط عادی برای هر کسی تصور اینکه بخواهد نیمه شب با صدای لرزش و تماشای تکان خوردن لامپ خانه از خواب بیدار شود، یک کابوس است.

۸۰۰ خانوار در بلاتکلیفی

این شرایط زیست ریلی ۸۰۰ خانوار ساکن حریم راه آهن در نازی آباد شرقی است که هر شب تا صبح چندین بار با صدای عبور قطار از خواب بیدار می‌شوند.

تازه این کف مشکلات ساکنین حریم راه آهن در منطقه ۱۶ است، که به سبب عبور قطار از وسط یک محله مسکونی برای آن‌ها ایجاد شده است. خانه‌های این محدوده طی سالیان متمادی در اثر لرزش ایجاد شده توسط عبور قطار متزلزل شده اند و نیاز به نوسازی دارند. دیوار بیشتر خانه‌های این محدوده ترک برداشته اند و مرمت و نوسازی آن‌ها اجتناب ناپذیر است. اما شرکت راه آهن اجازه نوسازی و صدور پروانه ساخت نمی‌دهد و ساکنین این محدوده هم ناچارند، روز‌ها وشب‌ها را با احتیاط سپری کنند.

بیش از ۳۰ سال است که قرار هست شهرداری منطقه ۱۶ خیابانی را به موازات خط راه آهن تهران مشهد در حریم غربی آن احداث کند. وجود این طرح مانع اولیه صدور پروانه ساخت برای املاک این محدوده بود. البته در این راستا برخی املاک توسط شهرداری خریداری شدند و اقدام به آزادسازی فضا شد. اما ناگهان جریان خریداری املاک متوقف شد و فضا‌های ناامن شهری بین خانه‌های تخریب شده و دارای سکنه شکل گرفت و تبدیل به پناهگاه معتادین و خلافکاران شد.

استناد شرکت راه آهن به این قانون که حریم ۳۰ متری راه آهن متعلق به آن است و هر گونه ساخت و ساز در این محدوده نیازمند کسب مجوز از راه آهن است، سبب شد تا خریداری املاک از سوی شهرداری متوقف شود. اما این موضوع سبب نشد که توپ به طور کامل در زمین راه آهن افتد. توپ بین زمین و آسمان ماند و تنها بلاتکلیفی برای صاحبان املاک و تبدیل محل سکونتشان به یکی از فضا‌های بی دفاع شهر‌ی را به ارمغان آورد. فضا‌هایی که سالهاست پاتوق دورهمی‌های شبانه خلافکاران و ولگردان شده است. شب‌هایی که همسایگان هفته‌ای چند بار شاهد بدمستی و عربده کشی اراذلی هستند که در میانه پرسه‌های شبانه شان اینجا را خانه امن خود یافته اند.

با افتادن توپ در زمین راه آهن انتظار می‌رفت که هر چه زودتر وضعیت املاک این محدوده تعیین تکلیف شود. اما گذشت زمان نشان داد، راه آهن نه تنها مانند گذشته مانع نوسازی املاک حریم ۳۰ متری است، بلکه تمایلی هم به ادامه خرید املاک باقی مانده و آزادسازی فضا ندارد.

در این شرایط برخی ساکنین ناچار به فروش ملک خود شده اند، اما خریدار منصفی پیدا نمی‌کنند و ناچارند خانه شان را بسیار زیر قیمت بفروشند.

ابتدای سال جاری محسن هاشمی رئیس وقت شورای شهر تهران در بازدیدی که از این محدوده داشت، گفته بود: خرید این ۸۰۰ ملک برای ساخت خیابان حدود ۱۰۰۰ میلیارد تومان اعتبارات می‌خواهد.

روز‌های پایانی مدیریت شهری و دولت گذشته، مجال این را نداد که هاشمی آن طور که وعده داده بود، موضوع را از طریق جهانگیری معاون اول وقت رئیس جمهور سابق پیگیری کند؛ لذا با تغییرات در مدیریت شهری و دولت سناریوی تازه‌ای نوشته شد.

حدود یک ماه پیش علیرضا زاکانی شهردار تازه نفس تهران بازدیدی از این محدوده انجام داد و در جریان شرایط ایجاد شده برای املاک این قسمت قرار گرفت و گفت: تفاهمی با وزارت راه و شهرسازی در زمینه تعیین تکلیف املاک حریم راه آهن در منطقه ۱۶ منعقد شده است.

وی با اشاره به اینکه حریم راه آهن در این محدوده از ۳۰ متر به ۷۰ افزایش یافته است گفت: با اضافه شدن این مقدار به حریم راه آهن باعث شده که خانه‌های اطراف دچار مشکل شوند.

در این شرایط شهرداری هم به دنبال تغییر طرح تفصیلی افتاد تا طرح خیابانی که از حریم غربی راه آهن تهران مشهد می‌گذرد را منتفی کند.

به این منظور این در خواست به کمیسیون ماده ۵ شهرداری ارجاع داده شده تا امکان لغو این طرح بررسی شود که اگر این طرح لغو نشود، مسئولیت تملک این املاک با شهرداری تهران می‌شود و اگر هم لغو شود، تنها مانع نوسازی املاک، حریم راه آهن خواهد بود که مسئولیت تملک املاکی که در حریم ۳۰ متری هستند، تنها بر دوش شرکت راه آهن خواهد بود.

از ۶۰ سال پیش در این مسیر تنها دو خط راه آهن وجود داشت که یکی مسیر رفت و دیگری مسیر برگشت بود. بر همین اساس هم صاحبان املاک موظف بودند فاصله ۳۰ متری ملک خود تا خط راه آهن را حفظ کنند و به حریم راه آهن تجاوز نکنند.

اما پارسال دو خط دیگر توسط راه آهن به حریم غربی افزوده شد و شرکت راه آهن حریم ۳۰ متری خود با املاک مسکونی را نقص کرد و با تجاوز به آن، فاصله خود با املاک مسکونی را کمتر کرد.

ظاهرا حفظ حریم و فاصله فقط مشمول املاک مسکونی است و خطوط ریلی راه آهن منعی برای کاهش فاصله تعیین شده ندارند.