یارانه بنزین در حساب کسانی که خودرو ندارند ؛ انتقال عدالت‌ محور یارانه سوخت

مطابق آمار رسمی، تخصیص یارانه بنزین به خودروها ناعادلانه‌ترین شکل حمایت دولتی در بخش انرژی است؛ زیرا حدود ۴۵ درصد از خانوارهای ایرانی—یعنی بیش از ۱۳ میلیون خانوار—به دلیل نداشتن خودرو از این یارانه محروم‌اند.

در مقابل، دهک‌های بالای درآمدی، به‌ویژه دارندگان چند خودرو، تا ۱۷.۵ برابر بیشتر از دهک‌های پایین از یارانه سوخت بهره‌مند می‌شوند. این شکاف نه‌تنها عدالت را زیر سؤال برده بلکه انگیزه مصرف بهینه را نیز از میان برده است.

کارشناسان معتقدند ساختار فعلی یارانه‌ بنزین سبب می‌شود تخصیص منابع به نفع گروه‌های بالادست باشد و دسترسی طبقات کم‌درآمد به یارانه انرژی عملاً منتفی شود.

راهکار «بنزین به نفر» عدالت و تنوع سوخت (CNG، LPG، برق) 

در طرح جدید، سهمیه‌ سوخت به هر فرد با کد ملی تعلق می‌گیرد، نه به خودرو. این مدل ضمن حذف نابرابری‌های موجود، مردم را در فرآیند اصلاح مصرف سوخت ذی‌نفع مستقیم می‌کند.

به بیان دیگر، هر شخص می‌تواند سهمیه خود را بفروشد یا در سبد سوخت‌های جایگزین—مانند CNG، LPG و برق—مورد استفاده قرار دهد و از نفع اقتصادی بیشتری برخوردار شود.

بر این اساس، سیاست «یارانه به نفر» موجب تنوع در سبد انرژی کشور، کاهش مصرف بی‌رویه بنزین و حذف زمینه‌های قاچاق سوخت می‌شود. به‌علاوه، با تغییر رفتار مصرفی و تشویق به استفاده از سوخت‌های جایگزین، درآمد خانوارها نیز به شکل خودکار بهینه خواهد شد.

 چالش سه‌نرخی بودن بنزین

طرح‌های قدیمی بنزین سه‌نرخی نه‌تنها نتوانستند جلوی مصرف بی‌رویه را بگیرند، بلکه مردم را از چرخه کنترل مصرف حذف کردند. در مدل جدید، هر فرد به عنوان ذی‌نفع اصلاح مصرف شناخته می‌شود و منطق اقتصادی، اصلی‌ترین محرک بهینه‌سازی خواهد بود.