کرونا با نفت و گاز ایران چه کرد؟
شیوع کرونا و کاهش نرخ نفت هر چند تاثیر جدی‌ای بر درآمدهای نفتی دولت نداشت اما تبعات منفی آن بر اقتصاد پتروشیمی‌های موجود در کشور قابل چشم‌پوشی نیست.
گسترش‌نیوز: بروز بیماری ویروسی کووید ۱۹ و همه گیری جهانی آن در دنیا، بخش بالادست و پایین دست صنعت نفت و گاز نیز تحت تاثیر قرار داده است. در این راستا کشورهای مطرح صنعتی و مصرف‌کننده اصلی صنایع پایین دست نفت و گاز خود را به حالت نیمه تعطیل و تعطیل درآورده و قوانین سخت‌گیرانه‌ای را برای قرنطینه اجرایی کردند و بدین صورت کاهش تقاضای مواد پایین دستی صنایع نفت و گاز، کاهش تقاضای نفت در کل جهان را در پی داشت. در این بین اما جنگ قیمتی بین عربستان و روسیه تبعات منفی شیوع کرونا بر بازار نفت را دو چندان کرد و سبب شد نرخ نفت به حدود ۲۵ دلار بر بشکه کاهش یابد.
سقوط ناگهانی نرخ نفت اما تاثیر منفی زیادی بر بازار محصولات پتروشیمیایی بر جای گذاشت زیرا نرخ بیشتر محصولات پتروشیمی با الگوی خاصی متاثر از نرخ نفت است. یعنی در صورت کاهش نرخ نفت، نرخ محصولات پتروشیمی کشور نیز کاهش پیدا خواهد کرد. در شکل زیر، روند تغییرات نرخ نفت تگزاس اینترمدیت با دو محصول پتروشیمی متانول و پروپیلن نشان داده شده است.
هر چند کاهش نرخ نفت به طور همزمان باعث کاهش نرخ خوراک و محصولات تولیدی پتروشیمی‌ها شده است اما در کشور ایران به دلیل اینکه پتروشیمی‌ها همواره از مزیت خوراک ارزان نرخ بهره‌مند بودند تحولات بازار نفت به ضرر آنها تمام خواهد شد. یعنی علیرغم کاهش نرخ خوراک پتروشیمی‌های موجود در کشور، با کاهش نرخ محصولات پتروشیمی، درآمد شرکت‌های پتروشیمی کاهش خواهد یافت؛ زیرا اولا هزینه‌های جاری فرآیندها ثابت خواهد بود و متاثر از نرخ خوراک و محصولات نیست و با کاهش نرخ خوراک و محصولات حجم آن به نسبت بقیه هزینه‌ها افزایش یابد. ثانیا مزیت پتروشیمی‌های کشور خوراک ارزان نرخ است و کاهش بیشتر خوراک مزیت قابل توجهی ایجاد نمی‌کند. پس نرخ فروش محصولات مهم‌ترین فاکتور کلیدی در تعیین میزان درآمد پتروشیمی‌ها است.
*رونق بازار اتانول آمین‌ها و پلی‌پروپیلن به دلیل افزایش مصارف بهداشتی
در این راستا مصطفی سعیدی کارشناس نفت و انرژی درباره تبعات منفی شیوع کرونا و تداوم جنگ قیمتی روسیه و عربستان بر اقتصاد پتروشیمی‌های داخل کشور می‌گوید: «کاهش نرخ محصولات پتروشیمی به معنی کاهش جذابیت سرمایه‌گذاری در این صنعت است زیرا هزینه‌های سرمایه‌گذاری ثابت مانده و هزینه‌های جاری غیر خوراک نیز ثابت مانده است اما درآمد واحدها به علت کاهش نرخ محصول کاهش محسوسی داشته و نقطه سر به سر برابری هزینه سرمایه‌گذاری شده سالیان متوالی با درآمد خالص واحد طولانی‌تر می‌گردد».
وی در ادامه اظهارکرد: «در نتیجه پیش‌بینی می‌شود که علاقه سرمایه‌گذاران برای طرح‌های کوچک و زودبازده یکساله پتروشیمی کمرنگ شود اما طرح‌های بلندمدت و عظیم حداقل به زمانی حدود ۴ تا ۵ سال جهت ساخت احتیاج دارند که تا آن زمان هم بعید است مشکل ویروس کرونا حل نشده باشد و به احتمال فراوان اثر منفی ویروس کرونا بر اقتصاد فرآیندهای سرمایه‌گذاری شده در ۵ سال آینده از بین خواهد رفت».
به نظر می‌رسد هر چند صادرات بیشتر واحدهای پتروشیمی به علت کاهش نرخ محصولات با کاهش درآمد مواجه خواهند شد؛ اما محصولاتی که در حوزه مقابله با ویروس کرونا قابل مصرف هستند نه تنها دچار کاهش نرخ نخواهند شد که نرخ آنها قطعا به علت افزایش تقاضا افزایش خواهد یافت. برای مثال یکی از کاربردهای اتیلن، تولید اتانول آمین‌ها از اتیلن اکسید است که در صنایع شوینده کاربرد فراوان دارد. از پلی‌پروپیلن تولیدی از پروپیلن نیز در صنایع نساجی برای تولید البسه پزشکی استفاده می‌شود.
