سوغاتی های میلیاردی برای توریست‌ ها / صنایع دستی در ایران چه جایگاهی دارد؟

کاربردی‌ترین هنر که به عنوان تولیدات فرهنگی در هر کشوری وجود دارد، صنایع دستی است. صنایع دستی در ایران بسیار گسترده است و بیشتر تولید کنندگان این صنعت را زنان جامعه تشکیل می‌دهند. سالها است که صنایع دستی ایرانی بخاطر شهرت و اعتبار  جهانی بخشی از درآمد ارزی کشور محسوب می‌شود. صنعت‌گران بسیاری در این تخصص با صادارت کالای هنری خود منجر به افزایش و گسترش بازار فرهنگی شده‌اند.

آنچه که امروزه منجر به زنده نگه داشتن این صنعت شده است، منحصر به فرد بودن و تعلق به یک فرهنگ خاص از جای جای ایران‌مان است. خاتم کاری اصفهان، پته کرمانی، مس زنجان و حصیر بافی و کپوی بوشهر و....  هرکدام از یک شهر و فرهنگی است که زبان هنر و تمدن آن بوم و منطقه شناخته می‌شود. نکته قابل تامل سرمایه کم این صنعت، هنر است که سود فراوانی را دارد. بازاریابی در حوزه صنایع دستی و صادرات کاری بسیار دشوار است چرا که معرفی کالای هنری به مخاطبانی که بدنبال تزیینات ارزشمند هستند. در دنیای پرتنوع این بازار بسیار سخت و رقابتی است.

صنایع دستی معمولا به صورت سوغاتی و هدیه خریداری می‌شود. این کالاها به نوعی لوکس و لاکچری محسوب می‌شوند چرا که قیمت بالایی دارند. گاهی اوقات قیمت این کالاها به حدی بالا است که توریست و مسافر از خرید آن عاجز خواهند ماند اما آیا تعرفه و قیمت گذاری این کالاها در حوزه نظارتی وزارت میراث فرهنگی و گردشگری خواهد بود؟

فرزاد اوجانی مدیرکل دفتر بازاریابی و تجاری‌سازی وزارت میراث فرهنگی و گردشگری در گفتگو با خبرنگار گسترش نیوز در خصوص قیمت بالای این کالاها گفت: حوزه فروش و خرید صنایع دستی در فروشگاه‌ها به عهده بخش خصوصی است و دولت دخالتی در این حوزه ندارد. توریست‌های خارجی تمایلی زیادی به خرید صنایع  دستی ایرانی دارند که معمولا بصورت سوغات و هدیه برای خودشان و اقوامشان تهیه و خرید می‌کنند.

وی درخصوص اصالت کالاهای ایرانی در مراکز خرید گفت: معاونت گردشگری ما با تورگردها و تورلیدرها ارتباطاتی دارند. این مراکز در برنامه‌های گردشگری خود  کارگاه گردی هم دارند. مکان‌هایی که ظرفیت پذیرش توریست‌ها را دارند، برای تجربه محوری توریست‌ها در حوزه تولید صنایع‌دستی برنامه‌ریزی خواهند داشت. طبق قانون فروشگاه‌هایی که از ما مجوز دریافت کرده‌اند، مجاز شناخته شده‌اند و نظارت کافی در این مراکز وجود دارد که مبادا کالای خارجی در این فروشگاه‌ها عرضه گردد. توریست‌هایی که بدون هدایت لیدر به فروشگاه‌های متفرقه جهت خرید می‌روند تضمینی برای اصالت کالا وجود ندارد.

اوجانی در مورد چالش خرید توریست‌های خارجی و تبدیل ارز گفت: اغلب توریست‌ها در بدو ورود پول‌های  خود را چنج می‌کنند و با ریال خرید می‌کنند. اکثر خرید بصورت نقدی صورت می‌گیرد و مشکلی در خصوص نقل و انتقالات ارزی وجود ندارد. بحث گرانی در حوزه صنایع دستی شامل ۲ قسمت است. یکی بحث تجاری و یک بحث کالای هنری است که در این خصوص وجود دارد.

علت گرانی صنایع دستی چیست؟

وی در ادامه توضیح داد: حدود هشت ماه تا یکسال طول می‌کشد که یک کالا با کار دستی  تولید شود. این کالا اگر هنری باشد و جز مجموعه‌های فاخر باشد قاعدتا هزینه زیادی خواهد داشت. چرا که یک کار هنری ارزشمند را خریداری می‌کنیم و قیمت هنری خاص خود را دارد. بحث کالاهای تجاری بحث متفاوتی با کالای هنری دارد. با توجه به اینکه مواد اولیه خود را مصرف می‌کند و دستمزدی که برای آن کالا محسوب می‌شود؛ کالای گران نیست. کالایی خریداری می‌شود که ساخت دست است. در نتیجه هزینه‌های منحصر به  فرد خود را خواهد داشت. اگر با صنایعی مثل شیشه و سرامیک مقایسه کنیم،  به مراتب قیمت کمتر از کالاهای مشابه خارجی دارند.

