شکست طرح مسکن استیجاری؛ خانه‌دار شدن ۳ دهک اول رویا شد؟
طرح مسکن استیجاری به عنوان یکی از برنامه‌های کلان دولت برای حمایت از مستأجران و کاهش فشار اجاره‌بها، از همان ابتدا با چالش‌های متعددی مواجه بوده است. یکی از مشکلات اصلی، تخصیص زمین و تأمین زیرساخت‌های لازم است. بسیاری از مناطق شهری، به ویژه کلانشهرها، ظرفیت محدودی برای احداث واحدهای استیجاری دارند و این محدودیت، اجرای طرح را با کندی روبه‌رو کرده است.
در کنار مشکل زمین، هزینه‌های بالای ساخت و نوسانات قیمت مصالح باعث شده تا بسیاری از پیمانکاران و سرمایه‌گذاران از ورود به پروژه‌های استیجاری خودداری کنند. حتی با ارائه تسهیلات بانکی، بازدهی اقتصادی این طرح برای سازندگان پایین است و انگیزه کافی برای مشارکت وجود ندارد.
ضعف در سیستم نظارت بر اجاره واحدهای استیجاری، چالشی دیگر است. در برخی شهرها، تعیین سقف اجاره‌بها به درستی اجرا نمی‌شود و قراردادها به صورت غیررسمی و خارج از سامانه‌های رسمی منعقد می‌شوند. این مسئله نه تنها موجب عدم شفافیت در بازار اجاره می‌شود، بلکه دسترسی مستأجران به حقوق قانونی خود را نیز محدود می‌کند.
مشکل دیگر، سازوکارهای اجرایی و اداری پیچیده است. از ثبت قراردادها در سامانه‌های دولتی گرفته تا پیگیری تسهیلات بانکی و صدور مجوزهای ساخت، پروسه‌های طولانی و وقت‌گیر باعث شده تا بسیاری از مستأجران و سازندگان انگیزه خود را از دست بدهند. این ضعف مدیریتی، اجرای طرح را در عمل به کندی می‌اندازد و اثرگذاری آن بر بازار اجاره کاهش می‌یابد.
تأثیر بر مستأجران و جامعه
از منظر اجتماعی، طرح مسکن استیجاری می‌تواند به کاهش فشار مالی مستأجران کمک کند، اما در شرایط کنونی، عدم تناسب میان ظرفیت ساخت و تقاضا موجب شده تا بخش زیادی از افراد هدف، امکان بهره‌مندی از این طرح را نداشته باشند. این مسئله به ویژه برای جوانان، خانواده‌های کم‌درآمد و زوج‌های تازه‌کار، مشکلات جدی ایجاد کرده است.
یکی دیگر از چالش‌ها، ناتوانی دولت در تأمین واحدهای استیجاری در مناطق مورد تقاضا است. در بسیاری از شهرها، واحدهای ساخته‌شده در حومه یا مناطق دور از مرکز قرار دارند و مستأجران ترجیح می‌دهند در نزدیکی محل کار یا تحصیل خود سکونت داشته باشند. این عدم تطابق، کارکرد اصلی طرح را محدود می‌کند و اثرگذاری آن بر بازار اجاره را کاهش می‌دهد.
شکست طرح مسکن استیجاری بدون منابع پایدار
در نهایت، موفقیت طرح مسکن استیجاری نیازمند هماهنگی میان سازندگان، بانک‌ها، دستگاه‌های نظارتی و دولت است. بدون اصلاح سازوکارها، کاهش هزینه‌ها و تسهیل فرآیندها، این طرح تنها به یک سیاست اعلامی تبدیل می‌شود و تأثیر واقعی بر کاهش اجاره‌بها و حمایت از مستأجران نخواهد داشت.
کارشناسان هشدار می‌دهند بحران مسکن در کشور به‌دلیل ضعف تامین اعتبار و کم‌کاری بانک‌ها روزبه‌روز تشدید شده و طرح مسکن استیجاری نیز اگر با منابع مالی پایدار نباشد، با شکست مواجه خواهد شد.
