شاه‌کلید اثربخشی تسهیلات اشتغال کشاورزی
محمدتقی شریعتی-کارشناس ترویج کشاورزی
بانک‌ها و موسسات اعتباری به‌دلایل گوناگون، تمایلی به اعطای تسهیلات به روستاییان به‌ویژه برای اشتغال یا کسب‌وکارهای خرد ندارند. تامین سرمایه در روستاها برای ایجاد اشتغال و کمک به بهبود فرصت‌های درآمدی و تحرک‌بخشی به اقتصاد محلی یکی از مشکلات روستاییان است، چراکه یا سرمایه نقدی تجمیع‌شده‌ای وجود ندارد یا زمانی که نیاز به سرمایه است، در دسترس نیست.
در سال‌های اخیر راهبرد موردتوافق درباره تسهیلات اشتغال روستایی در بین بانک‌ها وجود نداشته و انحراف این گونه تسهیلات از مسیر اصلی و هدف‌گذاری شده نیز در گذشته در معرض انتقاد قرار گرفته است. اما یکی از دلایل مهم انحراف این تسهیلات اعمال نفوذ مقامات سیاسی منطقه یا جلب نظر مردم در بزنگاه‌های سیاسی بوده است.
بنابراین موانع و گره‌هایی در مسیر اعطای این تسهیلات وجود دارد. چون دستگاه‌های متولی تسهیلات، خود را پاسخگوی نهادها و اشخاص بالادست می‌بینند، به ناچار ساختارهایی ایجاد می‌کنند که نه‌تنها گره‌گشا نیست، بلکه خود به مشکل تبدیل می‌شود. منابع مالی در جایی اثربخش است که توانایی لازم برای جذب و بکارگیری آن در متقاضی وجود داشته باشد. این توانایی تنها در حوزه فنی یا مدیریتی نیست، بلکه انگیزه و اراده کافی هم باید وجود داشته باشد یا به‌تعبیر بانکداران اهلیت متقاضی محرز شود. برای اثربخشی تسهیلات اشتغال روستایی باید از فرآیند توانمندسازی براساس پروتکلی که در هر منطقه و حتی بخش، متناسب با شرایط اقتصادی-اجتماعی انعطاف‌پذیری داشته باشد و با تسهیلگری اقدام کرد؛ به‌گونه‌ای که با کمترین بروکراسی تا آنجا که حتی تشکیل پرونده و اخذ مدارک در روستا انجام شود پس از تایید طرح تسهیلاتی در کارگروه شهرستانی، سریعا و مرحله‌ای با نظر تسهیلگر مربوطه پرداخت شود. رویه یادشده قطعا هزینه کمتر و اعتبارسنجی بهتری از رویه موجود که در سامانه ثبت‌نام شود و مراحل مختلفی را در شهرستان و استان و مرکز سپری کند، خواهد داشت.
شاخص‌های تبیین و تعریف فرآیند مدیریت تسهیلات باید آسان، سریع، دقیق و کم‌هزینه باشد؛ ضمنا همه جوامع هدف از آن مطلع شوند و برای‌شان قابل‌فهم باشد. مهم‌ترین مزیت این فرآیند بر روش‌های مرسوم آن است که از مسیر توانمندسازی اتفاق می‌افتد.
پیش از این فرآیند پرداخت تسهیلات به‌گونه‌ای بود که در روستا پس از نیازسنجی و اطلاع‌رسانی، فراخوان عمومی و آموزش طرح‌نویسی، متقاضیان تسهیلات، فرم دریافت وام یا تقاضای کتبی خود را برای دریافت تسهیلات به ستاد برنامه‌ریزی و نظارت بر طرح در روستا ارائه می‌دادند. تشکیل ستادهای برنامه‌ریزی و نظارت بر طرح در روستاها و شروع به کار آنها با بررسی طرح‌های توجیهی در این راستا بود. برای بررسی، تصویب و پرداخت تسهیلات، فرآیندی تعریف شد که نقش و کارکرد دست‌اندرکاران در قالب ۷ گام عملیاتی شده است.
برای اینکه طرح‌ها با مطالعات اسنادی و میدانی همخوانی داشته باشند، استراتژی‌هایی تدوین و به مردم اطلاع‌رسانی شد. در این استراتژی‌ها، اولویت‌هایی لحاظ شده که در زمان تصویب طرح‌ها اعمال می‌شود.
اطلاع‌رسانی صحیح و کافی به همه مردم روستا، به رسمیت شناختن و اعتبار دادن به ستادها به‌عنوان یک نهاد مرجع و معتبر در روستا، جلوگیری از پنهان‌کاری و اعمال نفوذ، اولویت طرح‌های نوآورانه، صنعتی، خدماتی، اولویت جوانان و غفلت نکردن از زنان برای دریافت تسهیلات از جمله این استراتژی‌ها بود.
وام‌های کشاورزی در سال ۱۴۰۱ به‌طور کلی شامل تسهیلات برای اجرای طرح سیستم آبیاری نوین در اراضی کشاورزی، وام بند الف ماده ۵۲ قانون الحاق که جایگزین وام بند الف تبصره ۱۸ جهاد کشاورزی شده و طرح‌های کمک‌های فنی و اعتباری صندوق توسعه ملی می‌شود که با راهبری بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران و از طریق بانک‌های عامل با معرفی وزارت جهاد کشاورزی (سازمان جهاد کشاورزی استان‌ها) و ضمانت زنجیره‌ای به متقاضیان پرداخت خواهد شد.
ارسال نظر