فقر تکنولوژی، دشمن معدنکاری سبز
هرچند معدنکاران ما همچنان از مشکلات اولیه گلایه‌مند اند، اما انقلاب تکنولوژی مدتی است که آغاز شده است و پای آن به معدن هم باز شده است.
این روزها در فضای تئوریک صحبت از معدنکاری سبز، هوشمند سازی، دیجیتالی شدن، آموزش به ماشین‌ها، اینترنت اشیاء و مفاهیم و عبارات جدیدی از این دست است.
کارشناسان می‌گویند اصلی‌ترین تفاوت معدنکاری سبز طولانی‌تر بودن فرآیند آن است. مثلاً در معدنکاری سنتی پس از کشف ماده معدنی فرآیند طراحی، برنامه‌ریزی و عملیات فرآوری روی ماده معدنی صورت می‌گیرد و بعد پایان عمر معدن عملاً منطقه معدنکاری، به حال خود رها می‌شود اما در معدنکاری سبز، فرآیند دیگری طی می‌شود یعنی پس از فرآوری عملیات بازسازی یا خنثی‌سازی معدنکاری اتفاق می‌افتد.
آیا می‌توان امیدی به وقوع معدنکاری سبز در کشور برای رهایی از آسیب‌های محیط‌زیستی داشت؟ آیا اقدامی در این زمینه انجام‌شده است و چشم‌انداز پیش روی آن چیست؟ صمت در این گزارش به دنبال یافتن پاسخ این پرسش‌ها در لابه‌لای گفته‌های معدنی‌ها است.
نوسازی نگاه متولیان
رئیس خانه معدن ایران گفت: معدنکاری سبز بدون نوسازی ماشین‌آلات معدنی محال است. محمدرضا بهرامن به اقتصاد نامه گفت: معدنکاری بدون نگاه به مسائل زیست‌محیطی می‌تواند آثار مخربی به دنبال داشته باشد. لذا فعالیت‌های معدنی را باید با مسائل زیست‌محیطی تطبیق بدهیم.
وی افزود: همان‌طور که ما در پی مدرنیزاسیون و نوآوری ماشین‌آلات هستیم، در حوزه محیط‌زیست هم نگاه متولیان باید نوسازی شود. در حوزه نوآوری محیط‌زیستی یک بخش مسئولیت بر عهده سازمان محیط‌زیست است که باید مبدا ترویج نگاه جدید به محیط‌زیست باشد و از جانبی دیگر با کمک نظام‌مهندسی معدن بتوانیم، نظارت‌های محیط‌زیستی معدن را داشته باشیم. نظام‌مهندسی معدن ظرفیت این امر را دارد اما باید سازمان محیط‌زیست با آن همکاری لازم را داشته باشد.
اهمیت معدنکاری سبز
بهرامن افزود: معادن کشور در فقر تکنولوژیکی به سر می‌برند که این موضوع سبب شده راندمان معادن به‌دوراز استانداردهای جهانی باشد.
وی ادامه داد: نگاه حاکم بر ذهن برخی سیاست‌گذاران و تصمیم سازان منطبق بر واقعیت‌های اقتصادی نیست. اصلاح ذهنیت آنان یکی از وظایف سنگین تشکل‌های تخصصی است. در بحث ماشین‌آلات معدنی هم تمام تلاش ما این است که ذهنیت سیاست‌گذاران و تصمیم سازان را تغییر دهیم. ماشین‌آلات معدنی کالاهای واسطه‌ای هستند که مستقیما در معادن و خط مقدم تولید بکار گرفته می‌شوند. هرچقدر عمر آن بیشتر باشد بهره‌وری کاهش می‌یابد و هرچه ماشین‌آلات جدید بکار گرفته شود، بهره‌وری بالا رفته و تولید افزایش می‌یابد. امروز بخش معدن ما به دلایل متعدد داخلی و خارجی در فقر تکنولوژیکی قرارگرفته است. بنابراین نیاز داریم تا سازندگان داخلی با جوینت شدن با بزرگان هم خود پیشرفت کنند و هم بخشی از نیاز کشور به ماشین‌آلات را رفع کنند. البته در برخی بخش‌ها نظیر ماشین‌آلات خردایش و فرآوری معادن کوچک، تولیدکنندگان داخلی دارای توانمندی‌های قابل‌توجهی هستند اما در بخش ماشین‌آلات مورداستفاده در بارگیری و حمل‌ونقل مواد معدنی دچار کمبود شدید هستیم.
چالش فراگیر
چالش‌های محیط‌زیستی و چالش‌های تغییر اقلیم همه کشورهای دنیا را تهدید می‌کند. علم و تکنولوژی و نوآوری همان‌قدر که منجر به دخالت بیشتر ما در محیط شده است همان‌قدر هم می‌تواند با تکنولوژی‌های کارآمد و به‌روز از میزان صدمات به محیط‌زیست بکاهد. اگر نگاه دقیق و علمی داشته باشیم و بتوانیم از تکنولوژی‌های جدید استفاده کنیم می‌توانیم از میزان مصرف آب و همچنین تخریب محیط‌زیست بکاهیم. معدنکاری باید حامل نگاه به‌روز و نوآوری باشد. معدنکاری فعالیتی نیست که بدون توجه به نوآوری در حوزه تکنولوژی بتواند به‌صورت بلندمدت به کار خود ادامه دهد.