مدیرکل بازاریابی و تجاری‌سازی وزارت میراث فرهنگی در خصوص گرانی این کالا به خبرنگار گسترش نیوز گفت: قیمت کار دست با ماشین متفاوت است.  حتی کالاهایی که به‌عنوان کالاهای پر مصرف استفاده می‌شوند در مقایسه با آنها گران نیستند. در حال حاضر مزد یک کارگر روزانه حدود ۳۰۰ هزار تومان است.  حداقل ۱۰۰ هزار تومان پول مواد اولیه ساخت آن کالا است که به صورت تقریبی ۴۰۰ هزار تومان است. قیمت این کالاها گران نیست چون پول مواد اولیه مثل نخ پشم و ابریشم و .... نیز گران شده است. همه عواملی که باعث گران شدن کالا می‌شوند در کنار هم جمع میشوند و قیمت تمام شده آن کالا را همراه با دستمزد نتیجه قیمت تمام شده  محصول خواهد شد. اگر بخواهیم با کالاهای ماشینی مقایسه کنیم تفاوت چندانی ندارد.

اوجانی در خصوص تاثیر فضای مجازی بر رونق و توسعه بازار صنایع دستی بیان کرد: طی ۱۰ سال گذشته در حوزه مجازی فروش اقلام صنایع دستی توسعه و گسترش یافته است، مطمئنا سلیقه مصرف کنندگان و نوع خرید مردم نیز عوض شده است. خریدهای اینترنتی جای خرید‌های حضوری را گرفته‌اند. بخصوص با گسترش و شیوع بیماری کرونا در سال‌های گذشته این نوع سبک خرید هم بسیار مورد استقبال واقع شد و در حال حاضر نیز دوچندان شده است. خیلی از افراد برای مدیریت زمان و مدیریت هزینه‌ها گرایش بیشتری به این نوع خرید دارند. ولی درکنار فروش  سنتی، فضای مجازی درحال حرکت است.

وی افزود: سهم بازار زیادی را بخود اختصاص نداده که باعث دل نگرانی برای سایر حوزه ها در صنایع دستی شود. به هر حال خیلی از افراد برای صرفه‌جویی در زمان و هزینه‌های خود خرید مجازی را ترجیح میدهند. خرید می‌تواند برای بسیاری از افراد حالت تکانشی داشته باشد. بطور مثال برای انجام تفریح خود به خرید می‌روند و یا درکنار بازار گردی صنایع دستی نیز خریداری می‌کنند. درچرخه تولید و توزیع یا فروش کالا به هر حال روندها در حال تغییر هستند و بازار هم تغییر می‌کند. ولی به هر حال در همه جا به کمک بازار سنتی نیز می آید. بازار در حال تغییر است و نمی‌توان جلوی این تغییرات را گرفت. روش‌های فروش کالا را نمیتوان محدود به روش‌های سنتی کرد.

معاون بازاریابی و توسعه تجاری وزارت میراث فرهنگی در ادامه با بیان عدم نظارت های دولتی در تعرفه و نرخ های فروش این صنایع دستی گفت: در حوزه فروش صنایع دستی حدود ۱۰۰سایت مورد تایید وجود دارد که بصورت اختصاصی در حال خرید و فروش صنایع دستی هستند. به هر حال این فروشندگان رقیب یکدیگر هستند و یکی از مزیت های رقابتی این فروشگاه‌ها قیمت‌گذاری است. نمیتوان برای کالایی که به امضای شخصی هنرمند در بازار به فروش می‌رسد گران فروشی و تعرفه گذاری خارج از اصول را داشت. مطمئنا مخاطب و خریداری که رزومه کالا را برررسی می‌کند و با دیدن اینکه تولید کننده هر دو محصول یکسان است تمایل به خرید محصول با قیمت پایین تر را خواهد داشت. بنابراین شخص سرمایه گذار هم با اطلاع از فضای رقابتی سعی می‌کند که قیمت‌های کالاهای خود را به تعادل برساند. اگر این اتفاق رخ ندهد خود سرمایه گذار از میدان حذف خواهد شد.

 قیمت کالاها در سایت‌های اینترنتی نشان می‌دهد که اگر کالایی نفیس را خرید کنیم؛ هزینه زیادی دارد که ارزش هنری و مواد اولیه آن برای هر کسی مقدور نخواهد بود. لذا نکته جالبی که در این سایت‌های معتبر دیده شد، خرید اقساطی کالای نفیس و شناسنامه دارد بود که شاید بتوان از آن بعنوان رواج و گسترش کالاهای نفیس به داخل خانه نام برد.