برنج رسماً از سفره مردم پَر کشید (۸ آبان ۱۴۰۴)
در حالی که برنج همواره یکی از اصلی‌ترین اقلام سبد غذایی خانوارهای ایرانی بوده، نشانه‌های جدید از بازار حاکی از آن است که احتمال جهش دوباره قیمت این محصول در ماه‌های آینده افزایش یافته است.
به گفته فعالان صنفی، کاهش سطح زیرکشت در استان‌های شمالی، افزایش هزینه‌های تولید و نوسانات نرخ ارز سه عامل اصلی‌اند که می‌توانند قیمت برنج را در مسیر صعودی قرار دهند. از سوی دیگر، کاهش واردات برنج هندی و پاکستانی به دلیل مشکلات تأمین ارز و محدودیت‌های گمرکی نیز به کمبود عرضه در بازار داخلی دامن زده است.
در همین حال، برخی کارشناسان هشدار می‌دهند که اگر دولت سیاست‌های کنترلی مؤثری برای تنظیم بازار و حمایت از تولید داخلی اتخاذ نکند، قیمت برنج در زمستان و بهار آینده ممکن است رکوردهای تازه‌ای ثبت کند.
در مقابل، گروهی دیگر بر این باورند که با ورود محموله‌های وارداتی و کاهش تقاضای فصلی، بازار ممکن است تا پایان سال به ثبات نسبی برسد؛ با این حال، تورم عمومی و رشد هزینه‌های معیشت باعث شده برنج ایرانی بیش از هر زمان دیگری از سفره طبقات متوسط و پایین فاصله بگیرد.
نگرانی‌ها از آینده قیمت برنج
کارشناسان تأکید می‌کنند که تداوم این وضعیت نه‌تنها امنیت غذایی، بلکه اعتماد عمومی به سیاست‌های تنظیم بازار دولت را نیز تحت تأثیر قرار می‌دهد.
طی سال جاری، هزینه‌های تولید برنج به‌طور چشمگیری افزایش یافته است؛ از کود و سم گرفته تا دستمزد کارگر و ماشین‌آلات. بسیاری از شالیکاران می‌گویند با قیمت فعلی، تولید برایشان صرفه اقتصادی ندارد و به همین دلیل، بخشی از زمین‌ها امسال زیر کشت نرفته است.
این کاهش سطح زیرکشت در استان‌های گیلان و مازندران، به گفته کارشناسان، می‌تواند در سال آینده منجر به کاهش عرضه داخلی و افزایش فشار بر قیمت‌ها شود.
نوسانات ارزی و دشواری واردات
در بازار برنج وارداتی نیز اوضاع آرام نیست. محدودیت‌های ارزی، افزایش هزینه حمل‌ونقل بین‌المللی و نوسانات نرخ دلار باعث شده قیمت برنج هندی، پاکستانی و تایلندی در بازار ایران بالا برود.
در حالی که دولت تلاش دارد با واردات، بازار را کنترل کند، فعالان اقتصادی هشدار می‌دهند که نرخ ارز و بروکراسی‌های پیچیده تخصیص ارز، مانع از ثبات بازار خواهد بود.
بر اساس آمارهای غیررسمی، در یک‌سال گذشته مصرف برنج ایرانی در میان دهک‌های پایین درآمدی تا ۳۰ درصد کاهش یافته است. بسیاری از خانواده‌ها به برنج‌های خارجی یا حتی جایگزین‌هایی مانند ماکارونی و سیب‌زمینی روی آورده‌اند.
این تغییر در الگوی مصرف، نشانه‌ای از فشار تورمی بر سبد غذایی مردم و کاهش قدرت خرید خانوارهاست.
نقش دولت و چشم‌انداز آینده
کارشناسان معتقدند در صورتی که دولت سیاست‌های مشخصی برای حمایت از تولید داخلی و کنترل قیمت‌ها نداشته باشد، احتمال جهش قیمت برنج در زمستان یا بهار آینده زیاد است.
پیشنهادهایی از جمله خرید تضمینی برنج از کشاورزان، حذف واسطه‌های غیرضروری، و تسهیل واردات برای متعادل کردن بازار مطرح شده است. اما هنوز اقدام مؤثری در مقیاس ملی دیده نمی‌شود.
بازار برنج در ایران اکنون در وضعیت شکننده‌ای قرار دارد. ترکیب تورم عمومی، کاهش تولید داخلی، و محدودیت واردات باعث شده بسیاری از کارشناسان نسبت به آینده این کالای استراتژیک هشدار دهند.
اگر روند فعلی ادامه یابد، برنج ممکن است از یک غذای روزمره، به کالایی نیمه‌لوکس برای بخش قابل‌توجهی از جامعه تبدیل شود؛ اتفاقی که نه‌تنها بُعد اقتصادی، بلکه پیامدهای اجتماعی و فرهنگی گسترده‌ای نیز به همراه خواهد داشت.
فروش برنج بالاتر از این قیمت تخلف است
پورمحمدی، رییس سازمان برنامه قیمت مصوب برنج را اعلام کرد و وزیر جهاد نیز گفت: فروش برنج با قیمتی بالاتر از این رقم تخلف است.
رئیس سازمان برنامه و بودجه گفت: ارز برای برنج با نرخ ۲۸.۵۰۰ تومان می‌دهیم که به قیمت نهایی ۶۰ تا ۷۰ هزار تومان به دست مردم برسد اما به ۱۵۰ تا ۲۰۰ خبر تومان می‌رسد. دولت پولش را داده اما به نرخ چند برابری به دست مردم می‌رسد. این نشان‌دهنده اشکال جدی در سازوکار موجود است.
غلامرضا نوری قزلجه وزیر جهاد کشاورزی در حاشیه نشست هیئت دولت در پاسخ به این سوال نیز در این رابطه تصریح کرد که: برنج ایرانی یک میزان تولید مشخصی دارد و نهایتا تکافوی ۵۰ درصد نیاز کشور است.
او گفت: در حال توزیع برنج خارجی هستیم. هفته گذشته ۳۰ هزار تن برنج خارجی در کشور توزیع شده است.
وزیر تاکید کرد: قیمت برنج وارداتی مصوب است و کسی حق ندارد بیشتر از این قیمت عرضه کند. در غیر این صورت مشمول تعزیرات می‌شود.