موانع باید رفع شود
نگاه به مسائل زیست‌محیطی در ذیل نگاه توسعه پایدار تعریف می‌شود. این موانع از جانب سیاست‌گذاران باید رفع شود. یقینا اگر ما نتوانیم تکنولوژی متناسب با نیاز را فراهم کنیم به مشکل می‌خوریم. نگاه به مسائل زیست‌محیطی نیازمند یک رویکرد دوطرفه و تعاملی است و اگر سیاست‌گذاران موانع را رفع نکنند توقعی نباید از فعالان حوزه‌های مختلف داشت. هم فعالان حوزه معدنی باید نگاه محیط‌زیستی داشته باشند و هم برای پایداری صنایع معدنی باید همراهی لازم با این بخش وجود داشته باشد. اساس توسعه پایدار در بحث معدنکاری به ما می‌گوید عدم نگاه محیط‌زیستی پایداری معدنکاری را به خطر می‌اندازد و بدون شک برای تحقق نگاه توسعه پایدار در حوزه معدن نیازمند رفع موانع دسترسی به تکنولوژی‌های نوین هستیم.
معدنکاری و فولاد سبز
مدیر آموزش، پژوهش و فناوری سازمان توسعه و نوسازی معادن و صنایع معدنی ایران (ایمیدرو) بابیان اینکه اکنون بسیاری شرکت‌ها در حوزه معدنکاری سبز واردشده‌اند گفت: مباحث نسل چهارم انقلاب صنعتی و دیجیتال کردن در شرکت‌هایی نظیر فولاد مبارکه، چادرملو و گل‌گهر انجام‌شده است که ازجمله می‌توان به برنامه‌ریزی و کنترل تراک‌ها در چادرملو، استفاده از پهپادها برای نقشه‌برداری و استفاده از ماهواره‌ها و اتوسمپلرها برای تحلیل‌های برخط داده‌ها اشاره کرد.
غلامرضا ملاطاهری به ایرنا گفت: امروزه در استفاده از هوش مصنوعی در بخش معدن و صنایع معدنی، فاصله‌ای را با کشورهای پیشرو جهان شاهدیم که شرکت‌ها و ایمیدرو در تلاش‌اند این فاصله را به حداقل برسانند، این موضوع نیز در مقوله معدنکاری سبز و تولید فولاد سبز که ازنظر مباحث زیست‌محیطی و اچ. اس.ای مهم است مطرح بوده و ایمیدرو گام‌های اساسی در حوزه‌های مذکور برداشته شود.
گامی به‌سوی هوشمند سازی
وی اظهارکرد: پروژه‌های هوشمند‌سازی معادن ایران (مطالعات موردی ایمیدرو) از سال گذشته تعریف و پس از فراخوان آن، دانشگاه تهران به‌عنوان مجری پروژه انتخاب شد. ملاطاهری ادامه داد: مقررشده تا این دانشگاه به انجام مطالعات تطبیقی در کشورهایی که ازنظر تیپ معادن شبیه ایران هستند بپردازد و سپس مدلی برای هوشمند کردن معادن کشور ارائه کند. وی افزود: این مهم با انجام طراحی هوشمند پنج معدن روباز و زیرزمینی و تامین زیرساخت‌های نرم‌افزاری و سخت‌افزاری در دستور کار است که درنهایت پایلوتی برای توسعه به سایر معادن کشور خواهد بود.
استفاده از ظرفیت دانش‌بنیان
ملاطاهری با اشاره به انعقاد تفاهمنامه‌ای بین ایمیدرو، ستاد توسعه فناوری‌های اقتصاد دیجیتال، معاونت فناوری و نوآوری وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات و معاونت معادن و فرآوری مواد وزارت صمت گفت: این تفاهمنامه برپایه استفاده از ظرفیت‌های کشور در حوزه هوشمند‌سازی در زمینه‌های اکتشاف، استخراج، فرآوری و اچ. اس.ای (HSE یا سلامت، ایمنی و محیط‌زیست) طراحی‌شده و کارگروهی ذیل آنها شکل‌گرفته است.
مدیر آموزش، پژوهش و فناوری ایمیدرو اضافه کرد: در ادامه از هر یک از سرفصل‌های یادشده دو موضوع به روش خبرگی انتخاب و هشت مگا پروژه در معادن، کارخانه‌ها فرآوری و حوزه اچ. اس.ای در هشت محدوده معدنی اجرایی خواهد شد. وی تاکید کرد: هدف اصلی این است که از ظرفیت‌های شرکت‌های دانش‌بنیان استفاده شود و پس‌ازاینکه چارچوب‌ها و اهداف مشخص شد با کمک وزارت علوم آنها را فراخوان کرده و عملیاتی کنیم.
سخن پایانی
کارشناسان می‌گویند اگر همین امروز هم تقویت زیرساخت‌ها را تقویت کنیم بازهم دیر شده است. کشورهای دیگر خاورمیانه و حاشیه خلیج‌فارس این کار را آغاز کرده‌اند و امروزه ادعا می‌کنند که در سال ۲۰۶۰ ازجمله کشورهایی خواهند بود که کربن صفر را محقق خواهند کرد. ما هم باید برنامه داشته باشیم تا طبق استانداردهای جهانی تا چند دهه آینده به این هدف دست پیدا کنیم.
ارسال نظر