*شیوع کرونا و کاهش نرخ نفت تاثیر جدی بر درآمدهای نفتی کشور ندارد
هر چند شیوع ویروس کرونا تاثیر منفی بر درآمدهای نفتی کشور داشته است اما در مقایسه با سایر کشورها ضرر و زیان ایران قابل ملاحظه نیست. زیرا پس از بازگشت تحریم‌های نفتی در آبان ماه سال گذشته میزان صادرات نفت ایران افت محسوسی پیدا کرد و از ۲.۵ میلیون بشکه در روز به زیر ۵۰۰ هزار بشکه رسیده و در نتیجه درآمدهای نفتی ایران تحت تاثیر تحریم‌ها حداقل ۸۰ درصد کاهش یافته است.
در نتیجه کاهش نرخ نفت به علت شیوع این ویروس، تنها همین اندک امید دولت به کامیابی از طریق خام‌فروشی نفت را از بین می‌برد و تاثیر قابل توجهی بر روی اقتصاد کشور نخواهد گذاشت؛ زیرا درحال‌حاضر نفت قابل توجهی توسط ایران صادر نمی‌شود که کاهش نرخ آن بتواند تاثیر قابل توجهی بر اقتصاد ایران بگذارد. اما کشورهای صادرکننده بزرگی نظیر عربستان حدود ۷۰ میلیارد دلار در سال بابت این کاهش نرخ ضرر خواهند کرد.
اما شیوع کرونا و کاهش نرخ نفت تاثیراتی نیز بر بازار فروش فرآورده‌های نفتی کشور نیز گذاشته است که شاید محسوس‌ترین تاثیر را بتوان در صادرات بنزین مشاهده کرد. در این راستا مصطفی سعیدی کارشناس نفت و انرژی می‌گوید: «درآمدهای دولت حاصل از صادرات بنزین از دو جهت حجم صادرات و نرخ بنزین صادر شده قابل بررسی است. از طرفی به دلیل کاهش تردد مردم، میانگین مصرف روزانه بنزین در ۱۵ روز اول فروردین‌ماه سال ۹۹ به ۴۴ میلیون لیتر رسیده است و در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته میزان مصرف بنزین ۵۰ میلیون لیتر در روز کاهش یافته است که ظرفیتی برای صادرات مازاد تولید در کشور ایجاد کرده است».
وی در ادامه خاطر نشان کرد: «هرچند شیوع کرونا به ظرفیت صادرات بنزین کشور اضافه خواهد کرد اما باید توجه داشت که بهای بنزین به کمترین میزان در ۲۰ سال اخیر رسیده است و نرخ بنزین تحویل بنادر امریکا حدود ۵۵ سنت در گالن (۱۴.۵ سنت در لیتر) در ۳۱ مارس ۲۰۲۰ ثبت شده است».
* کاهش شدیدتر نرخ فرآورده‌های نفتی نسبت به نفت خام پس از شیوع کرونا
درحال‌حاضر اتفاق نادری که در بازار نفت رخ داده کاهش شدیدتر نرخ فرآورده‌های نفتی نسبت به نفت خام است و هر لیتر بنزین حدودا ۱۲ سنت، نفتا ۱۳ سنت و مازوت ۱۴ سنت معامله می‌شود. در نتیجه این تغییرات نرخ زمینه‌ای را برای پتروشیمی‌های خوراک مایع فراهم کرده است که برای تولید محصولات ضروری شرایط فعلی نظیر پروپیلن و اتیلن که کاربرد وسیعی در تولید البسه، ماسک و مواد ضدعفونی دارد، از خوراک نفتا استفاده کنند. با توجه به کاهش نرخ خوراک نفتا و افزایش احتمالی یا ثبات نرخ پروپیلن و اتیلن به علت افزایش تقاضا، پتروشیمی‌های خوراک مایع می‌توانند بر روی تولید این محصولات برنامه‌ریزی کنند.
همچنین تاثیر ویروس کرونا در بازار بورس و اوراق بهادر بسیار ملموس و واضح بوده است. برای مثال ارزش سهام شرکت پاکسان (شرکت فعال پایین دست در حوزه مواد شوینده) با نماد شپاکسا از نرخ ۲۰۰۰۰ ریال در تاریخ ۱۰ اسفند ۹۸ به نرخ ۳۸۰۰۰ ریال در تاریخ ۱۶ فروردین ۹۸ رسیده است در حالی که ارزش سهام شرکت پتروشیمی نوری (شرکت فعال بالادست پتروشیمی) با نماد نوری از نرخ ۷۶۷۰۰ ریال در تاریخ ۱۳ اسفند ۹۸ به نرخ ۶۰۰۰۰ ریال در تاریخ ۱۶ فروردین ۹۸ افت کرده است.
در مجموع شیوع کرونا و کاهش نرخ نفت هر چند تاثیر جدی‌ای بر درآمدهای نفتی دولت نداشت اما تبعات منفی آن بر اقتصاد پتروشیمی‌های موجود در کشور قابل چشم‌پوشی نیست. در این بین اما ظرفیت‌ها و فرصت‌هایی برای افزایش صادرات بنزین و یا تمرکز بر تولید محصولات بهداشتی در صنایع پایین‌دستی پتروشیمی ایجاد شده است.
منبع: مشرق
ارسال نظر